چند استفتاء ویژه رمضان از آیت الله صانعی
به گزارش انصاف نیوز، پاسخ به استفتائات ویژه ماه مبارک رمضان مطابق با فتاوای آیت الله صانعی در پی می آید
س 1. به نظر حضرت عالى اول ماه رمضان چگونه ثابت مى شود؟
ج ـ اول ماه به چهار چیز ثابت مى شود:
1. خود انسان ماه را ببیند؛
2. عده اى که از گفته آنان اطمینان پیدا مى شود، بگویند ماه را دیده ایم؛
3. دو نفر مورد اطمینان بگویند که در شب، ماه را دیده ایم و اوصاف ماه را مثل هم تعریف کنند؛
4. سى روز از اول ماه شعبان بگذرد که به واسطه آن اول ماه بعد ثابت مى شود؛ و اول ماه با پیشگویى منجمین و علوم روز ثابت نمى شود، ولى اگر انسان از گفته آنان اطمینان و علم عادى پیدا کند، باید به آن علم عمل نماید.
س 2. در صورت رؤیت هلال در ایران و حکم حاکم شرعى به ثبوت رؤیت هلال و اعلام عید در سراسر ایران، با در نظر داشتن اینکه چه بسا هلال در مناطق غربى ایران رؤیت مى شود، آیا ما مى توانیم طبق همین حکمِ حاکم، در افغانستان، حکم به ثبوت اوّل ماه شوّال نماییم؟
ج ـ گرچه حکم حاکم نسبت به اوّل ماه و هلال، نفوذ ندارد، لیکن حسب مبناى اخیر این جانب رؤیت هلال در هر مملکت براى مملکت دیگر، در صورتى که در شب مشترک باشند اگر چه اشتراکشان در شب، در همه شب نباشد و به مقدار کمى باشد، کفایت مى کند.
س 3. اگر شخصى که از حضرت عالى تقلید مى کند، روز اوّل ماه مبارک رمضان را طبق حکم حاکم شرع، روزه نگرفته باشد، آیا باید روزه آن روز را قضا کند یا خیر؟
ج ـ حکم حاکم در مورد هلال ماه، نفوذ ندارد و قضا و عدم آن، منوط به یقین مکلّف نسبت به اوّل ماه یا آخر ماه است.
س 4. در حال حاضر که با پیشرفت ابزار علمى قادریم با استفاده از وسیله اى چون دوربین دو چشمى، هلال هاى باریک را نیز رؤیت نماییم، آیا باز براى رؤیت هلال، باید تنها به چشم غیر مسلّح متوسل شویم و یا اینکه رؤیت هلال ماه با استفاده از ابزار نیز داراى حجیت است؟
ج ـ مناط شهور و اهلّه که مواقیت شرعى براى روزه و حج و غیر آنهاست، همان حلول شهر (ماه) است نه رؤیت، و حلول به هر طریق علمى که باشد، حجت است و کفایت مى کند؛ به علاوه آنکه بر فرض موضوعیت رؤیت، مقتضاى اطلاق ادلّه اش اعتبار رؤیت هلال با ابزار است و اختصاص به رؤیت با چشم غیر مسلح ندارد.
س 5. آیا اخبار مربوط به رؤیت هلال از سوى مراکز خبرى و صدا و سیماى کشورهاى اسلامى غیر از ایران، حجّت است؟
ج ـ معیار، اطمینان و وثوق است، که در موضوعات از هر راهى حاصل شود، حجّت است.
س 6. افرادى که براى کار به کشورهاى حوزه خلیج فارس مى روند، اگر در اواخر ماه مبارک رمضان به آن جا سفر نمایند، با توجّه به این که روزه را یک روز دیرتر از آن جا شروع کرده اند، تکلیف اتمام روزه آنان باید بر مبناى کدام محل باشد؟
ج ـ مبنا، ثبوت رؤیت هلال است به نحوى که در پاسخ سؤال دو گذشت.
س 7. نیت روزه در ماه رمضان چگونه است؟
ج ـ در روزه ماه رمضان همین مقدار که تصمیم دارد فردا را روزه بگیرد، کفایت مى کند.
س 8. شخصى یادش نیست که نیّت روزه کرده یا نه و روزه اش را با شکّ و تردید در صحّت و عدم صحّت کامل کرده، آیا این روزه صحیح است یا خیر؟
ج ـ همین که سحرى خورده و مى خواسته روزه بگیرد، نیّت روزه است، چون لزومى ندارد که نیّت به زبان جارى شود یا از قلب گذرانده شود.
س 9. این جانب مقدار چربى خونم بالاست و روزه برایم مفید است، لذا علاوه بر روزه ماه مبارک رمضان، روزه مستحبّى نیز مى گیرم. بفرمایید کسى که روزه براى سلامتى او مفید است، اگر روزه مستحبّى بگیرد، آیا ثواب اخروى دارد؟ چگونه باید نیّت کند؟
ج ـ این گونه اغراض مضرّ به قصد قربت معتبره در صحّت عبادت نیست، بلکه معلوم نیست که حتّى به قصد اخلاص هم مضرّ باشد، گرچه مضرّ بودنش موجب بطلان نیست، و چگونه مى تواند مضرّ به اخلاص در قصد باشد با اینکه همان سلامتى را هم از جانب خداوند مى داند، و فکر مى کند او که مسبّب الأسباب است، این آثار را در روزه قرار داده است.
س 10. اگر کسى اول ماه مبارک رمضان نیّت کند، آیا لازم است که براى هر روز، هنگام سحر هم نیّت کند؟
ج ـ انسان مى تواند در هر شب از ماه رمضان براى روزه فرداى آن نیّت کند، و بهتر است که شب اول ماه هم نیّت روزه همه ماه را بنماید.
س 11. اگر کسى در روز ماه مبارک رمضان از نیت خود برگشت و بنا گذاشت که روزه نباشد و بعد از آن، قبل از اینکه چیزى بخورد و بیاشامد و روزه خود را عملا باطل بکند، پشیمان شد و بنا گذاشت که روزه باشد، تکلیفش چیست؟
ج ـ گر چه روزه ماه مبارک رمضان و هر روزه واجب معیّن دیگر با این گونه بنا گذارى ها که منافات با استمرار نیت روزه دارد باطل مى شود و قضایش واجب است، اما به هر حال حقّ خوردن و آشامیدن و غیر آنها از مفطرات را ندارد، چون بقا بر حالت روزه در ماه رمضان براى همه حتى کسى که روزه اش باطل است و باید قضا هم بگیرد، تعبداً واجب است و با ارتکاب مفطرات مسئله کفّاره و گناه و معصیت هم بر قضا اضافه مى شود.
