جهان برای حل مساله زاغه نشینی چه کرده است؟

گزارشی از بررسی اندیشکده پایا با عنوان «جهان برای حل مساله زاغه نشینی چه کرده است؟ / تجربه برنامه های ارتقاء زاغه ها در کشورهای منتخب جهان» را که در اختیار انصاف نیوز قرار گرفته است، در زیر می‌خوانید:

فقر شهروندان، خود را در صورت های مختلفی در زندگی آشکار می سازد. یکی از این چهره های دلخراش، پدیده «زاغه نشینی» است. تامین نیاز به سرپناه برای یک میلیارد نفر از انسان ها در جهان امروز ما، پاسخی جز پناه برن به زاغه ها نیافته است. برای رفع یا کاهش این مسئله، کشورهای مختلف جهان، راهبردها و راهکارهای متفاوتی را در پیش گرفته اند که پژوهشگران اندیشکده پایا در کتاب «تجربه برنامه های ارتقاء زاغه ها در کشورهای منتخب جهان» به آن پرداخته اند. در این کتاب شما می توانید با پدیده زاغه و ابعاد و انواع آن، گستره مسائل زاغه ها و همچنین راهکارهای مختلف تجربه شده در برخی از کشورها آشنا شوید.

از منظر فیزیکی و حقوقی، زاغه به معجونی از ویژگی هایی مانند بدمسکنی، عدم امنیت تصرف، ازدحام، عدم دسترسی به آب آشامیدنی، عدم دسترسی به بهداشت و دیگر زیرساخت های ضروری اشاره دارد. این وضعیت هنگامی پدید می آید که طبقات کم درآمد نمی توانند در شرایط بازار گران مسکن رسمی برای خود سرپناهی بیابند.

هنگامی که مسیر توسعه شهری به زاغه نشینی دامن می زد، دولت ها و مقامات محلی در ابتدا با رویکردی حذفی با این پدیده برخورد می کردند. سالیانی گذشت تا سیاست «تهیه مسکن عمومی» مطرح شود. با شکست این گزینه، توجه به تامین زیرساخت هایی مانند بهداشت، فاضلاب و روشنایی در دستور کار قرار گرفت.

اما هیچ کدام از این سیاست ها به حل مسئله منجر نشد. در واقع زاغه ها مجموعه ای از مسائل را پیش رو دارند که حوزه های مختلف کالبدی (فیزیکی)، معیشت، بهداشت و ظرفیت نهادی و اجتماعی را شامل می شود. بدون توجه به این گستردگی مسائل نمی توان راه حل کارآمدی ارائه کرد.

با این حال کشورهای مختلف با توجه به سیستم های متفاوت برنامه ریزی خود، اقدام به تدوین راه حل برای این مساله کردند. بیشتر این اقدامات از اواسط قرن بیستم آغاز شد؛ یعنی زمانی که زاغه ها حدود یک صد سال در جای جای جهان خود را تثبیت کرده بودند. در هر روی در ادامه به برخی از اقدامات کشورها اشاره می شود.

انگلستان با چالش های متعدد به ویژه در روش تامین منابع مالی برای حل مساله رو به رو بود. در نهایت با محوریت حزب پیروز در سال های پایانی قرن بیستم به سمت رویکرد «بازآفرینی شهری» و اختصاص بودجه چشم گیر برای آن حرکت کرد.

کشور هند اما مسیر دیگری را در پیش گرفت؛ ابتدا بر موضوعات کالبدی تاکید می شد ولی بعدها توجه به ابعاد اجتماعی و انسانی در زاغه ها محور برنامه ریزی قرار گرفت.

کشورهای آفریقایی نیز سیاست های مختلفی از تولید مسکن تا تهیه زیرساخت شهری را تجربه کرد. تاکید بر اعطای سند مالکیت به زاغه نشین ها، تسهیل گری در امر امنیت سکونت و بهبود زیرساخت ها در این مناطق، از جمله دیگر تجربیات این کشورها بود.

برزیل اما رویکرد متفاوتی از بقیه داشته است. زاغه ها در این کشور، «انحراف از ساختار شهری» تلقی نمی گردد، بلکه خود شهر انگاشته می شود. از این رو حل مساله زاغه در کنار حل مساله فقر شهروندان مد نظر قرار گرفته است. همچنین تثبیت روش دموکراتیک در طراحی برنامه های اصلاحات شهری به گونه ای که بخش خصوصی در این فرایند واجد جهت گیری اجتماعی و دارای ظرفیت نهادی برای اقدام تلقی شود به ارتقای زاغه ها کمک کرده است.

ایالات متحده آمریکا در یک فرآیند سیاسی که تا حدود زیادی با خشونت و اعتراض همراه بوده است به اتخاذ سیاست هایی رسید که در آن مقامات محلی بدون جابه جایی در مقیاس بالا به «توانبخشی محلات» مبادرت ورزند و بخش خصوصی فعال در حوزه املاک نیز به اختصاص درصدی از واحدهای تولید خود به طبقات کم درآمد سوق یابد.

کشور چین اما مسیر جالب توجه خود را طی کرده است. دولت محلی در ادامه تصمیمات دولت مرکزی اقدام به تهیه زمین، سقف قیمت و تخصیص معافیت مالیاتی می کند تا جامعه در کنار بازار به کارگزاری برای تولید مسکن در سقف قیمتی مناسب برای طبقات پایین بپردازد.

گفتنی است پژوهشگران اندیشکده پایا در جمع بندی پایانی این کتاب، به نقش و اهمیت مشارکت مردم در برنامه های ارتقای نواحی زاغه نشین در یک روند تکاملی و در راستای تدوین و اجرای بهتر و کارآمدتر سیاست ها و برنامه های ارتقای وضعیت زاغه ها اشاره کردند. آنها همچنین «تهیه مسکن قابل استطاعت» و «ایجاد تنوع درآمدی در محلات هدف برنامه» را به عنوان دو راهبرد اساسی برای حل مساله پیشنهاد دادند.

انتهای پیام