چالش تصویر مریم: شکست گفتمان رسمی حجاب
محسن حسام مظاهری در یادداشتی تلگرامی نوشت: هر سال فصل گرما که می‌رسد، تنور بحث حجاب هم گرم می‌شود. فضای رسانه‌های رسمی و غیررسمی می‌شود عرصه‌ی مجادلات موافقان و مخالفان حجاب اجباری. مسئولین انتظامی در تریبون‌ها مدام و با تهدید، قوانین مربوط به حجاب را یادآوری میکنند؛ مراجع تقلید و خطبای جمعه بر ضرورت مقابله با بی‌حجابان تاکید میکنند؛ در قاب تلویزیون، کارشناسان فرهنگی حاضر در صحنه به سرودن متن‌های ادبی در مدح حجاب با استفاده از واژگانی چون «متانت» و «کرامت» و «مصونیت» و «زیبایی» و «آرامش» سرگرم می‌شوند. و درودیوار شهر پر می‌شود از تصاویر گرافیکی تبلیغ حجاب و کرامت زن و صدف و گوهر و غیره.
امسال اما در اوج این فضای تبلیغی و تنها چند روز بعد از راهپیمایی پرسروصدای عفاف و حجاب، ناگهان یک اتفاق غیرمنتظره، چالشی بی‌سابقه را پدید آورد: انتشار خبر درگذشت تاسف‌بار یک نابغه‌ی جوان ایرانی، مریم میرزاخانی. یک دانشمند بی‌حاشیه و با شخصیتی محترم و محبوبیتی ملی، اما ساکن خارج ایران و بدون حجاب.
نابغه‌ی ریاضی حالا معادله‌ای پیش روی رسانه‌ها گذاشته بود که به این آسانی‌ها و با فرمول‌های معمول و همیشگی نمی‌شد حلش کرد. چالشی که رسانه‌های رسمی با آن مواجه شدند نشان‌دادن یک «بی‌حجابِ محبوب و محترم» بود؛ چیزی که در ادبیات رسمی تعریف ندارد. (گرچه که در فضای بیرون از قاب تنگ ادبیات رسمی، مصادیقش بی‌شمار است.) در گفتمان رسمی، میان حجاب با مجموعه‌ای از صفات پسندیده ملازمه‌ای مطلق فرض می‌شود. حجاب مترادف است با احترام، با متانت، و با عفاف.
حالا باید چه کرد با بی‌حجابی که بسیاری از این صفات پسندیده را داراست و هیچ انگی به او نمی‌چسبد؟
این چالش را از همان لحظه‌ی انتشار خبر و در شبکه‌های اجتماعی آغاز شد و نمود جدی‌اش را در صفحه‌ی اول روزنامه‌های امروز (یکشنبه 25 تیر 96) به‌خوبی می‌توان دید:
روزنامه‌ی اصلاح‌طلب «شرق» عکسی جدید اما محافظه‌کارانه از مریم کار کرد: تصویری با کلاه و حجابی نیمه‌کاره. بعضی روز‌نامه‌ها مانند «اعتماد»، «ایران»، «شهروند» و «بهار» دست به دامان نقاشی شدند تا از این چالش رها شوند. بعضی نیز مانند «صبح نو» و «جمهوری اسلامی» کادر عکس‌های مریم را بسته‌تر کردند تا صورت مساله به طریق دیگری حل شود. «جوان» و «خراسان» هم ترجیح دادند آلبوم عکس‌های او را آن‌قدر تورق کنند، تا بالاخره تصویری مطابق با روایت رسمی بیایند؛ گرچه قدیمی اما با روسری. روزنامه‌هایی از هر دو طیف، مانند «جام‌جم» از اصولگرایان و «آفتاب» و «آرمان» از اصلاح‌طلبان، هم خیال خودشان را راحت کردند؛ طرح پرتره‌ای از مریم را کار کردند که در آن، به‌دست طراح محجبه شده است (به‌قول یکی از دوستان: «حجاب اجباری پس از مرگ»). این میان اما روزنامه‌هایی هم بودند که دل به دریا زدند و واقعیتِ مریم را پذیرفتند و به آن احترام گذاشتند. مانند «وقایع اتفاقیه»، «دنیای اقتصاد»، «صنعت» و مهم‌تر از همه: «همشهری».
اگر سری به صفحه‌ی اینستاگرام مسئولین و شخصیت‌های فرهنگی، مذهبی، سیاسی و سلبریتی‌ها هم بزنید همین چالش را خواهید دید. از رییس‌جمهور که در صفحه‌اش تصویر بی‌حجاب مریم را گذاشته تا دیگرانی مانند یکی از سخنرانان مذهبی (علی سرلک) که نقاشی محجبه‌شده‌ی او را همراه با این عبارات معنادار منتشر کرده است: «در میان تصاویری که در فضای مجازی از او منتشر شده بود، به نظرم این تصویر بهتر و برای او در وضعیت موجود موجود (برزخ) مفیدتر بود. والله اعلم».
