فاجعه حذف ادبیات فارسی از کنکور

روزنامه همدلی نوشت: کافی است به شیوه نگارش زبان رسمی کشورمان یعنی زبان فارسی از سوی عموم در فضای مجازی نگاهی بیندازید تا وضع خرابمان در این زمینه را دریابید. پی بردن به عمق فاجعه حتی با گوش دادن به خوانش اشعار ادبیات فارسی از سوی خوانندگان پاپ و حتی در مواردی خوانندگان موسیقی ردیفی دستگاهی هم ممکن است؛ صرف‌نظر از این موارد، آیا این روزها در کوچه و خیابان با دقت به شیوه سخن گفتن عموم مردم به زبان فارسی که زبان رسمی کشور ما هست، دقت کرده‌اید تا بحرانی به نام خطر نابودی زبان و ادبیات فارسی را بیش‌ازپیش احساس کنید؟ حالا اخباری به گوش رسیده که بر اساس آن مسئولان سازمان سنجش و آموزش کشور اعلام کرده‌اند قرار است اتفاقی در جهت بحرانی‌تر شدن وضعیت موجود رخ بدهد؛ «حذف دروس عمومی»، جدیدترین خبری است که در این حوزه به گوش می‌رسد؛ یعنی یکی از تغییرات کنکور سراسری در سال‌های آینده. بر اساس سخنان عبدالرسول پورعباس؛ رئیس سازمان سنجش آموزش کشور، در کنکور سال آینده دروس عمومی وجود نخواهد داشت و تمامی سؤالات دروس عمومی از کنکور حذف می‌شوند. در این میان ممکن است پرسیده شود، توانمندی دانش‌آموزان در این طرح بناست چگونه سنجیده شود؟ مسئولین سازمان سنجش ظاهراً اندازه‌گیری توانمندی هر دانش‌آموز در زمینه این دروس را موکول به بررسی سوابق تحصیلی دانش‌آموزان کرده‌اند.
نکته غیرقابل‌انکار درباره کنکور آن است که در چند دهه گذشته همواره زمزمه‌هایی درباره حذف و تغییر شکل این سد قدرتمند جلوی پای دانش‌آموزان شنیده‌شده اما دست‌کم تا همین امروز هیچ اقدام عملی برای تحقق این وعده‌ها اتفاق نیفتاده است.
حالا هم بناست همه دروس عمومی به‌کلی از این آزمون نفس‌گیر کنار گذاشته شود. این تصمیم از نگاه بسیاری از استادان، نویسندگان، پژوهشگران و فعالان عرصه زبان و ادبیات فارسی می‌تواند ضربه جبران‌ناپذیری بر پیکره ادبیات فارسی در کشورمان وارد کند و آسیب‌هایی را به دنبال داشته باشد که حجم تخریبش به این زودی‌ها حتی قابل‌اندازه‌گیری هم نیست چه برسد مقابله با آن. با این وصف، حذف درس فارسی عمومی در قانون جدید کنار دیگر دروس عمومی، موافقان و مخالفان جدی دارد. تعداد قابل‌توجهی از کارشناسان و استادان این حوزه معتقدند زبان و ادبیات فارسی، در یک اشتباه طولانی‌مدت کنار دروس عمومی مطرح‌شده است؛ حال‌آنکه این درس، برای همه رشته‌ها تخصصی است. آن‌ها با اشاره به‌نظام آموزشی در دیگر کشورها، معتقدند حذف این درس از کنکور، می‌تواند دانش‌آموزان را از همان اندک همتی که برای کسب اطلاعات در این درس به خرج می‌دادند، منصرف کند.
وحید عیدگاه طرقبه‌ای یکی از استادان دانشگاه در رشته زبان و ادبیات فارسی است که حذف ادبیات از کنکور سراسری را بی‌توجهی عامدانه به ادبیات می‌داند معتقد است این اقدام در جهت تضعیف عمدی جنبه‌های ملی ماست.
