معمای پهپادها!
محمد توکلی، انصاف نیوز: چند روزی‌ست که جدی‌تر از قبل پای ایران را به جنگ روسیه و اوکراین باز کرده‌اند و شاید همین شنیده شدن نام ایران در جنگ روس‌ها علیه اوکراینی‌ها جبهه‌ی تازه‌ای پیش روی دستگاه دیپلماسی و نهادهای نظامی جمهوری اسلامی باز کند.
«استفاده‌ی روس‌ها از پهپادهای ایرانی در جنگ علیه اوکراین» ادعای پر تکرار مقام‌های اوکراینی‌ست و «ایران پهپادی برای استفاده در جنگ اوکراین به روسیه نفروخته است» پاسخ مکرّر دیپلمات‌های جمهوری اسلامی به آن ادعا.
شاید نخستین پرسش که به ذهن خطور می‌کند این باشد که فارغ از درست یا غلط بودن این ادعا آیا فروش پهپاد به روسیه ناقض قطعنامه‌ی ۲۲۳۱ مرتبط با برجام است؟
ساسان کریمی، تحلیلگر مسائل بین‌الملل در پاسخ به این سوال می‌گوید: تحریم‌های تسلیحاتی ایران برای صادرات و واردات سلاح‌های متعارف رفع شده و بنابراین این موضوع ناقض قطعنامه‌ی 2231 نیست اما فضای بین‌المللی و داخلی ایران زمینه را فراهم کرده است که طرف‌های مقابل تلاش کنند ایران را تحت فشار قرار دهند. اینکه ما از نظر حقوقی حق صادرات سلاح‌های متعارف را داشته باشیم یک موضوع است اما اینکه تصمیم ما برای کنشگری در سطح بین‌الملل چه باشد و چه چیزی را منافع ملی خود تشخیص دهیم امر دیگری است و محل بحث است و ممکن است مصلحت کشور در موضوعات سیاسی را در این نبینید که در موضوع چالش‌برانگیزی مثل جنگ اوکراین وارد شوید یا اینکه منافع انجام این کار را بیشتر از مضرات آن بدانید.
آقای کریمی در گفت‌وگو با انصاف نیوز با بیان اینکه «هنجارسازی را در عرصه‌ی بین‌الملل غرب انجام می‌دهد»، گفت: به همین جهت است که در چنین فضایی هر چقدر اروپا و آمریکا به اوکراین اسلحه صادر کنند اشکالی ندارد ولی اگر ایران به روسیه اسلحه دهد اشکال دارد. این وضعیت به این خاطر است که هنجارسازی را غربی‌ها انجام می‌دهند، وگرنه از نظر حقوقی اشکالی وجود ندارد و به لحاظ سیاسی هم بر می‌گردد به تصمیم‌گیری تصمیم‌گیران که چگونه منافع ملی را محقق کنند.
کریمی درباره‌ی تاثیر ادعاها پیرامون استفاده از پهپادهای ایرانی در جنگ اوکراین بر مذاکرات احیای برجام گفت: این موضوع با مذاکرات احیای برجام ارتباط سیاسی دارد و نه ارتباط حقوقی. ارتباط سیاسی این موضوع به مذاکرات مثل همین مسائل داخلی ایران است که ارتباط حقوقی به مذاکرات برجام ندارد اما ارتباط سیاسی دارد و تاثیرگذار است. در مذاکراتی مثل مذاکرات احیای برجام طرف‌ها تلاش می‌کنند تا از همه‌ی اهرم‌ها استفاده کنند. الان هم طرف‌های غربی تلاش می‌کنند هم از شرایط داخلی ایران و هم از جنگ اوکراین در مذاکرات استفاده کنند تا ایران را تحت فشار قرار دهند.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل درباره‌ی واکنش‌های مقام‌های سیاسی و نظامی ایران به ادعای مطرح‌شده از سوی اوکراین گفت: این تشدد در تصمیم‌گیری عموما خوب نیست؛ بعضی وقت‌ها از رقابت بین دستگاه‌ها می‌تواند ناشی شود و بعضی وقت‌ها نیز ممکن است با یک هماهنگی کاری مثل «خبر و ضد خبر» انجام شود. ما اطلاع نداریم که آنچه در این موضوع شاهد هستیم از ضعف سیستم است یا قوت که به این شکل کار را انجام می‌دهند. ولی به هر حال آنچه که واضح است این است که در موضوعات سیاست خارجی شفافیت، پاسخگویی و تنویر افکار عمومی در دولت سیزدهم بسیار ضعیف است.
