گزارش 43 روز تعلیق: كه ما همچنان می‌نویسیم

آسیه توحیدنژاد، انصاف نیوز: بگذریم از گلایه و شرح ماوقع اینکه چرا، چطور و چگونه نامنصفانه تعلیق و با ادبیات بهتر توقیف شدیم؛ تلاش‌هایی که برای بازنگشتن ما دریغ نشد و کمک‌هایی که دریغ شد. شرح چگونگی راه‌اندازی قانونی دوباره‌ی سایت البته در این لینک آمده است اما این گزارشی از 43 روز زندگی انصاف نیوز در تعلیق است.

انصاف نیوز با وجود تمام این ناملایمات و کج‌سلیقگی‌ها در مدت این یک ماه هم زنده بود و خوشبختانه زنده هم ماند. در این یک ماه و 13 روز تعلیق سایت، تحریریه علاوه بر تولیدات بی‌زمان که در روزهای آینده منتشر خواهند شد مانند یک موسسه‌ی آموزشی رسانه‌ای عمل می‌کرد. کتاب می‌خواندیم؛ نقد، تحلیل و تمرین می‌کردیم و با بهترین‌های عرصه‌ی خبر و گزارشگری خبری کلاس و کارگاه آموزشی برگزار کردیم. در ادامه روزشمار و جزئیات این کلاس‌ها را می‌‌خوانید.

(مهمانانی که این مدت به دفتر خیابان ایتالیا دعوت شدند تجربیاتشان را به رایگان در اختیار ما گذاشتند.)

«کاربرد آمار و ارقام در اخبار»

شنبه، 6 خرداد

اولین کارگاهی که در انصاف نیوز تشکیل شد کارگاه «کاربرد آمار و ارقام در اخبار» آقای میثم سعادت در روز شنبه بود. میثم سعادت که سابقه‌ی کار خبری در سایت‌ها و روزنامه‌های مختلف را داشته است و تا همین چند وقت پیش هم در روزنامه‌ی هم‌میهن می‌نوشت مهم‌ترین شاخص گزارش‌هایش ارائه‌ی آمار و ارقام و نمودارهای ساده برای مخاطب عام و فهم بهتر شدت و حدت واقعیت‌هاست. آقای سعادت دلیل این تفاوت در گزارش‌هایش را تحصیل در رشته‌ی ریاضی می‌دانست. 

مهم‌ترین نکته‌ای که سعادت در طول این کارگاه دو ساعته بر آن تاکید داشت انتخاب آگاهانه‌ی محتوا برای استفاده‌ی از اعداد بود.

«چارچوب‌های مصاحبه‌ی چالشی»

دوشنبه، 8 خرداد

مهمان بعدی ما امیر دبیر‌ی‌مهر بود؛ او را بیشتر با مصاحبه‌های چالشی و بدون سانسورش در رادیو گفتگو در سال‌‌های قبل می‌شناختیم و همین هم دلیل دعوت او به انصاف شد. مهم‌ترین نکته‌ای که آقای دبیری‌مهر برای یک مصاحبه‌ی چالشی بر آن تاکید می‌کرد لزوم اشراف مصاحبه‌کننده بر موضوع گفتگو بود: علیرغم اینکه من تحصیلاتم مرتبط با موضوعات در رادیو گفتگو بود و بسیار هم مطالعه داشتم باز هم پیش از هر برنامه یک هفته‌ اختصاصی پیرامون آن موضوع مطالعه می‌کردم. اشراف مصاحبه کننده به موضوع مانع در رفتن مصاحبه شونده می‌شود. 

علاوه بر اهميت تسلط بر موضوع، دبيری‌مهر به شركت فعالانه‌‌ی خبرنگار در بحث نیز اشاره کرد: نباید پرسشگر صرف باشید مثلا اگر مصاحبه‌شونده دروغ گفت حتما باید این را به شکل محترمانه‌ای گوشزد کنید. 