این نویسنده و استاد دانشگاه درباره تصمیم‌ حذف درس‌های عمومی از کنکور ۱۴۰۲، می‌گوید: «مانند خیلی از کسانی که این خبر را شنیده‌ و گله‌مند بودند، موافق این اتفاق نیستم؛ این امر نشان می‌دهد که جنبه‌های ملی ما به‌شدت در حال ضعیف شدن و تضعیف شدن عمدی هستند. حذف درس ادبیات از کنکور پیام روشنی دارد، مسئله ادبیات نیست، مسئله زبان رسمی و ملی ایران است که عامدانه به آن بی‌توجهی می‌شود. اگر مسئولان بخواهند این موضوع را جدی نگیرند، شاید در آینده نه‌چندان دور نتیجه‌اش را خواهند دید.»
در این میان ممکن است برخی بگویند برای نمونه زبان و ادبیات فارسی چه کارکردی برای دانشجویان رشته‌های فنی، ریاضی و حتی تجربی می‌تواند داشته باشد؟ اصلاً گاهی بسیاری از دانش‌آموزان محصل در این رشته‌ها که قرار است خودشان را آماده حضور در کنکور سراسری کنند، نسبت به درس ادبیات فارسی ذهنیت مثبتی ندارند و این درس را مانعی پیش روی خودشان می‌دانند. عیدگاه طرقبه‌ای دراین‌باره هم معتقد است: «این‌که بچه‌های رشته‌های فنی یا بچه‌های رشته پزشکی یا مهندسی خوب آموزش ندیده‌اند و در دوران پیش از دانشگاه احساس می‌کنند، درس‌های زبان و ادبیات فارسی به‌نوعی مانع کارشان است، این تقصیر این درس‌ها نیست بلکه تقصیر روش آموزشی است که در دوران دبیرستان داشتند، آن‌ها را خوب ورزیده نکرده است و این درس را مانع می‌بینند. اگر این درس به‌صورت خیلی روان و خوب و مناسب و بدون مباحث دست‌وپاگیر دستوری که خیلی از دانش‌آموزان را آزرده‌خاطر می‌کند، تدریس می‌شد این‌همه واکنش ایجاد نمی‌شد که حالا بخواهند این درس‌ها را حذف کنند و به‌صورت مانع ببیند.»
این استاد دانشگاه درباره انتقاداتی که درباره تست‌پذیر نبودن ادبیات مطرح است، هم می‌گوید: «بخشی از این انتقادات به خاطر اطلاع نداشتن است و بخشی هم که عامدانه می‌گویند، هدفشان تضعیف زبان فارسی است، چون جرأت ندارند بگویند ما دشمن زبان فارسی هستیم و می‌خواهیم زبان فارسی حذف شود، مجبورند از این بهانه‌ها بیاورند. البته این موضوع برای کسانی است که عامدانه این سخن‌ها را می‌گویند. روش تستی، آزمون شده است و در المپیاد ادبیات در سال‌های پی‌درپی آزمون کرده‌ایم، این روش تستی بسیار کارآمد است و با همین روش توانستیم بهترین دانش‌آموزان را در سطح کشور شناسایی کنیم، خیلی از این‌ها موفق شدند و بعدها دانشجویان موفقی شدند و برخی هم جزو پژوهشگران زبان و ادبیات فارسی شدند. این نشان می‌دهند زبان فارسی تست‌پذیر است مانند دیگر زبان‌ها.»
نکته قابل‌توجه در این میان شیوه و محتوای درس زبان و ادبیات فارسی در دوران دبیرستان است. پرسشی که دراین‌باره می‌شود مطرح کرد این است که آیا دستگاه آموزش‌وپرورش روش و محتوای جذاب و کاربردی را پیش روی دانش‌آموزان قرار می‌دهد؟ این نویسنده، در پاسخ به این سؤال هم می‌گوید: «باید ببینیم ما چطور آزمونی برگزار می‌کنیم؟ ما در مدارس، دانش‌آموزان را با اصطلاح‌های بیهوده دستور زبان و صرف کردن وقت برای اصطلاحاتی که اصلاً ضروری نیست، بیزار می‌کنیم. به بچه‌هایی که بعداً در رشته‌های دیگری فعالیت می‌کنند، اصطلاحات بی‌فایده‌ای یاد می‌دهیم و مجبورشان می‌کنیم آن‌ها را حفظ کنند، طبیعی است خیلی‌ها بیزار شوند و بگویند زبان مادری‌مان زبان فارسی است، به من چه ربطی دارد که جمله سه‌جزئی و چهارجزئی گذرا به مسند و جمله چهار جزئی گذار به مفعول چیست؟ این جمله چند واج دارد و چند حرف دارد. شمردن تعداد واج‌ها مباحثی است که بچه‌ها را از ادبیات و زبان فارسی بیزار می‌کند. این ایراداتی است که کتاب‌های درسی ما در دوره راهنمایی و دبیرستان دارند و تا زمانی که این ایرادها حل نشود، اقبال به سمت مبحث زبان و ادبیات فارسی اصلاح نخواهد شد.»