کریمی در ادامه گفت: حتی درباره‌ی مذاکرات احیای برجام هم به سیاقی که قبلا بود نمی‌توانید به شکل دقیق و شفافی ببینید که چه اتفاقی دارد می‌افتد. برای مثال آقای باقری که مذاکره‌کننده‌ی ارشد بودند مدت‌هاست که خبری از ایشان نیست و مصاحبه‌ای نمی‌کنند و آقای امیرعبداللهیان که در مذاکرات کمتر موثر بودند و در حاشیه قرار داشتند موضع‌گیری‌هایی دارند. این وضعیت خوب نیست که طرف‌های مقابل و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مرتبا مواضع منفی می‌گیرند و ایران موضعی مثبت اتخاذ می‌کند و فکر می‌کنند که اگر اعلام کنند «موضوعات در حال حل و فصل است» نوعی بازی‌سازی است و کمک می‌کند، در حالی که با اینکه به نظر می‌آید التیام‌بخش فضای داخلی است اما می‌تواند فشار را افزایش دهد.
ماجرای پهپادها از کجا آغاز شد؟
میانه‌ی تابستان ۹۶ بود که امیر سرتیپ بنی‌طرفی، مدیرعامل وقت سازمان صنایع هوایی نیروهای مسلح از شروع همکاری با روس‌ها و طراحی و صادرات برخی پهپادها به این کشور خبر داد.
آقای بنی‌طرفی با تاکید بر اینکه «روس‌ها در برخی موارد درخواست‌هایی دارند که نمی‌توانیم آن را اجابت کنیم»، گفته بود: از آن جایی که جمهوری اسلامی ایران در زمینه‌ی طراحی و تولید پهپادها جزو کشورهای برتر جهان است، روسیه تمایل بسیار زیادی برای همکاری در این حوزه دارد که البته به صورت رفت و برگشتی خواهد بود و ما نیز از برخی تکنولوژی‌های آنها استفاده خواهیم کرد. چند کار مشترک را با روس‌ها شروع کرده‌ایم که شامل همکاری در طراحی و صادرات برخی از پهپادهایی است که می توانیم به روسیه صادر کنیم.
یک‌سال و چند ماه بعد و در آذرماه ۹۷ نقل قولی از سردار امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران منتشر می‌شود که بر اساس آن آقای حاجی‌زاده به نقل از «فرمانده نیروی هوایی یکی از کشورهای بزرگ» می‌گوید: ما [آن کشور بزرگ] در حوزه‌ی پهپاد غفلت کردیم و شما [ایران] از ما حلوتر هستید.
مهدی بختیاری، خبرنگار تسنیم که رابطه‌ی نزدیکی با نهادهای نظامی کشور دارد در توییتی اعلام می‌کند که منظور فرمانده هوافضای سپاه از «فرمانده نیروی هوایی یک کشور بزرگ» روسیه بوده است.
بی خبری تا خرداد ۱۴۰۱
با نگاهی به آرشیو خبرها از سال ۹۷ خبر علنی خاصی از همکاری پهپادی ایران و روسیه به چشم نمی‌آید تا خرداد ۱۴۰۱ که همزمان با انتشار شنیده‌هایی مبنی بر تدارک ایران برای فروش پهپاد به روس‌ها وبسایت اصولگرای رجانیوز می‌نویسد: در زمینه صادرات پهپاد تماما ایرانی می‌توان به کشورهای دیگری مانند روسیه و ونزوئلا اشاره کرد. تعاملات دو کشور روسیه و ایران در زمینه صادرات این محصول راهبردی در سال2017 به بعد شروع شد که طبق این تعاملات صورت گرفته روسیه تبدیل به یکی ازبازارهای فروش آن شده است.