این مجری باسابقه‌ی رادیو همچنین در مورد اهمیت رعایت اخلاق و انصاف در مصاحبه و نیز پرهیز از هیجان‌زدگی در مصاحبه گفت: هیجان‌زدگی در لحن است و چالش در اندیشه. چالش و توهین یکی نیست. نکته‌ی دیگری که دبیری‌مهر برای داشتن یک مصاحبه‌ی لازم می‌دانست داشتن یک سناریوی درست بود.

او نقش آقای حسن خجسته به عنوان مدیر رادیو در آن سال‌ها را در موفقیت مصاحبه‌های چالشی رادیو گفتگو نیز بسیار کلیدی می‌دانست.

بخشی از این گفت‌و‌گو یک مصاحبه‌ی کوتاه با آقای دبیری‌مهر که در روزهای آینده منتشر خواهد شد.

«عکاسی خبری با موبایل»

چهارشنبه، 10 خرداد

چهارشنبه صبح آقای امیر جدیدی عکاس مطرح حوزه‌ی خبر و دبیر فعلی گروه عکس روزنامه‌ی هم‌میهن مهمان تحریریه‌ی انصاف بود. کارگاه دوساعته‌ی «عکاسی با موبایل» یک بخش تئوری و بحث داشت و یک بخش عملی که موضوعیت اصلی آن قواعد ساده‌ی عکاسی با دوربین موبایل بود. در بخش اول توصیه‌ی اصلی آقای جدیدی این بود که جدی‌ترین تمرین عکاسی دیدن هر روزه‌ی عکس‌های خوب است. خلاصه‌ی مهم‌ترین توصیه‌های آقای جدیدی این چند مورد بود: 

• برای پیدا کردن عکس مناسب جست‌و‌جوی طولانی انجام دهید.

• عکس‌هایی که به نظرتان جالب می‌آید را ذخیره کنید. 

• به آرشیو خبرگزاری‌ها سر بزنید. 

• سایت magnum  را چک کنید.

• عکس روز گاردین (best photos of the day) را ببینید. 

• با تمام این داشته‌ها یک آرشیو دستی ساده تهیه کنید. 

• از عکاسی که سلیقه‌اش بیشتر شبیه به شماست تقلید کنید. 

«نقد رسانه‌ها و جراید داخلی»

شنبه، 13 خرداد

ساعت 4 بعد از ظهر آقای سیدعلی میرفتاح، سردبیر سابق روزنامه‌ی اعتماد و سردبیر فعلی مجله‌ی کرگدن، به دفتر انصاف نیوز آمد. محتوای کلاس یک ساعت و نیمه‌ی آقای میرفتاح بیشتر در جایگاه سردبیری بود و نگاه کلان داشت. سردبیر مجله‌ی کرگدن نقدهایی که به رسانه‌های امروز کشور وارد می‌دانست را برشمرد از جمله نداشتن شفافیت مالی؛ کار کردن رسانه‌ها و روزنامه‌ها برای اصحاب قدرت؛ یادداشت‌های تکراری برمبنای توهمات با نویسندگان ثابت و تکراری و…. .

میرفتاح حرف‌هایش را اینطور ادامه داد: در رسانه‌های ما جمله‌سازی می‌کنند و حرف‌های قشنگ می‌زنند حال آنکه مردم گزارش درست و مستندگونه می‌خواهند؛ گزارشی که آمار و فکت (حقیقت معتبر و قابل استناد) به آن‌ها ارائه دهد. مردم دوست دارند اگر در جمعی نشستند؛ در تاکسی، در خواستگاری یا شب که به خانه می‌روند حرفی برای گفتن داشته باشند. او به ضعف رسانه‌های داخلی در گزارش‌های میدانی نیز اشاره کرد و این را خلا بزرگی دانست که بخش عمده‌ی آن ناشی از شرایط سخت اقتصادی رسانه‌هاست.