س 12. اگر کسى به عنوان پیشواز روزه بگیرد و بعد معلوم شود که روز اول ماه رمضان بوده است. آیا باید روزه آن روز را قضا نماید؟
ج ـ روزه آن روز قضا ندارد، چون روزى را که به عنوان پیشواز روزه گرفته رمضان بوده است و جزء روزه رمضان محسوب مى شود.
س 13. روزى را که معلوم نیست اول ماه رمضان است یا آخر شعبان، آیا مى توان جزء ماه رمضان به حساب آورد و به این نیت روزه گرفت؟
ج ـ روزى را که انسان شک دارد آخر شعبان است یا اول رمضان، واجب نیست روزه بگیرد و اگر بخواهد روزه بگیرد نمى تواند نیت روزه رمضان کند و اگر به نیت قضا یا غیر قضا روزه بگیرد و بعد معلوم شود اول رمضان بوده، جزء روزه رمضان محسوب مى شود و اما روزى را که شک دارد آخر رمضان است یا اوّل شوّال، باید روزه بگیرد و اگر تا قبل از غروب معلوم شود که اول شوّال است، روزه آن روز باطل مى باشد.
س 14. این جانب دخترى هستم که ده سال شمسى سن دارم و در نُه سالگى بنا به توصیه پدرم حضرت عالى را به عنوان مرجع خود، انتخاب نمودم. لطفاً بفرمایید امسال روزه بر من واجب است یا خیر؟ و کلاًّ از چه سنّى مى باید نماز و روزه خود را به جا آورم؟
ج ـ تا قبل از سیزده سالگى تمام قمرى (که هنوز نسبت به شما محقّق نشده،) چون بالغه نیستید، چیزى از واجبات براى شما واجب نیست که ترکش معصیت و گناه باشد؛ لیکن تا حدّى که اذیّت نشوید، انجام دادن آنها مطلوب است، و ناگفته نماند که هر دخترى هر زمان، ولو قبل از سیزده سالگى عادت زنانه بشود و یا موى درشت، بالاى محلّ زنانه اش بروید، بالغه و مکلفّه است که همه واجبات را باید انجام دهد، و مثل بزرگ سالان است؛ وگرنه همان تمام شدن سیزده سال قمرى است؛ و نیز ناگفته نماند که هر سال شمسى، ده روز بیش از قمرى است.
س 15. در آستانه ماه شریف و مبارک رمضان و با توجّه به توسعه شهر ما و عدم امکان تشخیص دقیق لحظه طلوع فجر، خواهشمند است نظر شریف خود را در مورد زمان امساک براى روزه و اقامه نماز صبح بیان فرمایید.
ج ـ معیار در اذان صبح، طلوع فجر صادق است و در مغرب، همان غروب عرفى است که استتار قرص مى باشد و در تحقق مغرب احتیاج به برطرف شدن سرخى طرف مشرق (حمره مشرقیّه) نیست و هرگاه اطمینان به آنها حاصل شود، ولو از اذان مؤذّنان، کفایت مى کند، همچنان که از هر راه دیگر اطمینان حاصل شود، کافى است و با فرض عدم اطمینان، نماز صبح و مغرب را باید تا حصول اطمینان، تأخیر انداخت؛ و امّا نسبت به روزه، افطار قبل از اطمینان به اذان مغرب، حرام است و موجب کفّاره و قضاست و نسبت به طلوع صبح، احتیاط در نخوردن، با شکّ در طلوع صبح، مطلوب است.
س 16. اگر شخصى در ماه مبارک رمضان از خواب بیدار شود و غذا بخورد، سپس متوجّه شود که از وقت اذان صبح گذشته است، آیا روزه این فرد صحیح است؟
ج ـ چنانچه در ماه رمضان، بدون اینکه تحقیق کند صبح شده یا نه، کارى که روزه را باطل مى کند، انجام دهد و بعد معلوم شود که صبح بوده؛ و نیز اگر بعد از تحقیق، با اینکه گمان دارد صبح شده، کارى که روزه را باطل مى کند؛ انجام دهد و بعد معلوم شود که صبح بوده، قضاى آن روزه بر او واجب است؛ ولى اگر بعد از تحقیق با نگاه کردن، گمان یا یقین کند که صبح نشده و چیزى بخورد و بعد معلوم شود که صبح بوده، قضا واجب نیست؛ بلکه اگر بعد از تحقیق شک کند که صبح شده یا نه و کارى که روزه را باطل مى کند، انجام دهد، بعد معلوم شود که صبح بوده، قضا واجب نیست، و امّا اگر تحقیقش از راه دیگرى بوده، باید روزه آن روز را قضا نماید.
س 17. به نظر حضرت عالى وقت افطار روزه چه زمانى مى باشد، آیا براى افطار باید صبر نمود تا سرخى طرف مشرق (حمره مشرقیه) برطرف شود؟
ج ـ وقت افطار و نماز مغرب، مغرب مى باشد و مغرب همان گونه که برخى از علماى بزرگ شیعه فتوا داده اند همان غروب عرفى است که خورشید غروب مى کند و در تحقق مغرب ذهاب حمره مشرقیه (برطرف شدن سرخى طرف مشرق) لازم نیست. گر چه کمى صبر کردن بعد از غروب عرفى و استتار قرص، مطلوب است.
س 18. کسى که در ماه مبارک رمضان روزه دار است، اگر به علّت فراموشى یا غفلت چیزى بخورد یا بیاشامد، آیا روزه اش باطل مى شود یا خیر؟
ج ـ فراموشى و غفلت سبب بطلان هیچ نحو روزه اى، چه روزه ماه مبارک رمضان، و چه روزه قضا و چه روزه مستحب و غیر آنها نیست، چرا که نسیان و خطا، مرفوع است.
س 19. اگر روزه دار توسط رطوبت زبانش، لب خود را مرطوب کند و پس از آن که با هوا تماس گرفت دوباره لب خود را زبان بزند و رطوبت آن را فرو برد، آیا روزه اش باطل است؟
ج ـ اگر رطوبت، زیاد باشد و آب خارجى محسوب شود مبطل است و الاّ اگر رطوبت، کم باشد مبطل روزه نیست و به خود، وسواس راه ندهد.