به نوشته ایسنا، این استاد زبان و ادبیات فارسی با تأکید بر این‌که باید نحو تدریس و کتاب‌های ادبیات درست شود، معتقد است: «این حفظیات بی‌ارزش و اصطلاحاتی که بعدها به دردشان نمی‌خورد بچه‌ها را از ادبیات می‌راند؛ من کتاب‌های ادبیات دبیرستان در رشته‌های دیگر را هم دیده‌ام، مباحثی که در کتاب‌ آن‌ها مطرح می‌شود به درد دانش‌آموزان نمی‌خورد، او بعدها می‌خواهد مهندس شود، اصطلاحاتی در آن کتاب است که واقعاً به دردش نمی‌خورد؛ اما راه‌حل این ماجرا حذف نیست، راه‌حل این است که شیوه تدریس و تألیف کتاب‌های درسی را تغییر دهند و این‌ها را با زبان فارسی آشنا کنند نه با اصطلاحاتی که بعداً به هیچ دردشان نمی‌خورد.»
با توجه به اینکه ظاهراً مسئولان برگزاری کنکور تصمیم خودشان را برای حذف درس زبان و ادبیات فارسی در کنار سایر درس‌های در اصطلاح عمومی گرفته‌اند، شاید بشود دست به مقایسه تطبیقی زد؛ برای رسیدن به پاسخ یک پرسش ساده؛ آیا دیگر کشورها هم زبان و ادبیات کشور خودشان را از سنجه‌ها و آزمون‌های مهم خودشان کنار می‌گذارند؟ دکتر وحید عیدگاه طرقبه‌ای، دراین‌باره هم این‌طور توضیح می‌دهد: «این ماجرا را با کشورهای دیگر مقایسه کنید و ببینید کشورهای دیگر زبان خودشان را تضعیف می‌کنند؟ آیا زبان و ادبیات خود را از وقایع و رویدادهای مهم علمی و دانشگاهی حذف می‌کنند؟ اگر آن‌ها این کار را می‌کنند ما هم انجام دهیم و بگوییم، خب به درد ما نمی‌خورد. قطعاً چنین نیست. یک رکن مهم هر ملیتی، زبان رسمی آن‌ها است و هر چیزی که به زبان رسمی ربط دارد. زبان رسمی چیزی نیست که بشود از یک مقطع و یا آزمون مهم کشوری حذف کرد. این‌ها غلط است و بخشی قطعاً عامدانه است، نمی‌توانیم تعارف داشته باشیم و پنهان کنیم.»
اگر نخواهیم با بدبینی به اتفاقاتی که دولت‌ها در طول سال‌های گذشته در این کشور انجام داده‌اند، نگاه کنیم و همه تصمیماتشان را به‌جای اصلاح، مخرب معرفی کنیم، شاید بهترین راه، طرح پرسش باشد.
پرسشی مهم و اساسی؛ اینکه آیا به اتفاقاتی که بعد از حذف زبان و ادبیات فارسی از کنکور برای ذهن‌های این‌همه دانش‌آموز در این حوزه رخ خواهد داد، فکر کرده‌اید؟ اگر آسیب‌ها غیرقابل‌جبران بود، چه کسی پاسخ خواهد داد از سوی دیگر، درحالی‌که مدام به لزوم استفاده از تولیدات بومی (البته برای مردم) تأکید می‌شود، گرفتن تصمیم برای حذف زبان این کشور از کنکور که تاریخ و ادب و عملش هم بر بستر همین زبان به امروز رسیده، اساساً چطور ممکن است؟!

انتهای پیام