ایران در آستانه بحران | حمید ابوطالبی
حمید ابوطالبی، مشاور رئیس جمهور در دولت روحانی، در یادداشتی تلگرامی با عنوان «ایران در آستانه بحران» نوشت:
میان پاکستان و هند، اینک آتش‌بس برقرار است؛ هند با دکترین «تنش محدود و کنترل‌شده» و پاکستان با «بازدارندگی نظامی تقویت شده و توانایی پاسخگویی متقابل» از جنگی تمام عیار و هسته‌ای جلوگیری کرده‌اند. ریسک جنگ هسته‌ای همچنان بالاست، اما هر دو طرف از آن دوری می‌کنند؛ وضعیت فعلاً در بحرانی پایدار است، نه صلح واقعی، نه جنگ گسترده.
چراکه در (Realpolitik) و در تاریخ ملت‌ها، شهامتِ انتخابِ صلح و روی‌گردانی از جنگ است که اهمیت دارد؛ درایت و عقلانیتی که از جنگ هسته‌ایِ خانمان‌سوزی جلوگیری به عمل آورد. اکنون هیچ‌کس نمی‌پرسد چه کسی آغازگر این تفاهم و خواستار این مصالحه بود!
در معضل پیچیده هسته‌ای ایران هم وضعیت مشابهی در حال پدیدآمدن است:
الف) ما کجا ایستاده‌ایم؟
۱)در مسیر اسنپ‌بک:
شورای حکام IAEA، امروز و برای نخستین بار طی حدود ۲۰ سال گذشته، قطعنامه‌ای را تصویب کرد که در آن: “بر عدم پایبندی ایران به تعهدات پادمانی هسته‌ای خود تاکید شده… بر ناتوانی آژانس در ارائه تضمین مبنی بر این که برنامه هسته‌ای ایران صرفا صلح‌آمیز است (تاکید شده)… موضوعی که (سبب گردیده) تا برنامه هسته‌ای ایران دوباره «در صلاحیت شورای امنیت سازمان ملل متحد»، به عنوان نهادی که مسئولیت اصلی حفظ صلح و امنیت بین‌المللی را بر عهده دارد، قرار گیرد.…” گزارش جامع آژانس هم گزارش بسیار نابهنجاری است؛ و وضعیت منطقه و تحولات و تدارکات امنیتی نیز به سرعت در حال دگرگونی و پیچیده شدن است.
۲)رییس‌جمهور، روشن نبودنِ تعامل! و دستور مطالعه!:
جناب پزشکیان هم که ظاهرا ازصدور قطعنامه آژانس، امروز، یعنی درهمان روز صدور مطلع گردیده‌اند!! به جای اتخاذ موضعی سیاسی وتلاش برای رفع بحران، بااشاره به این قطعنامه و کاملا بی‌تفاوت اظهارداشته‌اند: “امروز شنیدم که قطعنامه‌ای صادرشده و گروهی از افراد در انگلستان، فرانسه، آلمان و دیگرکشورها برای آن تصمیم گرفته‌اند. «هنوز برای من هم روشن نیست که چگونه باید با این جهان تعامل کرد» تا شیطنت نکنند و در این سرزمین، افراد بتوانند بر پای خود بایستند… «البته باید مطالعه کرد»، اما ما مسیر خود را خواهیم رفت. غنی‌سازی ادامه خواهدداشت و از این روند عقب‌نشینی نخواهیم کرد!!
۳)سیاست تقابل به جای تعامل:
در فقدانِ آگاهی ایشان از چگونگیِ تعامل با جهان!، وزارت خارجه نیز در بیانیه مشترکی با سازمان انرژی اتمی، بر طبل تقابل کوبیده و می‌گوید: “سیاست تعامل و همکاری نتیجه‌ای عکس دارد… دستور راه اندازی «یک مرکز جدید غنی‌سازی در مکانی امن»،«جایگزینی ماشین‌های نسل اول (در فردو) با ماشین‌های پیشرفته نسل ششم» صادرشده… اقدامات دیگری نیز درحال برنامه‌ریزی است…” سفیر ایران در UN نیز تهدید به خروج از NPT کرده‌است.
اگرچه اعترافِ نهاد دیپلماتیک کشور به اتخاذ سیاست پنهان‌کاری و ایجاد مرکز غنی‌سازی در مکانی امن، در زمانی که کشور هنوز عضو NPT است، کاستن از شانیّتِ دیپلماتیک ایران و خطایی استراتژیک است.
ب)احتمالا کجا خواهیم رفت؟
۱)اسنپ‌بک وبازگشت تحریم‌های بین‌المللی:
اگرچه روشن است که اسنپ‌بک هیچ نیازی به ارجاع دوباره موضوع ایران به شورای امنیت از سوی آژانس نداشته، وهمین قطعنامه وعدمِ پایبندی ایران وتاییدِ درصلاحیت شورا بودنِ موضوع هسته‌ای ایران و… به لحاظ سیاسی کفایت خواهدکرد؛ اما ارجاع آن سبب خواهدشد که روسیه و چین هم تحت فشاری عظیم قرارگرفته و شورای امنیت به سمت نوعی اجماع سیاسی، اگرچه هیچ الزام حقوقی ندارد، حرکت کند.
این فاجعه‌ای بزرگ برای بازگشت تحریم‌های بین المللی علیه ایران است که چین و روسیه هم مجبور به اجرای آن‌ها، به جهت بند ۴۱ فصل هفتم منشور، هستند. لذااگر اسنپ‌بک اتفاق بیفتد کشور با بحرانی بزرگ مواجه خواهدشد.
۲)قریب‌الوقوع شدن حمله نظامی:
فرض کنیم جلسه ششم مذاکرات، در‌صورت برقراری، دور آخر گفتگوها باشد؛ از آن رو که احتمالا هر دو طرف بر مواضع خود خواهند ایستاد. دونالد ترامپ که هرروز امید خود به نتیجه مثبت را از دست می‌دهد؛ و ایران هم که می‌گوید تقابل را بر تعامل ترجیح داده است. در این صورت درگیری نظامی امری جدی خواهد بود.
ج)چه باید کرد؟
۱)مذاکرات روزیکشنبه احتمالا بهترین فرصت برای ترجیح صلح برجنگ و جلوگیری از هرگونه درگیری می‌باشد. این فرصت را باید غنیمت شمرد.
۲)بازی با زمان، گفتگو بر سر کنسرسیوم وپیشنهادات مشابه، و… این فرصت را بر باد می‌دهد.
۳)ایران باید باسیاست فریز در برابر فریز، تعامل را برگزیند؛ برقراری رابطه سیاسی باآمریکا را محورمذاکرات قراردهد؛ وشرایط فعلی تنش ایران و آمریکا را به شکلی مبنایی دگرگون سازد.
۴)جلوگیری ازحمله و درگیری، و ترجیح صلح بر جنگ به هرشکل، باید تنها سیاست کشور باشد. مدل پاکستان و هند، درایتی پیشِ رو است.
انتهای پیام