آقای میرفتاح پدیده‌ی شهروند-خبرنگار را آفت فضای رسانه‌ای امروز می‌دانست چرا که نوشتن یک امر تخصصی است و شهروندی که اساسا شغل دیگری دارد نمی‌تواند در این زمینه نیز متخصص باشد. 

سردبیر کرگدن در مورد سیاست و رسانه چنین گفت: رسانه‌های ما نباید دچار سیاست‌زدگی شوند. رسانه باید کار خود را کند. اگرچه آنها می‌توانند در حوزه‌ی سیاسی هم بنویسند و تولید محتوا کنند. 

مهمان روز شنبه‌ی دفتر خیابان ایتالیا همچنین از سوژه‌هایی گفت که رسانه‌ها قدرت و یا جرئت ورود به آنها را ندارند و به تحریریه‌ی ما پیشنهاد ورود به این موضوعات را داد که احتمالا در ماه‌های آینده گزارش‌های مفصلی در مورد آنها خواهیم داشت. 

او همچنین به مشخص نبودن دایره‌ی مخاطبین در رسانه‌های ایران از جمله انصاف خرده گرفت: شما در انصاف معلوم نیست مخاطب اصلی‌تان چه کسی و کدام گروه است. گاهی برای اهالی رسانه می‌نویسید؛ گاهی اصحاب قدرت را مخاطب قرار می‌دهید؛ گاهی مخاطبتان دانشجوست؛ گاهی احزاب و… بهتر است مخاطب خاص و ثابتی با مشخصات معین مثل رنج سنی، جغرافیا و تحصیلات خاص داشته باشید. 

نکته‌ی دیگری که میرفتاح به آن اشاره کرد کاربرد غلط زبان فارسی در رسانه‌ها و نیز صحه گذاشتن این امر بر فارسی غلطی که در جامعه رواج پیدا کرده است بود.

عجیب‌ترین جمله‌ی این کلاس یک ساعت و نیمه هم این بود: صراحت ما (رسانه‌های داخلی) فایده‌ای ندارد! فشرده‌ی کلام آقای میرفتاح این بود که صراحتی که ما در رسانه‌های داخلی به خرج می‌دهیم و اتفاقا برای آن هزینه هم می‌دهیم بی‌فایده است و مردم فرسنگ‌ها جلوتر از این مرزها هستند. کار ما جای دیگری است.

«آموزش سئو»

سه‌شنبه، 15 خرداد

سه‌شنبه ساعت 2 بعد از ظهر سيدعلی جعفری، خبرنگار ورزشی انصاف، از تجربیات خودش در حوزه‌ی سئوی سایت و گزارش‌نویسی گفت. نكته‌ی كليدی اين كلاس هم توليد براساس نياز مخاطب و شناخت راهی كه مردم براي جست‌وجوی آن نياز انتخاب مي‌كنند بود.

«سوژه‌پردازی و ذهن سوژه‌پرداز»

پنج‌شنبه، 18 خرداد

آقای هومن خشندیش سردبیر دیروز و روانشناس مشاور امروز پنج‌شنبه ساعت 9 صبح به دفتر انصاف نیوز آمد. محور این جلسه‌‌ی دو ساعته کتابی بود که آقای خشندیش چند سال پیش تحت عنوان “ذهن سوژه‌پرداز” منتشر کرده است. طبق مقدمه‌ی کتاب، خشندیش در این کتاب نگاه هستی‌شناسانه به سوژه و سوژه‌پردازی داشته است: سوژه چیست؛ سوژه‌پرداز کیست؛… . در این کتاب خشندیش فرآیند سوژه‌پردازی و ساختن ریلی برای سوژه‌پردازی را نیازمند تعیین رویکرد(approach)، نگرش(attitude) و هدف(goal) دانسته است.

