چرا «خودعکس»؟

عباسعلی محمدی، دانشجوی رشته فلسفه، در یادداشتی ارسالی به انصاف نیوز نوشت:

عصر ارتباطات و سرعت در ساخت وسایل ارتباطی متنوع در جهان امروز، سبب شده است که سکون و آرامش ذهنی جوامع گوناگون در تلاطم امواج این وسایل، دستخوش تغییر گردد.

آوار شدن اخبار و اطلاعات صدق و کذب در صفحات مجازی، تلفن همراه و ورود به آن، دیگر فرصتی برای خودشناسی و خود اندیشی باقی نمی گذارد. ورود به صفحات مجازی با خود است ولی خروج و رهایی از آن مشروط به کاستن نیروی الکتریکی دستگاه، یا تحلیل رفتن توان ذهنی در تجزیه و تحلیل در زیرآوار اطلاعات است.

سودجویانِ این صنعت با ایجاد انواع امکانات و جاذبه های حسی در این دستگاه، افراد را درتهیه این وسیله به رقابت کشانده اند. وسیله ای که به موازات خدمات مثبت، تهدیدهایی را نیز به همراه دارد.

خدمات و تهدیدهای این وسیله، نگاهِ این نگارش نیست، هرچند که این وسیله توانسته است کاربران را از خود بی خود کرده و تا حدی جایگزین محفوظات ذهنی آنان شود و حافظه شخصی آنان را به حاشیه  براند و نوعی آلزایمر مصنوعی را درشخص حاکم سازد، چون اطلاعات حافظه اش درجای دیگری مضبوط و متکی به آن است و همچنین مهارت نوشتن در رقص قلم را از دست خط او سلب کند و حریم خصوصی او را تهدید نماید. به طوری که به جز سرقت فیزیکی، در لحظه ای هویت او هتک به هک شود و یا داشته های او در حافظه دستگاه دچار نقص و خلل فنی شود که خود اضطراب دیگری است.

موضوع این یادداشت به واژه «خود» اشاره دارد که فرهنگستان زبان و ادب پارسی در هویت بخشی به مردمان سرزمینِ «خود» مسئولیت دارد تا «خوِد» مردمانِ «خود» را از دستخوشِ «خودِ» دیگران که به وسیله این دستگاه مورد تهدید است، به تحدید حفاظت نماید تا فرهنگ این مردمان از زخم فرهنگی مصون بماند.

یکی از امکانات تلفن همراه، دوربین است که افراد دیگر نیاز ندارند تا شخص ثالثی از آنان عکس بگیرد. بلکه خودِ کاربر به عنوان سوژه به همراه آنچه را که مد نظر دارد، تحت عنوان سِلفی به تصویر می کشد. فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی در واکنش به واژه سِلفی که واژه ای بیگانه است، جهت جایگزین از واژه غیررسمی «خویش انداز» عبورکرده و واژه «خود عکس» را به تصویب رسانده و از رسانه ملی اعلام نموده است.

حال این پرسش، پاسخ می خواهد که چرا وقتی شخص، خود با دیگران یا سوژه های دیگر در تصویر حضور دارد، دیگر خود تنها در عکس محسوب نمی شود؟ و این واژه همه موضوع را در بر نمی گیرد؛ هدف از ثبت تصویر، ضبط رخداد یک خاطره در ظرف زمان و مکانِ وقوع رویداد است. واژه «خود عکس» گویای این موضوع نیست.

از طرفی واژه «خودعکس» واژه نوینی نیست و نمی تواند مورد استقبال کاربران قرارگیرد چون جامعه هر دو واژه «خود» و «عکس» را می شناخته و آن را در تعصبات زبانی در این خصوص مورد کاربری و باز خورد قرار نداده است.

بنابراین پیشنهاد می گردد واژه نوین «رخ سو» به فرهنگستان اجازه ورود یابد و در تجزیه و تحلیل، مجوز افزون شدن به واژگان زبان پارسی به جای سِلفی یا «خود عکس» را بیابد.

واژه رخ+ سو= «رخ سو» از سه جهت پشتیبانی می شود:

«رخ سو» در نگاه اول، حالتی است که تصویرگر، دوربین را به سمت و سوی رخ خود قرار می دهد تا «رخ سو» همان رخداد سوژه را به ثبت برساند و هر دو واژه این ترکیب اصالت تام پارسی را دارد.

واژه رخ از بدیهیات است و پرسشی را برای مخاطب ایجاد نمی کند و به خوبی آن را می شناسد. اما واژه سو نیز در ارتباط با نور که نقش اصلی در ثبت تصویر را دارد، ریشه در ساختار این واژه ها دارد: سوز /سوزان /سوزاندان سوختن/سوخته و سوختگی و … که همه در زبان آریایی کهن در ربط به واژه «سوهَر» به معنای خورشید که شعاع نور و تابش گرما به هر سمت و سو را دارد، قابل تامل است. به طوری که واژه سوشیانت در زبان اوستایی، همین نگرش را به ذهن متبادر می کند.

واژه سوژه هم دو تابعیتی است که اصل آن آریایی و درشاخه هندواروپایی این زبان، به سرزمین گل ها که بعد به فرانسه تغییرنام یافته، ورود کرده است.

پس اثبات شد که این واژگان در زبان پارسی ریشه در تاریخ این زبان دارد و همچنان توانمند است تا «رخ سو» را به رخ سِلفی بکشاند و بنمایاند که نیاز به ترجمه تحت لفظی سِلفی به «خود عکس» که مفهوم کمتری نسبت به معنی «رخ سو» دارد نیست.

در پایان امید است با بازگشت و نگاه به فرهنگ با اصالت خود، خود را در باور خود بیابیم، تا همگان را به معرفت در خود در یابیم. نه اینکه بیگانگان با این وسیله با ربودنِ فرصت، خود را از ما، بر عکسِ خود، در فرهنگِ خود، بی خود بیابند. با درود به روان حکیم توس، فردوسی بزرگ، پاسدار زبان و ادبیات پارسی، به مناسبت بزرگداشت سالگرد جاودانه او:

بسی رنج بردم در این سال سی/ عجم زنده کردم بدین پارسی

زمانی میاسای ز آموختن/ اگر جان همی خواهی افروختن

انتهای پیام