س 20. اگر خلطى در گلوى کسى باشد و آن را فرو دهد، آیا روزه او باطل مى شود؟
ج ـ تا زمانى که در داخل فضاى دهان نشده باشد، فرو بردن آن مبطل روزه نیست.
س 21. اگر انسان در ماه مبارک رمضان و در حال روزه، به حمام برود، آیا اشکال دارد یا خیر؟ در صورتى که هوا سرد و حمّام پر از بخار آب باشد، آیا این بخارها در حال تنفّس، حکم آب را دارد؟
ج ـ بخار حمام مبطل روزه نیست، لیکن احتیاط واجب آن است که روزه دار، بخار غلیظ را به حلق نرساند.
س 22. آیا استحمام به روش امروزى موجب بطلان روزه است؟
ج ـ حمّام رفتن، موجب بطلان روزه نیست و تنها اگر باعث ضعف شود، مکروه است و آنچه موجب بطلان است، فرو بردن تمام سر در آب است؛ مثل اینکه کسى تمام سر را عمداً در حوض آبى فرو ببرد.
س 23. کشیدن سیگار، تنباکو و غیره براى شخص روزه دار چه حکمى دارد؟
ج ـ دود سیگار، تنباکو و مانند آن، بنا بر احتیاط واجب، مبطل روزه است.
س 24. آیا استفاده از دستگاه بُخُور جهت معالجه، روزه را باطل مى کند؟
ج ـ اگر غلیظ نباشد، مانعى ندارد؛ و امّا اگر بخار غلیظ باشد، بنا بر احتیاط واجب، نباید وارد حلق شود، و امّا ورود آن به بینى و فضاى دهان، فى حدّ نفسه، منعى ندارد؛ لیکن اگر بخارها به صورت آب در دهان جمع شود، نباید فرو ببرد، چون آبِ خارج و مُبطل روزه است.
س 25.آیا مى توان به علت ضعفى که در اثر روزه گرفتن به انسان دست مى دهد، روزه نگرفت؟
ج ـ روزه گرفتن باعث ضعف است و اگر ضعف انسان که از روزه پیدا مى شود، قابل تحمل و متعارف باشد، باعث سقوط روزه نمى شود.
س 26. اگر زن براى اینکه روزه هاى ماه رمضان را بگیرد، قرص بخورد تا عادت نشود، آیا روزه اش درست است؟
ج ـ این کار جایز و روزه اش صحیح است.
س 27. اگر کسى قبل از اذان صبح ماه مبارک رمضان، خودش را جنب کند و عمداً غسل نکند، و بعد از خوردن سحرى و قبل از اذان، در حالى که وقت براى غسل تنگ است تیمم و بعد از اذان غسل کند، روزه اش صحیح است یا خیر؟
ج ـ اگر چه معصیت کرده ولى روزه اش صحیح است.
س 28. همسر این جانب با روزه گرفتن من مخالف است و از من مى خواهد که در ماه رمضان، روزه نگیرم؛ چون وقتى که روزه هستم با او هیچ گونه رابطه زناشویى ندارم. آیا مى توانم روزه نگیرم و مسئولیّت شرعى آن را به عهده شوهرم بگذارم؟ در این صورت آیا قضاى روزه ها بر من واجب است یا نه؟
ج ـ زوجه، مانند همه مسلمانان، باید در ماه مبارک رمضان، روزه را (که فرض بزرگ الهى است) بگیرد؛ لیکن اگر مردى همسر خودش را در ماه مبارک رمضان مجبور به مجامعت نماید، کفّاره آن روز، به عهده مرد است و زن در این جهت، معصیت کار نیست و لازم است که امساک نماید و همانند بقیّه روزه داران، روزه را بگیرد و به اتمام رساند و تنها بر زن به خاطر جنابتش، غسل واجب است.
س 29. اگر انسان هنگام غسل براى جنابت، صداى اذان را نشنود، ولى بعد بداند که قسمتى از غسل یا تمام آن بعد از اذان واقع شده، حکم روزه او چگونه است؟ همچنین اگر هنگام غسل، صداى اذان صبح را بشنود، چه حکمى دارد؟
ج ـ چون عمداً با جنابت وارد صبح نشده، در فرض اوّل، روزه صحیح است و در فرض دوم هم روزه صحیح است و قضا ندارد، چون قبل از اذان، مشغول غسل شده است.
س 30. وظیفه شخصى که بى اختیار از او منى خارج مى شود، در نماز و روزه ماه مبارک رمضان چیست؟
ج ـ هر چند این گونه منى ها نجس اند؛ امّا موجب غسل نیست و شخص تا بیرون آمدن آن با اختیار، جُنُب نمى شود.
س 31. شخصى که جنب شده، اگر به خاطر دور بودن حمام یا باز نبودن آن، قبل از اذان تیمّم کند و بعداً غسل کند، آیا روزه اش صحیح است یا خیر؟
ج ـ چنانچه در ضیق وقت تیمّم کند و با تیمّم وارد صبح شود، روزه اش صحیح است.
س 32. چنانچه زن روزه دار، در ماه مبارک رمضان اندکى قبل از غروب آفتاب، حیض شود، روزه اش چه حکمى دارد؟
ج ـ روزه اش باطل مى شود، چون زن اگر قبل از افطار و غروب آفتاب، ولو براى یک لحظه، عادت زنانه شود، روزه آن روزش باطل است.
س 33. مسواک زدن براى روزه دار چه حکمى دارد؟
ج ـ در صورتى که در هنگام مسواک زدن، چیزى فرو نبرد، مانعى ندارد.
س 34. آیا گازى که از راه حلق بیرون مى آید، مانند گازى که بعد از خوردن نوشابه خارج مى شود، باعث باطل شدن روزه مى گردد؟
ج ـ آروغ زدن، مُبطل روزه نیست؛ ولى اگر بدون اختیار چیزى در گلو یا دهان انسان بیاید، باید آن را بیرون بریزد، و اگر بى اختیار فرو برد، روزه اش صحیح است.
س 35. آیا مصرف شیاف هاى رِکتال و کِرِم هاى واژینال، مبطل روزه است؟
ج ـ جایز است و مانعى ندارد، و آنچه مبطل روزه است اَکل و شُرب است، ولو از راه غیر متعارف، که در چنین مواردى تحقّق نمى یابد.