در همان روزها مهدی بختیاری، خبرنگار ارشد حوزه‌ی دفاعی در گفت‌وگویی می‌گوید: کشوری مثل روسیه همانطور که میدانیم یک قدرت نظامی در جهان محسوب می‌شود ولی باید تاکید کنم که در حوزه‌ی پهپادی اصلا قابل مقایسه با ایران نیست. همین امروز هم در جنگ اوکراین این عقب ماندگی فناوری را می‌توان به چشم دید. پهپادهای ایران در عین کاربردی بودن، قیمت پایینی نیز دارد. به همین منظور بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرند.
کمی بعد روزنامه‌ی اصولگرای جوان به بهانه‌ی اظهارات جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید که اعلام کرده بود ایران به زودی چند صد فروند پهپاد به روسیه تحویل می‌دهد نوشت: خبری که هرچند برای آشنایان با عمق بومی قدرت پهپادی کشور چندان عجیب نبود، اما برای افکار عمومی کشور تعجب‌آور بود…پهپادهای مختلف ایران در مأموریت‌های شناسایی طولانی مدت با ارتفاع بالا، شناسایی‌های تاکتیکی و نزدیک خطوط نبرد، گشت رزمی، هدایت آتش توپخانه، پشتیبانی و جنگ الکترونیک و هدف یابی در عمق و انهدام اهداف خاص در عمق سرزمین دشمن به کار ارتش روسیه می‌آیند…در مقابل، ایران هم نیازمندی‌هایی در برخی عرصه‌های دفاعی دارد که در قالب خرید محصول یا دریافت همکاری‌های علمی و فنی و تجربیات طرف روسی قابل برآورده‌شدن است.
چند هفته بعد خبرگزاری اصولگرای مهر، وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی نیز در گزارشی به نقل از الجزیره می‌نویسد: سرتیپ خلبان اسعد الزعبی [کارشناس نظامی] می‌گوید روسیه کشوری پیشرفته در ساخت انواع تسلیحات است که مهمترین آنها موشک و هواپیما است، اما اینکه از کشورهای دیگر از جمله ایران پهپاد بخرد، امری طبیعی است. روسیه متوجه شده است که بسیاری از هواپیماهای جنگی خود را در اوکراین از دست داده، بنابراین به فکر کاربرد بیشتر پهپادها افتاده است. به نظر می‌رسد روسیه به اندازه کافی پهپاد ندارد تا از آنها برای پوشش دادن تمام میدان جنگ استفاده کند و این امر باعث شد که به جستجوی منبعی برای پهپادهای دیگر بپردازد.
یک ماه بعد و در شهریور ۱۴۰۱ سردار سلامی، فرمانده کل سپاه پاسداران نیز اشاره‌ای تلویحی به این موضوع داشته و می‌گوید: برخی قدرت‌های رده نخست دنیا تمایل به خرید تجهیزات نظامی و دفاعی از جمهوری اسلامی دارند که البته این موضوع محقق شده و هم اکنون در حال استفاده و آموزش هستند.
مهرماه پهپادی
ادعای اوکراینی‌ها مبنی بر استفاده‌ی روس‌ها از پهپادهای ایرانی در جنگ با این کشور در مهر ۱۴۰۱ بیشتر از قبل به گوش رسید و برخی خبرها حاکی از برگزاری نشست اعضای شورای امنیت در این باره است.
حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه دولت سیزدهم تا به امروز در چند نوبت فروش پهپاد به روسیه «برای استفاده در جنگ اوکراین» را رد کرده و خطاب به طرف اوکراینی اعلام کرده است که «اگر سندی در خصوص استفاده از پهپادهای ایرانی در جنگ اوکراین وجود دارد، ارائه کنند».
آقای امیرعبداللهیان با تاکید بر اینکه «سال‌هاست که با روسیه همکاری دفاعی داریم»، می‌گوید: از جنگ علیه اوکراین حمایت نکردیم و هیچ‌یک از تسلیحات ایرانی را در اختیار روسیه برای استفاده در جنگ علیه اوکراین قرار نداده‌ایم.
سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی نیز در واکنش به ادعاهای مطرح‌شده از سوی اوکراین، انگلیس، فرانسه، آلمان و آمریکا با اعلام آمادگی ایران برای مذاکره با اوکراین پیرامون این موضوع گفت: این ادعاهای بی اساس که بر پایه‌ی اطلاعات غلط و مفروضات مغرضانه مطرح می‌شود بخشی از فضاسازی سیاسی و هدفمند دستگاه‌های رسانه‌ای برخی از کشورها علیه جمهوری اسلامی ایران قلمداد کرده و از همین رو آمادگی کشورمان را برای گفت‌وگو و مذاکره با اوکراین جهت رفع این اتهامات اعلام می‌کنیم.