«خبرنگاری و گزارشگری در حوزه‌ی اجتماعی»

شنبه، 20 خرداد

ساعت 11 صبح خانم شهرزاد همتی، خبرنگار باسابقه‌ی حوزه‌ی اجتماعی و سردبیر بخش اجتماعی روزنامه‌ی شرق به دفتر انصاف نیوز آمد و از خبرنگاری اجتماعی گفت. خانم همتی از نخ‌‌نما شدن سوژه‌ها در حوزه‌ی اجتماعی و تمرکز خبرنگاران این حوزه روی سوژه‌هایی که مد هستند گلایه داشت: خبرنگاران و گزارش‌نویسان این حوزه سوژه‌های اجتماعی را سطحی می‌بینند درحالیکه سوژه‌های اصلی درون سوژه‌های تکراری هستند. باید جور دیگری نگاه کرد. باید عمیق‌تر نگاه کرد. همتی همچنین تحریریه‌ی انصاف را به خواندن گزارش‌های اجتماعی خبرنگاران خوب این حوزه مثل مرحومه شیده لالمی، الناز محمدی، صادق امامی و … توصیه کرد. 

«روزنامه‌نگاری در سرزمین ژرمن‌ها»

دوشنبه، 22خرداد صبح

ساعت 10:30 صبح آقای محمد رضایی به دفتر خیابان ایتالیا آمد و از تجربه‌ی بازدید اهالی رسانه‌ی کشور در سال 85 از روزنامه‌های مطرح جهان در کشورهای دیگر گفت. سال 85 وزارت ارشاد تعدادی از اهالی رسانه را به فرانسه، ژاپن، آلمان و کشورهای دیگر برای بازدید از نشریات مهم این کشورها فرستاد. آقای رضایی در این سال همراه گروهی بوده که برای بازدید از روزنامه‌ی اشپیگل به آلمان رفته‌اند. بخشی از مشاهدات آقای رضایی در این سفر در گزارشی تحت عنوان روزنامه‌نگاری در سرزمین ژرمن‌ها منتشر شده است. (گزارش روزنامه‌نگاری در سرزمین ژرمن‌ها در سایت انصاف نیوز)

رضایی در ابتدای بحث از شیوه‌ی پذیرش جالب و قیف‌مانند در یک مدرسه‌ی بزرگ روزنامه‌نگاری در آلمان به نام هنری‌نان گفت. بخش دوم حرف‌های او در مورد روزنامه‌ی اشپیگل، شیوه‌ی سختگیرانه‌ی راستی‌آزمایی اخبار و گزارشات در این روزنامه، اهمیت گزارش‌های تحقیقی در اشپیگل، نداشتن لحن خشک در گزارش‌نویسی، وجود داده‌های قوی در گزارش‌ها، آرشیو کردن اطلاعات چهره‌های مطرح دنیا و تهیه‌ی گزارش‌های آماده پیش از مرگشان(!)، جلسات نقد آنچه منتشر می‌شود و… گفت. 

او همچنین به این موضوع اشاره کرد که روزنامه‌های محلی در آلمان بیشتر طرفدار دارند و اتفاقا روزنامه‌های محلی قوی‌ای هم آن‌جا وجود دارد. 

بحث به برندسازی رسانه‌ای هم رسید و رضایی از رسانه‌ی خارجی‌ای گفت که برندش را در اختیار یک کارخانه‌ی شکلات‌سازی قرار داده و از این طریق کسب درآمد می‌کند. مثال لوازم تحریر حتما مصداق بهتری در این مورد می‌تواند باشد؛ لوازم تحریری که برند یک رسانه را داشته باشد حتما مشتری‌های خاص خودش را خواهد داشت.

«به سبک رویترز»

22 خرداد، عصر

کلاسی که عصر 22خرداد در دفتر انصاف برگزار شد در مورد رویترز، خبرگزاری بریتانیایی، بود. محمد قره‌باغ که در حال حاضر خبرنگار خبرگزاری کیودو ژاپن است در این فرصت یک ساعته از طریق تماس تصویری برای ما مختصری از اصول کاری در رویترز، رقابت موجود میان رویترز، بلومبرگ و AP، نقش تعیین‌کننده‌ی اقتصاد رسانه در انتخاب موضوع در این خبرگزاری، استفاده از هوش مصنوعی برای فهم بهتر موضوع و مجموعه تحلیل‌هایی که وجود دارند، اولویت داشتن خبرنویسی در رویترز و … گفت. 