س 36. آیا تزریق آمپول و سرم هاى خوراکى مضر به روزه است یا خیر؟
ج ـ تزریق آمپول مطلقاً ـ چه مسکن باشد چه دارویى و چه تقویتى، عضلانى باشد یا وریدى ـ مبطل نیست و مضر به روزه نبوده و خوردن و آشامیدن نمى باشد، اما اگر جنبه تغذیه اى دارد و بناست به عنوان غذاى بیمار در چند روز مورد استفاده قرار بگیرد، احتیاط واجب در گرفتن روزه و افطار نکردن و قضاى آن مى باشد، چون شبهه عدم تفاوت آن با خوردن از راه دهان وجود دارد که همان منشأ احتیاط مى باشد.
س 37. آیا ریختن دارو (مانند قطره) در چشم به هنگام روزه گرفتن، موجب باطل شدن روزه است؟
ج ـ روزه باطل نیست، بلکه اگر بو یا مزه آن به حلق برسد، مکروه است.
س 38. آیا استفاده بیماران تنفسى و ریوى از اسپرى ها، مضر به روزه است یا خیر؟
ج ـ ظاهراً مبطل نیست و خوردن و آشامیدن محسوب نمى شود و مشمول ادلّه رسانیدن غبار به حلق نمى باشد.
س 39. بیماران قلبى کپسول هاى زیر زبانى استفاده مى کنند که از حلق عبور نمى کند و دارو توسط رگهاى خاصى در زیر زبان جذب مى شود، آیا این داروها مبطل روزه است؟
ج ـ ظاهراً مبطل است، چون عرفاً خوردن و آشامیدن است.
س 40. آیا انجام آندوسکپى مضر به روزه هست یا خیر؟
ج ـ صِرف فرستادن دستگاه به داخل بدن و خارج نمودن آن بدون آنکه موادى همراه آن باشد، از آن جهت که صدق اَکل و شُرب نمى کند، مبطل روزه نمى باشد.
س 41. در باب مُفطرات ماه رمضان، آیا اگر کسى با کتابت، کذبى را به ائمه و یا انبیا(علیهم السلام) نسبت دهد، از مُفطرات است؟
ج ـ مُبطل است و حکم لفظ را دارد.
س 42. آیا خواندن قرآن در ماه مبارک رمضان براى کسى که یقین دارد اشتباهاتى در قرائت آن دارد، جایز است و یا آنکه چون یقین به اشتباه دارد نباید بخواند و خواندنش حرام و مبطل روزه است؟
ج ـ با قطع نظر از سیره مستمره قطعیه، نه تنها جایز است بلکه خواندن قرآن براى چنین افرادى مثل دیگران مستحب و همه ثواب هاى قرائت قرآن را مى برد و شبهه کذب در قرائت قرآن چون مخاطب وجود ندارد، تحقق پیدا نمى کند تا مشکلى پدید آید.
س 43. آیا احتمال بیمارى و یا شدت آن و مضر بودن روزه از حیث سلامتى که موجب جواز افطار صوم و بلکه عدمش شرط صحت مى باشد، تشخیص آن منوط به نظر پزشک مى باشد و یا اگر خود انسان احتمال عقلایى دهد، کفایت مى کند؟
ج ـ نظر پزشک موضوعیّت ندارد و همان گونه که در روایات آمده معیار خود انسان و احتمال خودش مى باشد. آرى، نظر پزشکان محترم پدیدآورنده احتمال است و باید توجه داشت که اگر پزشک روزه گرفتن را مضر بداند اما خود شخص فکر کند مضر نمى باشد، به نظر پزشک اعتماد نمودن لازم است چون قطعاً پزشک همه جوانب بیمارى را از حیث فعلى و آینده مورد توجه قرار مى دهد و کار تخصصى او مى باشد و على القاعده ایجاد احتمال مى نماید.
س 44. آیا احتمال ضرر و بیمارى، مجوّز افطار است، یا اطمینان به ضرر و بیمارى هم لازم است؟ میزان در مقدار ضرر چیست؟
ج ـ احتمال عقلایى به ضرر و بیمارى مجوّز است و اطمینان لازم نیست، و معیار، خوفِ ضرر و بیمارى است؛ و میزان، مقدارى است که به طور متعارف تحمّل نمى شود و باید غیر از ضررى باشد که بر حسب طبع، در اثر روزه براى همه روزه داران محقّق مى شود.
س 45. فردى در اوایل سنّ تکلیف، قبل از اذان صبح محتلم شده، ولى با تأخیر عمدى، به علت خجالت از پدر و مادر، و جهل به مسئله و وجوب کفّاره، تا اذان صبح، غسل نمى کند و به خاطر جهالت تیمّم هم نکرده است. وظیفه او نسبت به روزه آن روز چیست؟
ج ـ در فرض سؤال، چون جاهل به مسئله بوده و جهلش هم به حساب اوایل تکلیف بودن، جهل عن قصور محسوب مى شود، ظاهراً زیادتر از قضا بر او واجب نیست.
س 46. اگر انسان سرش را همانند غواصان بپوشاند و زیر آب برود، آیا روزه اش باطل مى شود یا خیر؟
ج ـ در امثال این موارد که سر مستقیماً زیر آب نمى رود، روزه باطل نمى گردد.
س 47. حکم روزه کارکنان آتش نشانى، زمانى که مشغول امداد رسانى در حین انجام مأموریت هستند چگونه است؟ با توجه به اینکه گاهى مجبور مى شوند براى نجات جان شخص غریق به زیر آب رفته و او را از غرق شدن نجات بدهند و یا در محل حریق، مجبورند در محوطه دود و گردو خاک غلیظ وارد شده و ساعتها مشغول اطفاء حریق و نجات مصدومین باشند. در این صورت آیا روزه آنها باطل است یا خیر؟ و چنانچه روزه آنها باطل باشد، به غیر از قضاى روزه آن روز، کفاره نیز واجب مى شود یا خیر؟
ج ـ بر فرض آنکه نمى تواند از ماسک و امثال آن استفاده نماید روزه اش قضا دارد ولى کفاره ندارد، و چون ماه رمضان خصوصیّت دارد، تعبّداً باید امساک نماید و چیزى هم نخورد.
