سالکان فروتن و مدرنیته‌ی چموش
علی‌اشرف فتحی، کارشناسی ارشد تاریخ اسلام، در یادداشتی تلگرامی نوشت: «کسی که در میان شما از همه بزرگ‌تر است، باید خدمتگزار شما باشد. کسی که خودش را بزرگ جلوه دهد، حقیر خواهد شد و کسی که خودش را فروتن کند، سربلند خواهد شد» (انجیل متی، باب 23 (هشدار به روحانیون)، آیات 11 و 12).
«بدانید که آن مرد مالیات‌گیر [ولی معترف به گناه] که از معبد به خانه رفت، از نگاه خدا بهتر از آن فَریسی درستکار [ولی ریاکار و زهدفروش] شمرده شد، چون هر کس که خودش را بزرگ جلوه دهد، حقیر خواهد شد و هر کسی که متواضع و فروتن باشد، سربلند خواهد شد» (انجیل لوقا، باب 18، آیه 14).
این آیات انجیل را دو هزار سال است که بخش زیادی از انسان‌ها خوانده و کوشیده‌اند که طبق آنها سلوک کنند. اما بی‌تردید نام پاپ فرانسیس با این آیه‌ها گره خورده و ماندگار خواهد شد.
او پاپِ اولین‌ها بود: اولین پاپ از قاره آمریکا، اولین پاپ از آمریکای لاتین، اولین پاپ از فرقه یسوعی، اولین پاپ از نیمکره جنوبی زمین، اولین پاپ بزرگ‌شده در خارج اروپا پس از 13 قرن و اولین پاپ دیدارکننده از کلیسای ارتدوکس روسیه پس از هزار سال. برای شیعیان نیز پاپ فرانسیس اولین پاپی بود که به مقدس‌ترین سرزمین مخصوص شیعیان یعنی نجف رفت و با مهم‌ترین مرجع تقلید شیعیان دوازده امامی دیدار کرد و متواضعانه به او ادای احترام نمود.
پس از جنگ جهانی دوم و رواج کمونیسم و بی‌دینی در جهان مسیحیت بود که رهبران واتیکان تغییر رویه دادند و رسم سفر به مناطق مختلف جهان را برای ترویج دینداری بنا نهادند. پاپ پل ششم از همین رو به عنوان «پاپ زائر» شهرت یافت، چون اولین پاپی بود که پس از یک و نیم قرن، پایش را از ایتالیا بیرون گذاشت و به همه قاره‌ها رفت و بیش از همه پاپ‌های پیش از خود سفر کرد. او اولین پاپی بود به زیارت بیت‌المقدس رفت و تنها پاپی است که به ایران سفر کرده است. او 5 آذر 1349 ساعاتی به تهران آمد و با محمدرضا پهلوی دیدار کرد.
پاپ پل ششم اهمیت بنیادین در دنیای معاصر دارد. او شورای دوم واتیکان را که سال 1962 به دستور پاپ ژان بیست و سوم تشکیل شده بود، در دو سال اول رهبری خود بر واتیکان مدیریت کرد و در سال 1965 با اعلام مصوبات جدید از جمله پذیرش مدارای دینی، تعامل با دیگر ادیان و گشاده‌رویی به ارزشهای سکولار و عدالت اجتماعی، عصر جدید واتیکان را آغاز کرد.
پاپ ژان بیست و سوم در آغاز شورای دوم واتیکان گفته بود باید پنجره‌های کلیسا را برای ورود هوای تازه باز کنیم. مصوبات شورای دوم واتیکان بر خلاف مصوبات شورای اول در سال 1870 بود که در ستیز با سکولاریسم و مدارای دینی شکل گرفت.
پاپ ژان بیست و سوم که پنجره‌های کلیسا را به روی هوای تازه گشود، جانشین پاپ پیوس دوازدهم بود که رهبری مسیحیان کاتولیک را در کشاکش قدرت‌نمایی نازی‌ها، فاشیست‌ها، کمونیست‌ها و لیبرال‌ها در جنگ جهانی دوم به عهده گرفته بود و با همه تلاش‌هایی که برای کمک به یهودیان انجام داد، به دلیل آنکه صریحا یهودی‌کشی و یهودی‌ستیزی نازی‌ها و فاشیست‌ها را محکوم نکرد، مورد نفرت یهودیان و سپس اسرائیل قرار گرفت. او می‌گفت چون نازی‌ها در حال مبارزه با کمونیست‌ها هستند و کمونیسم خطر بزرگی علیه کلیسا محسوب می‌شود، نمی‌تواند علیه یهودی‌کشی نازی‌ها موضع بگیرد.
شورای دوم واتیکان با بررسی دیدگاه‌های بیش از دو هزار روحانی ارشد کاتولیک از جمله پنج پاپ، درصدد نجات نهاد کلیسای کاتولیک از موج سرکش بحران‌های مدرن برآمده بود. اکنون با گذشت شصت سال از تصمیمات شورای دوم، آمار نشان می‌دهد که پیروان واتیکان در اروپا و حتی آمریکای لاتین با کاهش محسوس مواجه شده است. انتخاب فرانسیس برای جلوگیری از کاهش جمعیت کاتولیک‌های آمریکای لاتین بود.
فرانسیس در ابتدای دوران پاپی خود گفته بود بدرفتاری و دوری گزیدن کشیش‌ها باعث دور شدن مردم از کلیسا شده است. او کوشید با سفرها و رفتارهای فروتنانه، این بحران را مدیریت کند. اکنون جمعیت کاتولیک‌های اروپا از حدود چهل درصد در زمان تشکیل شورای دوم واتیکان به حدود بیست درصد رسیده، ولی با سیاست‌های اجتماعی شورای دوم، جمعیت کاتولیک‌ها در آفریقا و تا حدی در آمریکای لاتین و آسیا افزایش محسوس یافته است. احتمال دارد که واتیکان در استمرار راهبرد شورای دوم و در تکمیل انتخاب فرانسیس فروتن، یک کاردینال سیاه‌پوست را به عنوان پاپ انتخاب کند تا حمایت سیاه‌پوستان قاره‌های مختلف را جلب کرده و بحران اروپایی خود را بپوشاند.
اما راهبرد شورای دوم واتیکان برای مهار بی‌دینی در اروپا شکست خورده و کلیسا نیاز به راهبرد بهتری دارد. شاید بهتر است جانشین پاپ فرانسیس به این سخن او بیشتر فکر کند:
«رشد کلیسا منوط به جذابیت آن است و نه تلاش برای تبلیغ دین مسیحیت».
انتهای پیام