مواضع غیر رسمی
اما در کنار مواضع رسمی جمهوری اسلامی ایران مواضع غیررسمی متناقضی نیز در همین روزها از برخی رسانه‌های اصولگرا شاهدیم که بخشی از آن در پی می‌آید:
روزنامه‌ی کیهان به نقل از تایمز اسرائیل نوشت: «علی‌رغم هشدار واشنگتن به ایران علیه صدور این تسلیحات، در ماه سپتامبر روسیه شروع به استفاده از پهپاد شاهد ۱۳۶ ساخت ایران کرد که ظاهرا صدها واحد آن را از تهران تحویل گرفته است…پهپاد ایرانی در دست روسیه نشان می‌دهد جنگ اوکراین تاکنون یک فاتح داشته است؛ ایران. جنگ اوکراین به حصول اهداف سیاست خارجی و امنیت ملی یک کشور مشخص کمک می‌کند که نه روسیه است و نه اوکراین. این کشور، ایران است. این نقش‌آفرینی ایران، اعتبارش را بالا می‌برد، تبلیغی برای صنایع تسلیحاتی کشور است و نفوذش در سوریه را تقویت می‌کند و اینها همه به هدف اصلی که بی‌اعتبار کردن ایالات متحده و قدرت‌های غربی است، کمک می‌کند. روسیه از پهپادهای ایران برای تخریب مقر کمپانی ملی انرژی اوکراین استفاده کرد. از نظر یک کارشناس نظامی که در استراتژی امنیت ملی ایران تخصص دارد، این مورد هیچ ربطی به اوکراین ندارد و فقط به استراتژی درازمدت ایران در مقابل ایالات متحده مربوط است».
خبرگزاری فارس به نقل از لس آنجلس تایمز نوشت: «روسیه بیش از ۲۰۰۰ پهپاد دریافت کرده و پیش بینی می‌شود روسیه آنها را به صورت دسته جمعی و حملات انبوه استفاده کند تا به پدافند هوایی اوکراین ضربه بزند».
جهان نیوز در مطلبی با تیتر «صادرات پهپاد و موشک ایرانی به روسیه» نوشت: خبرنگار شبکه آلمانی: غیرقابل باور است اما سلاح ایرانی نقش اصلی را در نبرد اوکراین دارد/ظاهرا قرار است موشک های زمین به زمین ایرانی و پهپاد آرش 2 هم به روسیه صادر شود…
علی مطهری، نماینده‌ی مردم در مجلس دهم نیز در واکنش به خبرهای منتشرشده پیرامون این موضوع در صفحه‌ی توییتر خود نوشته است: حضور پهپادهای ایرانی در حمله روسیه به اوکراین نشان می‌دهد که همچنان میدان بر دیپلماسی غلبه دارد. وزیر خارجه می‌گوید ما بی‌طرفیم و از آن طرف اوکراین خبر می‌دهد که افرادی در اثر حمله پهپاد شاهد ۱۳۶ ایران کشته شده‌اند.
آقای مطهری در ادامه می‌نویسد: معلوم نیست چه کسانی تصمیم گرفته‌اند ایران را وارد جنگ روسیه و اوکراین کنند. چنین تصمیمی باید توسط مجلس گرفته شود.
عبدالله رمضان‌زاده، سخنگوی دولت اصلاحات هم در توییتی از غلبه‌ی «میدان» بر «سیاست» خبر می‌دهد.
گفتنی‌ست واژه‌ی «میدان» در فایل صوتی جنجالی جواد ظریف که اندکی پیش از آغاز رقابت‌های انتخاباتی سال ۱۴۰۰ افشا شده بود بیان شده که به نهادهای نظامی تصمیم‌گیر در حوزه‌ی سیاست خارجی اشاره دارد.
موضع تلویحی رهبری
در روزهای اخیر رهبری انقلاب نیز به خبرهای منتشرشده پیرامون فروش پهپاد ایرانی به روسیه واکنش نشان داده‌اند.
آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار جمعی از نخبگان با اشاره‌ی تلویحی به این موضوع اظهار داشتند: ساخت تجهیزات پیشرفته‌ی موشکی و پهپادی که چند سال پیش از این می‌گفتند که اینها فتوشاپ است، وقتی که عکسهایش منتشر می‌شد، می‌گفتند این فتوشاپ است؛ حالا میگویند که پهپادهای ایرانی خیلی خطرناک است! چرا به فلان کس می‌فروشید، به فلان کس می‌دهید. خب، اینها کارهایی است که نخبه‌ی ایرانی انجام داده؛ اینها برای کشور آبرو است.
انتهای پیام
اینا وقتی که میگن انگلیس و آمریکا و فرانسه خودشونو پلیس دنیا می دونن و توی مسایل ایران دخالت می‌کنن نمی فهمن که وظیفه کشورهای عضو شورای امنیت همینه . یه شهر صد هزار نفری بدون پلیس امکان پذیر نیست اونوقت مگه میشه هشت میلیارد جمعیت جهان چند تا پلیس نداشته باشه ؟ انتخاب اعضای شورای امنیت هم به خاطر جانفشانی های سربازاشون و هوش چرچیل و روزولت توی جنگ جهانی دوم بود که اونها رو پیروز کرد
در دنیای برّه ها گرگ را پلیس نمی کنند! در جنگ جهانی دوم هم طرفین اصلی درگیر مصداق بارز سگ زرد برادر شغال است می باشند!
به میل تو نیست که کی انتخاب بشه کل کشورای به قول تو بره جهان به همین ساختار سازمان ملل و شورای امنیت رای دادن و اگه ناراضی بودن می خواستن رای ندن
به قول چرچیل: تاریخ را فاتحان می نویسند! پس منتظر باشید در آینده نه چندان دور تاریخ واقعی جنگ جهانی دوم به دور از سانسور فاتحان بر ملا شود … نظم حاکم 7 دهه اخیر هم دیر یا زود فرو خواهد پاشید … موقع حمایت از جنایتکارانی چون چرچیل و روزولت به جنایاتی مثل بمباران درسدن آلمان که در چند دقیقه 25000 نفر مردم عادی را وحشیانه کشتند فکر کن … چرچیل، روزولت و استالین با هیتلر و موسولینی تفاوتی ندارند و همه شون جنایتکار بودند.
کار چرچیل و روزولت کاملا درست بود که در برابر هیتلر نژادپرست و جنایتکار از کشورشون و متحدانشون دفاع کردن و با نیروی هوایی قدرتمندشون جواب بمباران مرگبار دوماهه لندن رو دادن و نیروی دریایی انگلیس هم ناو جنگی عظیم بیسمارک آلمان رو غرق کرد
خب رفراندوم بزارن چی میشه مگه. اون رای گیریه کی بوده؟ خیلی گذشته و احتمالا خیلی توی دنیا دیگه نظرشون با قبلی ها یکی نیست و یه سری پلیس دیگه میخوان. باید دوباره رای گیری بشه.
در مورد اون بخشی که تکیه زدی به هوش چرچیل و روزولت بهت پیشنهاد میدم بری یک کتاب خوب تاریخی در مورد جنگ جهانی دوم بخونی تا بهتر متوجه بشی که چه کسی سرنوشت جنگ رو تعیین کرد و هیتلر و کی زد زمین. چرچیل تنها کاری که تونسته بود بکنه پر گونی خاکی کردن شهرهاشون بود تا کمتر آسیب ببینن. به هر دلیلی هیلتر اشتباه کرد و تصمیم به حمله بهشون رو نگرفت. این چرچیل بود که آلمان رو شکست داد و قدرت اصلی رو زد زمین. دقیق ببین از قبل شروع جنگ چیکار کرد و زمان شروعش چیکار کرد و بعد چطوری به هیتلر رو دست زد. واقعا چرچیل رو زیادی گنده کردن که بگن انگلیس فلان و بساره
خوب بازم رای گیری کنن و اگه نمی کنن از بی عرضه گی بقیه کشورهاست مثلاً تا کشورهایی مثل ایران به دو عضو شورای امنیت یعنی روس و چین باج میده و قراردادهای ترکمنچای بیست ساله غیرقابل انتشار با اونا می بنده معلومه که این ساختار تغییر نمی کنه