س 48. اگر کسى صبح مسافرت کند با اینکه به حکم مسافر بودن مى تواند روزه را افطار نماید، اگر چیزى نخورد و نیاشامد و مفطرى انجام ندهد و قبل از ظهر همان روز به محل زندگى اش (شهر یا روستا) برگردد، آیا مى تواند نیت روزه نماید و روزه اش صحیح است؟ یعنى همانند مسافرى است که بعد از چند روز مسافرت قبل از اذان ظهر بدون آنکه مفطرى انجام دهد و به محل زندگى مى رسد یا با هم فرق دارند؟
ج ـ فرقى ندارد و با نیت روزه، روزه اش صحیح است و واجب است روزه را بگیرد، لیکن با الغاى خصوصیت عرفیه و فحواى حکم شامل مورد دوم هم مى شود.
س 49. کسى که مى خواهد بعد از ظهر مسافرت کند تا روزه اش درست باشد، آیا هنگام اذان ظهر باید در خانه و محل سکونتش باشد یا حتى اگر به قصد سفر حرکت کرده و نماز ظهر را در یکى از مساجد مسیر که هنوز به خارج شهر نرسیده بخواند و حرکت کند نیز روزه اش صحیح است؟
ج ـ در مفروض سؤال حکم مسافرت بعد از ظهر را دارد چون در هنگام اذان داخل شهر بوده و از شهر خارج نشده وتا از شهر خارج نشود حکم مسافر را ندارد، بنابراین روزه آن روزش صحیح است.
س 50. اگر فرد روزه دار پیش از ظهر به مکانى برود که فاصله آن تا وطنش بیش از چهار فرسخ است، و تا پیش از ظهر به وطن خود برسد، روزه اش چه حکمى دارد؟
ج ـ چنانچه افطار نکند و به وطن خود یا به جایى که مى خواهد ده روز در آنجا بماند، برگردد، روزه او صحیح است.
س 51. معیار درست بودن روزه براى مسافرى که قبل از ظهر به وطنش مى رسد، رسیدن به محل زندگى و داخل شهر و قریه شدن است یا رسیدن به دروازه شهر و جایى که صداى اذان متعارف شهر را مى شنود، یعنى گذشتن از حدّ ترخّص، کفایت مى کند؟
ج ـ ظاهراً معیار، ورود به محل زندگى و داخل شهر و قریه است که بعد از آن مسافر محسوب نمى شود و بودن پیش از ظهر در خارج شهر و قریه براى کسى که از سفر برگشته ولو صداى اذان را بشنود، کفایت نمى کند و چه نیکو است که افرادى که شک دارند که قبل از ظهر به وطن یا محل اقامه مى رسند یا نه، روزه خود را از قبل و در حال سفر افطار نمایند.
س 52. دانشجویان و یا افراد دیگرى که هر هفته به محل درس یا کار مى روند و برمى گردند، حکم نماز و روزه شان در ماه رمضان چگونه است؟
ج ـ همه کسانى که براى مدت معیّنى از سال حداقل کم تر از ده روز یک سفر به قدر مسافت شرعى دارند به حکم کثیرالسفر همه جا نمازشان تمام است و روزه شان را باید بگیرند، مگر آنکه ده روز در یک جا بمانند که در سفر اول بعد از ده روز نماز شکسته و روزه افطار مى شود و در سفر دوم و بعد از آن همان حکم کثیرالسفر دو مرتبه بار مى شود، و به نظر این جانب در این حکم بین دانشجو و کسى که شغلش سفر است همانند راننده ماشین بیابانى و برون شهرى و یا شخصى که شغلش در سفر است ـ مثل کسى که در کرج زندگى مى کند و محل کارش تهران است و هر روز به تهران مى آید و بر مى گردد ـ فرقى نمى باشد و معیار همان کثرت سفر است.
س 53. اگر کثیرالسفرى که مثلا از کرج مرتب به تهران مى آید، در ماه رمضان بخواهد به سفر زیارتى مشهد و یا سفر دیگرى غیر از سفرهاى متعارف قبلى برود. آیا روزه اش درست و نمازش تمام است یا در حکم مسافر مى باشد و روزه اش افطار مى شود و نمازش شکسته است؟
ج ـ همه افرادى که به خاطر کثرت سفر نمازشان تمام و روزه را باید بگیرند تا ده روز در یک جا نمانده، در هر مسافرتى و هر سفرى گرچه خارج از سفر متعارفشان باشد، نمازشان تمام و روزه را باید بگیرند.
س 54. در صورتى که تکلیف مکلّف در بعضى موارد، جمع بین قصر و اتمام باشد، آیا مى تواند روزه بگیرد یا خیر؟ و اگر گرفت و در ماه رمضان بود، آیا لازم است بعداً آن را قضا کند یا خیر؟
ج ـ مواردى که احتیاطاً بین نماز قصر و اتمام، جمع مى شود، نسبت به روزه هم جمعش به گرفتن روزه و قضاى آن است.
س 55. در صورتى که در ماه مبارک رمضان امکان مسافرت به کربلاى معلى و زیارت قبر سیدالشهدا فراهم گردد. آیا مسافرت به جهت زیارت مثل بقیّه مسافرت ها مکروه است؟
ج ـ نه تنها کراهت ندارد، بلکه با توجه به روایاتى که زیارت ابى عبدالله الحسین7 در ماه مبارک رمضان و شب هاى قدر را دستور داده و به آن ترغیب نموده است مسافرت به جهت زیارت قبر مطهرش افضل هم مى باشد، همچنان که مسافرت براى زیارت قبور ائمه دیگر نیز کراهت ندارد.
س 56. آیا غسل هاى مستحبى که در ماه مبارک رمضان وارد شده است مجزى از وضو مى باشد؟
ج ـ همه غسل ها مجزى از وضو مى باشند و اختصاص به جنابت ندارد.
س 57. آیا دعاهاى طولانى مانند ابوحمزه ثمالى را مى توان به صورت قطعه قطعه و در چند نوبت خواند؟
ج ـ مانعى ندارد و لازم نیست تمام دعا را در یک مرتبه بخواند.
س 58. کسانى که به خاطر بیمارى نتوانسته اند روزه ماه رمضان را بگیرند و بیمارى شان هم تا سال بعد استمرار داشته، وظیفه آنان چیست؟
ج ـ هر چند قضا از آنان ساقط است، اما باید براى هر روز یا یک وعده غذا به فقیر بدهند بخورد تا سیر شود و یا یک مُد طعام، نان یا گندم یا برنج و یا امثال آنها به فقیر بدهند.