چالش تصویرِ مریم میرزاخانی، ناخواسته فرصتی فراهم کرد برای مواجهه‌ای متفاوت با موضوع حجاب. تنگنایی برای شکسته‌شدن ادبیات کلیشه‌ای و مرسوم. چالشی که بازنده‌ی آن، گفتمان رسمی حجاب بود و برنده‌اش نابغه‌ی ایرانی که با جایگاه انکارناپذیرش توانست واقعیتِ «انتخابِ» خود را لااقل به گروهی از رسانه‌های رسمی بقبولاند. تا برای نخستین‌بار پس از گذشت قریب به چهار دهه از اجباری‌شدن حجاب، تصویر یک بانوی ایرانیِ بی‌حجاب با احترام بر صفحات اول روزنامه‌های کشور نقش بندد.
انتهای پیام
درود بر شما ، تحلیل درست و منطقی
سلام،این همه نوشتی که آخر سر بگی که حجاب نمیخوایم.من با تو کاری ندارم اما مگه مبنای لیبرالیسم این نیست که میگه:«همه باید آزاد باشند تا جایی که به حقوق دیگری تجاوز نکنند» حالا من میخوام بدونم اگه قانون حجاب رو بردارند به حقوق بندگان مومن خدا تجاوز نشده مگه فقط عده ای از افراد که دوست دارند برهنه باشند حقوق دارند؟ اون کسی که دوست داره دین و ایمانش رو حفظ کنه حقی نداره با این وضع که کل لیبرالیسم عزیزان میرود زیر سوال که . . . حالا شما آسمون ریسمون بافتی که بگی ما حجاب نمیخوایم خُب نخواه اما حداقل وقتی میای بیرون از خونه ات به حقوق مومنان احترام بگذار
حرف شما درست ولی ظاهرا فقط کسانی که حجاب میخواهند حقوق دارند.
بی انصاف نیوز مرض!
عنصر مهم و سازنده ای برای کشور نبوده که اینطور تیترش میکنید برای اهداف پلورالیزه سکولار خودتون!
یه بی هویت بوده که سریعا جذب نهاد شبه نظامی(بخوانید کاملا نظامی) ایالات متحده آمریکا شد و کاملا تا لحظه مرگ برای دشمن خوش خدمتی کرد و حتی در حد یه کورس علمی هم برای کشور توفیق نداشت. البته که ۲تا عنوان علمی المپیادی تو دوران حوانیش برای کشور داشت، اما اون مال شاخ و برگ گرفتنشه، نه میوه دادنش!
میوه شو دشمن عنود بیگانه خورد و خودش هم که کلا از هویت زن اصیل اسلامی ایرانی تهی شده، پس از نظر من دکتری فیزیک، رسما عنصر مهمی نیست.
البته خدا بهش رحم کنه
دکترای فیزیک نمیدانم دکترا تو کجا وچگونه گرفتی اما ایکاش به اندازه یک لبو فروش ش…..ر داشتی و دیگران را متهم به بی هویت بودن ووابستگی نمیکردی اون بنده خدا هرگز درفکراینکه خودرا مطرح کند نبود ساده زیست وساده هم رفت باز خوبه طشت رسوائی خیلی از شما مدعیان مدتهاست بصدا درامده وبا روشهای همونها به اسانی اب خوردن به مردم انگ میچسبانید برید خدا روزیتان را جای دیگری حواله کند شماها نه مسلمانید ونه خداشناس
شما از اون دوستانی هستی که با سهمیه رفتی دانشگاه، از لیسانس تا دکتری که البته اگه به قول دوستمون واقعا دکتر باشی و لبو فروش نباشی. آقای دکتر سوال دارم ازت: شما که دکترای فیزیک داری، تا حالا چه خدمتی به مردم کشور و دنیا کردی؟ چیو اختراع کردی؟ جایزه نوبل فیزیک گرفتی؟ اصلا نوبل پیشکش، کلا یه تقدیر نامه گرفتی؟ نمیدونم چقد اون سواد سهمیه ای ات بهت اجازه میده، ولی مدال ریاضیات فیلدز، بزرگترین جایزه ریاضیات هست که خانم میرزاخانی به دست آورده. نوبل ریاضی نداریم و مدال فیلدز یجورایی هم سطح جایزه نوبل در سایر علوم هست. هر وقت شما تونستی جایزه نوبل بگیری، اصلا نوبل رو ولش کن، هروقت تونستی ثابت کنی کار مفیدی واسه جامعه ات کردی بیا در مورد این بانوی بزرگ صحبت کن. دکتر سهمیه ای موفق باشی
«قرآن کریم مؤمنان را از هرگونه قضاوت درباره دیگران بدون علم و آگاهی ممنوع کرده است، چنان که فرمود : « ولاتقفُ ما لیس لک به علمُ انّ السّمع و البَصرَ والفؤاد کلّ اولئک کان عنهُ مسئولاً» چیزی را که به آن علم و آگاهی نداری دنبال مکن زیرا گوش و چشم و دل ، همه در پیشگاه خدای متعال مورد سؤال خواهد گرفت.