«حقوق مطبوعات»

30 خرداد

قبل از خبر توقف حکم مدیر مسئول سایت و شروع به کار دوباره‌ی سایت قراری هم با آقای کامبیز نوروزی، حقوقدان و روزنامه‌نگار، تحت عنوان “حقوق مطبوعات” تنظیم کرده بودیم که نهایتا 30 خرداد ممکن شد. آقای نوروزی که بیش از 30 سال در زمینه‌ی حقوق رسانه‌ها کار کرده است از چند و چون برخوردهای قضایی با رسانه‌های ما گفت و از اتهامات معمولی که به رسانه‌ها یا فعالین رسانه‌ای نسبت می‌دهند ولی به هیچ عنوان پشتوانه‌ی حقوقی ندارد: برای مثال مفهوم حقوقی “فعالیت تبلیغی علیه نظام” گم است! به راحتی این اتهام را به رسانه‌ها و فعالین رسانه‌ای نسبت می‌دهند درحالیکه این عنوان به سختی قابل اثبات است. کلمه به کلمه‌ی این عنوان اثباتش مشکل است. چند یادداشت که عنوانش نمی‌شود فعالیت و یا نقد به فلان جز در نظام که نمی‌شود فعالیت علیه کل نظام؛ یک جز که تمام نظام نیست! 

آقای نوروزی همچنین به این امر اشاره کرد که طبق قانون مطبوعات کسب خبر حق رسانه است و تبصره 2 ماده 5 قانون مطبوعات خلا ناهمگونی را در این قانون ایجاد کرده است. 

این وکیل رسانه‌ای به عنوان اتهامی دیگری اشاره کرد که میان رسانه‌ای‌ها بسیار معمول است: “اجتماع و تبانی علیه امنیت ملی”. به باور او این اتهام اساسا در فعالیت رسانه‌ای ممکن نیست چرا که عنصر مادی این اتهام اصلا انتشار نمی‌تواند باشد و برای توضیح حرف خود مثال جالبی داشت: درست مثل این است که با یک سالنامه‌ی قطور به سر کسی بزنید و آن شخص بمیرد. این به رسانه مربوط نیست. 

آقای نوروزی از اهمیت روزنامه‌نگاری تحقیقی و سطحی نبودن این کار گفت و در پایان حرف‌هایش از شرایط دادگاه‌های کشور گلایه داشت و به این شرایط نقد داشت: اگر محکمه کسی را محاکمه می‌کند وجدان عمومی هم باید او را محکوم بداند. متاسفانه اینطور نیست و جامعه بعضا این افراد را تطهیر می‌‌کنند و حتی در میان مردم بدل به قهرمان می‌شوند. رای دادگاه نباید شخص را در موضع مظلومیت قرار دهد. رای دادگاه نباید با قضاوت مردم مغایرت داشته باشد. همه‌ی این اتفاقات نتیجه‌ی شرایط ناصحیح دادگاه‌هاست. 

گزارش کامل این جلسه در روزهای آینده در سایت انصاف نیوز قرار خواهد گرفت.

انصاف نیوز در این 43 روز تعلیق هم زنده ماند؛ این ادامه دادن و امیدواری در عین ناامیدی شعری از محمد مختاری را به ذهن متبادر می‌کند:

“که ما همچنان می‌نویسیم 
که ما همچنان در اینجا مانده‌ایم 
مثل درخت 
که مانده است 
مثل گرسنگی 
که اینجا مانده است 
مثل سنگ‌ها که مانده‌اند 
مثل درد که مانده است 
مثل زخم
مثل شعر 
مثل دوست داشتن 
مثل پرنده 
مثل فکر 
مثل آرزوی آزادی و 
مثل هر چیز که از ما نشانه‌ای دارد.”

انتهای پیام