س 59. تکلیف دخترانى که سالهاى اول بلوغ (به دلیل اینکه والدین، آنان را منع مى کرده اند و مى گفته اند که شما قدرت بر روزه ندارى)، و این افراد اکنون به خاطر ندارند که آیا در آن موقع، قدرت داشته اند یا نه، و آیا مسئله وجوب روزه و کفّاره را مى دانسته اند یا خیر؟ آیا علاوه بر قضا، کفّاره هم باید بپردازند؟ در صورت لزوم کفّاره، آیا باید به ترتیب باشد، یا اینکه حتّى با داشتن قدرت بر روزه کفّاره (حتّى اگر بسیار مشقّت آور هم باشد)، مى توانند پرداخت کفّاره مالى را انتخاب کنند؟
ج ـ با فرض شک در اینکه روزه برایشان باعث ضعف مفرط و زیاده از حدّ متعارف مى شده یا نه، ظاهراً قضا ندارد، مگر روزه ماه رمضانى که تا ماه رمضان دیگر مطمئن بوده اند که در این مدت، زمانى بوده که مى توانسته اند روزه بگیرند و نگرفته اند که در این صورت، قضا دارد؛ امّا کفّاره افطار عمدى، تعلّق نمى گیرد، چون عمد در افطار روزه واجب از ماه رمضان براى ایشان، ثابت نیست، لیکن احتیاط در دادن یک مُد طعام است.
س 60. اگر کسى به علّت ترس از ضرر، روزه نگیرد، و در نظر مردم هم ترس او به جا باشد، ولى بعداً بفهمد که شاید مى توانسته است که روزه بگیرد. تکلیف او در مورد روزه هاى سال گذشته چیست؟
ج ـ اگر ترس از ضرر، از ماه رمضان تا ماه رمضان دیگر ادامه داشته، روزه هاى آن ماه رمضان قضا ندارد و فقط فدیه دارد، یعنى باید براى هر روز 750 گرم گندم یا برنج بدهد. آرى، قضاى ماه رمضانى که قبل از رسیدن ماه رمضان دیگر متوجه شده که برایش ضرر ندارد، بر او واجب است و باید قضاى آن را بگیرد.
س 61. شخصى در ماه رمضان، قبل از اذان صبح، یقین داشت که وقت براى غسل دارد، ولى تا آماده براى غسل شد، اذان گفته شد، روزه او چه حکمى دارد؟
ج ـ روزه اش صحیح است و باید قضاى آن را هم بگیرد و همان زمان که اذان مى گویند، باید یک تیمّم نماید، چون شاید هنوز صبح، طالع نشده باشد.
س 62. مُد از طعام چه مقدار است؟
ج ـ تقریباً ده سیر یا هفتصد و پنجاه گرم است.
س 63. آیا مى توان به جاى غذا و مُد، پول آن را به فقیر داد؟
ج ـ نمى توان، لیکن اگر پول را به او بدهند که با آن پول غذا تهیه نمایند و وثوق به تهیه غذا با آن پول باشد، کفایت مى کند.
س 64. آیا مى توان پول را به کسى بدهیم که اطمینان داریم براى فقیر غذا و یا مُد از طعام تهیه مى کند و نیابت بدهیم او غذا و یا مد را تهیه و به آنان بدهد؟
ج ـ با اطمینان مانعى ندارد و کفایت مى کند.
س 65. آیا انسان مى تواند کفّاره چند روزى را که به خاطر بیمارى روزه نگرفته به یک فقیر بدهد؟
ج ـ آرى، مى تواند و کفایت مى کند.
س 66. آیا کسى که به خاطر سفر یا عذر دیگر (عادت زنانه) روزه نگرفته تا ماه رمضان دیگر رسیده، آیا تنها قضاى روزه به عهده اش باقى است یا علاوه بر آن باید کفّاره تأخیر که همان اطعام و مُد از غذاست نیز بپردازد؟
ج ـ آرى، باید بپردازد.
س 67. زنى که به خاطر باردارى یا به خاطر شیر دادن به بچه، روزه اش را نگرفته و این روزه نگرفتن تا سال دیگر طول کشیده، آیا علاوه بر قضا و کفاره تأخیر، چیز دیگرى هم بر عهده او مى باشد؟
ج ـ علاوه بر قضا و کفاره، اگر ضرر براى بچه بوده نه خود او، باید براى هر روز یک مُد طعام به فقیر بدهد، و اگر ضرر براى خود او بوده نه بچه، بنا بر احتیاط واجب باید براى هر روز یک مُد طعام به فقیر بدهد.
س 68. آیا افرادى که دچار بیمارى سنگ کلیه هستند، در ایّام ماه رمضان مى توانند روزه بگیرند و به میزانى که کلیه شان دچار مشکل نشود و سنگ نسازد، آب بنوشند؟
ج ـ نمى توانند و روزه شان با همان نوشیدن آب باطل مى شود و بحث ذى العطاش بحث دیگرى است.
س 69. پیر زنى که در شصت سالگى به علّت بیمارى، ضعف بدن و توصیه پزشکان روزه نگرفته است، و از این پس هم روزه گرفتن برایش ضرّر دارد، تکلیفش چیست؟ آیا کفّاره بر او لازم است؟
ج ـ روزه بر پیر مرد و پیر زن اگر طاقت روزه گرفتن نداشته باشند، و یا روزه براى آنها مشقّت داشته باشد، واجب نیست، و در صورتى که طاقت روزه گرفتن نداشته باشند، کفّاره هم ندارد.
س 70. مادرى دارم که از نعمت سواد، بى بهره است و به علّت بیمارى اى که بر او عارض شده، نتوانست چند روزى را روزه بگیرد. به همین علّت، مى خواهد روزه برادر کوچک ترم را که هشت ساله است و روزه بعضى از روزها را تماماً مى گیرد، در قبال پاداش ازاو بگیرد. آیااین کار ممکن است یا اینکه باید خودش قضاى آن را به جا آورد؟
ج ـ کسى که نمى تواند روزه بگیرد و از ماه رمضان تا رمضان دیگر هم بیمارى اش ادامه پیدا کرده، قضا بر او واجب نیست و تکلیف، ساقط است و نباید خود و یا فرزندان را به زحمت روزه بیندازد که خداوند، اراده آسان گرفتن دارد نه مشکل گرفتن، و به هر حال، کار و روزه دیگرى در مفروض سؤال، هیچ ارتباطى به مادر پیدا نمى کند. آرى، مادر، باید براى هر روز، یک مُدّ از طعام به فقیر بپردازد.