گیریم مدال فیلدز هم گرفته باشه الان کجاست همه رو گذاشت رفت ابدیتش چی؟
یکی از احمقانه ترین حرف هایی بود که تا حالا خوندم
مریم تا بود به مردم دنیا و علم خدمت کرد و هرگز به کسی ظلم نکرد و در عین نداشتن روسری هرگز نه چهره‌ی اسلام رو بد کرد و نه هیچ چیز دیگه ای
به نظرتون شما مسلمونی که به ایشون گمان اشتباه داری یا ایشون؟
به نظرت خدا یه آدم خوب رو که به کسی ظلم نکرده و وجودش سراسر خیر و برکت بوده رو میندازه جهنم فقط برای اینکه روی سرش حجاب نداشته؟
قرآن اینم گفته ((ولیضربن بخمرهن علی جیوبهن…))!!!!!!
ما هرگز نگفته ایم حجاب بد است بلکه صحبت در مورد جبر و اختیار و حق انتخاب انسان هاست. با حجاب اجباری مخالفیم. راستی چه زمانی قرار است مومنان به دیگران از جمله مخالفان عقاید شان احترام بگذارند؟ هر چیزی باید دوسویه باشد حتی احترام
یه سوال از شما عزیزان دارم که میگید مرحوم مریم میرزا خانی برنده شد ، شما طوری دارید بیان میکنید که انگار این خانم در شکست دادن حجاب برنده شد؛ نخیر ایشون در علم ریاضیات برنده معتبرترین جایزه شدند که همه ما به آن افتخار میکنیم اما این دلیل نمیشه که شما ایشون رو بُت کنید و تو سرِ مردم بزنید که نگاه کنید نابغه های علمی هم از بی حجابی حمایت میکنند
ترس من از روزی است که که این سخت گیری و اجبار ها نتیجه عکس دهد و عقده های فروخفته افرادی تندرو در جبهه مخالف با اندکی باز شدن فضای فرهنگی جامعه با لجبازی پاسخ داده شود.
صبربسیارببایدپدرپیرفلک را…تادگرمادرگیتی چون توفرزندبزاید…روح مریم میرزاخانی عزیزغرق شادی وقرین رحمت وآرامش خداوندی…یادش تاابدگرامی…راهش پررهرو…
گیریم مدال فیلدز هم گرفته باشه الان کجاست همه رو گذاشت رفت ابدیتش چی؟
واقعا که اولا تو ایران کار نبوده و رفت خارج از کشور دیگه چکار کنه وقتی کشورش واسش ارزش قائل نیس!!!! دوما این احمقا واسه چی گیر دادن به حجابش؟؟؟!!! زنه رفته دیگه زمانیکه خارج از ایرانه واسه چی خودشو به خاطر آخوندای هرزه روسری سر کنه؟؟!! این زن بزرگوار رفته جایزه نوبل کسب کرده و بهترین ریاضی دان جهان شده شما دارید به چرندیات فکر میکنین!!!! متاسفم توهین خیلی بزرگی به این خانم کردید!!!!! چی بگم والا.
منم اگه جای اون بودم بی روسری بودم.
سلام. خانم میرزاخانی خیلی محترمن و مایه افتخار، منتهی طرز حرف زدن شما خودش توهینه..
سلام بر همگی! یادمه که مصاحبه ی یه خانوم محجبه و البته نابغه ی ایرانی رو توی تلویزیون نشون می داد که ایشون فرمودن قرار بود در فلان کشور خارجی امتیازات زیادی در اختیار بنده قرار بدن فقط به شرطی که بدون حجاب در محل تدریس یا محل کارم ظاهر بشم ولی ایشون با وجود تمام علم و علاقه ای که به پیشرفت داشتن از این قانون باارزش خداوند نافرمانی نکردن و این در نظر خداوند ارزش خیلی بالایی داره که شاید ما قادر به تصورش نباشیم.