س 71. روزه هایى را که انسان به علّت غفلت در ایّام نوجوانى و آغاز تلکیف نگرفته، به خصوص اگر تعداد دقیق آنها را نداند، به چه شکل باید جبران کند؟
ج ـ باید قضاى آنها را بگیرد و براى تأخیر در قضا باید براى هر روز، 750 گرم گندم، برنج یا نان هم به فقیر بدهد و احتیاطاً هر مقدار هم که مى تواند به عنوان کفّاره افطار عمدى، فقرا را اطعام کند (یعنى براى هریک روز، شصت نفر)؛ لیکن نباید خود را در این امر به زحمت بیندازد، بلکه به مقدارى که برایش سهل و بدون مشقّت است، انجام دهد، خداوند، غفّار، بخشنده و مهربان است و نسبت به مقدار روزه ها که گرفته نشده، مى تواند به حدّاقل (یعنى آنچه که به آن یقین دارد)، اکتفا کند.
س 72. این جانب روزه قضا دارم، آیا مى توانم ابتدا روزه پدرم را قضا کنم؟
ج ـ در جایى که قضاى روزه پدر بر پسر بزرگ واجب باشد، مانعى ندارد.
س 73. آیا مرد براى گرفتن روزه مستحبّى، باید رضایت همسرش را کسب کند؟
ج ـ گرفتن روزه مستحبّى از باب تسلط انسان بر نفس خود و عمومیّت ادلّه صوم مندوب، نیاز به اجازه ندارد، بلکه با منع دیگرى هم جایز است و زوجیت سبب عبودیّت و رقیّت نمى باشد. آرى، اگر روزه مستحبى مخالف و منافى حقّ استمتاع هر یک از دیگرى باشد نیاز به اجازه دارد و بدون رضایت و اجازه، غیر جایز و حرام است، چون منکر بوده و خلاف معاشرت با معروف است چنانکه خداوند در قران کریم فرمود: «وعاشروهن بالمعروف»، «ولهن مثل الذی علیهن» و فرقى در این مورد بین زن و شوهر نمى باشد.
س 74. روزه مستحبّى فرزند، بدون اجازه پدر و مادرى که منظورشان از منع فرزند، دلسوزى است، و نیز روزه مستحبّى زن، بدون اجازه شوهر، چه حکمى دارد؟
ج ـ روزه مستحبّى اولاد، اگر اسباب اذیّت پدر و مادر یا جد شود، جایز نیست؛ بلکه اگر اسباب اذیّت آنان نشود، ولى او را از گرفتن روزه مستحبّى منع کنند، احتیاط مستحب آن است که روزه نگیرد، امّا زن اگر به واسطه گرفتن روزه مستحبّى، حقّ شوهرش از بین برود، نباید روزه بگیرد؛ همچنین اگر شوهر او را از گرفتن روزه مستحبّى (نه براى اذیّت کردن) منع کند، بنا بر احتیاط مستحب، باید خوددارى کند.
س 75. شخصى روزه استحبابى مى گیرد و دوستش به او شکلاتى تعارف مى کند، آیا مى تواند بگیرد و مصرف کند؟ آیا این فرض هم از موارد استحباب اجابت برادر مؤمن است؟
ج ـ اگر اجابت کند، ثواب بیشترى کسب کرده است.
س 76. در صورتى که تکلیف مکلّف در بعضى موارد، جمع بین قصر و اتمام باشد، آیا مى تواند روزه بگیرد یا خیر؟ و اگر گرفت و در ماه رمضان بود، آیا لازم است بعداً آن را قضا کند یا خیر؟
ج ـ مواردى که احتیاطاً بین نماز قصر و اتمام، جمع مى شود، نسبت به روزه هم جمعش به گرفتن روزه و قضاى آن است.
س 77. اهداى خون درماه مبارک رمضان چه حکمى دارد؟
ج ـ مانعى ندارد، بلکه چون هرکار خیرى در ماه مبارک رمضان ثوابش از بقیه وقت ها زیادتر است؛ ثواب اهداى خون هم در آن ماه قطعاً زیادتر خواهد بود. چگونه نباشد و حال آنکه اهداى خون فى حد نفسه خدمت به جان و زنده ماندن انسان هاست. آرى، اگر گرفتن خون در روز براى روزه دار باعث ضعف او شود؛ چه نیکو که در روز انجام ندهد.
س 78. آیا سفر درماه مبارک رمضان براى زیارت عتبات عالیات (مانند نجف اشرف، کربلاى معلى و غیره) مستحب است یا خیر؟
ج ـ در مفروض سؤال مستحب است.
س 79. اینکه موقع افطار ماه مبارک رمضان سفره غذا آماده و خانواده منتظر باشند لازم است که انسان اول افطار کند سپس نماز بخواند. آیا این مسئله در غیر ماه رمضان مثلاً نماز ظهر هم صحت دارد در حالى که خانواده منتظر نهار هستند و موقع نماز هم هست کدامیک مقدم است؟ نماز یا غذا؟
ج ـ بهتر افطار نمودن است و مستحب مى باشد و ثواب افطار نمودن و در انتظار قرار ندادن دیگران بیش از نماز اول وقت مى باشد و فرق بین روزه و ماه رمضان و غیر آن نیست.
س 80. با توجّه به اینکه کفّاره افطار روزه عمدى، شصت روز روزه یا شصت مُدّ طعام است، على الظاهر باید این مقدار بین شصت فقیر؛ جداگانه تقسیم گردد. سؤال این است که بعضى از مؤسّسات خیریه، مثل کمیته امداد امام خمینى که کفّاره روزه را جمع آورى مى کنند، مى تواند در این مورد، عمل کند یا خیر؟ و چون معلوم نیست به چه افرادى مى دهند، آیا مى توان کفّاره را به کمیته امداد داد؟
ج ـ با شکّ در مصرف کفّاره در محلّ شرعى، برائت ذمّه حاصل نمى شود و خود مکلّف یا دیگرى باید به مستحق بپردازد و اطمینان به آن حاصل شود.
س 81. زکات فطره به چه کسانى تعلق مى گیرد؟
ج ـ به کسى که قبل از شب عید فطر، حداقل توانایى تأمین مخارج یک سال خود و عائله اش را داشته باشد، که در این صورت باید زکات فطره خود و عائله اش را بپردازد.
س 82. زکات فطره میهمان شب عید فطر بر عهده چه کسى است؟
ج ـ بر عهده خود میهمان است، حتى اگر قبل از غروب وارد شود، زیرا با مصرف غذا و افطارى یک شب، نانخور بودن و عیلولیت صدق نمى کند. آرى، اگر قبل از غروب آمده و بناست چند روزى بماند به عهده صاحبخانه و میزبان است چون عیلولیت و نانخور بودن صدق مى کند.
س 83. اگر شخصى زکات فطره خود و اهل خانواده اش را چند سال پى در پى به دلیل تنگْ دستى که در آن روزها حتّى براى نان شب محتاج بوده اند نپردازد، ولى بعداً به دلیل امکانات مالى مى تواند بدهد، چه حکمى دارد؟
ج ـ کسى که غروب شب عید شرایط وجوب پرداخت زکات فطره را ندارد، بعد از غنا و تمکّن، چیزى به عنوان زکات فطره بر او لازم و یا مستحب نیست. بنابراین، در مفروض سؤال زکات فطره، تعلّق نگرفته و نه تنها واجب نیست؛ بلکه مستحب هم نبوده است. پس پرداخت به عنوان زکات فطره هم در مفروض سؤال، مشروع نیست.
س 84. اگر میهمان شب عید فطر بعد از غروب وارد شود، لیکن دعوت از او در روزهاى قبل بوده باشد، زکات فطره اش بر عهده چه کسانى است؟
ج ـ بر عهده خود میهمان است هرچند که از قبل دعوت شده باشد.
س 85. اگر میزبان بخواهد زکات فطره میهمان شب عید را در صورتى که بر عهده میهمان باشد، بدهد، آیا کفایت مى کند یا خیر؟
ج ـ با رضایت و اجازه اش کفایت مى کند.
س 86. آیا در احکام میهمان و میزبان از حیث زکات فطره که در سؤال هاى قبل گفته شد، بین دعوت در خانه و یا دعوت در مراکز پذیرایى فرقى هست یا خیر؟
ج ـ فرقى نمى باشد.
س 87. لطفاً مقدار زکات فطره را بیان فرمایید؟
ج ـ مقدار آن تقریباً سه کیلوگرم گندم، جو، خرما، کشمش و همچنین برنج که امروزه جزء قوت غالب است، مى باشد، هر چند پرداختن قیمت هر کدام از آنها به قیمت بازار هم کافى است.
س 88. آیا مى توان زکات فطره را به سید فقیر داد؟
ج ـ سید مى تواند زکات فطره خود را به سادات فقیر بدهد، ولى غیر سید نمى تواند زکات فطره خود را به سید بدهد.
س 89. نحوه مصرف زکات فطره به نظر حضرت عالى چگونه است؟
ج ـ اگر زکات فطره را به یکى از هشت مصرفى که براى زکات مال بیان شده برساند، کفایت مى کند، ولى احتیاط مستحب آن است که فقط به فقراى شیعه داده شود و مستحب است که در دادن زکات فطره، خویشان فقیر خود را بر دیگران مقدم بدارد و بعد همسایگان فقیر، بعد اهل علم فقیر، ولى اگر دیگران از جهتى برترى داشته باشند مستحب است آنان را مقدم بدارد.
س 90. دادن زکات فطره به مؤسّسات دولتى و غیر دولتى چه حکمى دارد؟
ج ـ پرداخت زکات فطره به کسانى که اطمینان دارند که به فقرا مى پردازند، مانعى ندارد و در حکم عزل آن است؛ لیکن باید توجّه داشت که اگر انسان خودش بتواند بپردازد به نحوى که رعایت جهات اولویت پرداخت در مصارف که در رساله هاى عملیّه آمده بشود، افضل است و ثواب زیادترى دارد.
س 91. آیا مى توان فطریه را خرج بازسازى مساجد یا کارهاى خیر دیگر مانند جشن هاى مذهبى، مراسم دهه محرم و… کرد؟
ج ـ جایز است، هر چند پرداخت آن به مستحق بهتر است.
س 92. ما در تهران زندگى مى کنیم، آیا مى توانیم زکات فطره را به جاى دیگرى غیر از محل زندگى، مثل محل اولى که در آن زندگى مى کردیم یا جاى دیگر بفرستیم؟
ج ـ در هر مکانی که به مصارف معینه شرعیه برسد مانعی ندارد.
س 93. آیا فطریه سربازانى که در سربازخانه ها از جیره دولتى استفاده مى کنند، به عهده خود آنان است یا دولت؟ آیا سربازان عائله دولت محسوب مى شوند یا خیر؟
ج ـ به عهده دولت نمى باشد و اگر خودشان توان پرداخت را دارند و براى غذا پول آن را مى دهند، باید زکات را بپردازند و اگر غذا را به آنان مى دهند که نانخور دولت محسوب مى شوند، بنا بر احتیاط باز زکات فطره به عهده خود آنان است، هر چند عدم تعلق به خود آنان هم، خالى از وجه نیست.
س 94. لطفاً زمان پرداخت زکات فطره را بیان فرمایید؟
ج ـ از اول شب تا زوال و ظهر روز عید مى باشد، آرى، براى کسانى که نماز عید مى خوانند احتیاط واجب آن است که قبل از نماز بپردازند.
س 95. آیا جایز است مکلّف زکات فطره را جدا کند و کنار بگذارد که بعد به مصرف برساند؟
ج ـ مانعى ندارد و بعد از جدا کردن هر زمانى که ادا نماید زکات فطره محسوب مى شود، لیکن اگر با وجود مستحق و محل مصرف مسامحه در اداى آن نمود و از بین رفت، ضامن مى باشد.
س 96. اگر به جهتى از جهات، زکات فطره را تا قبل از ظهر روز عید، نه از مالش جدا کند و نه پرداخت نماید، وظیفه او چیست؟
ج ـ تکلیف به پرداخت باقى است، لیکن باید قربة الى الله بپردازد و قصد ادا و قضا ننماید.
س 97. اگر بخواهد به جاى زکات فطره پول آن را بپردازد، آیا قیمت روز ادا را باید پرداخت نماید یا قیمت روز عید را؟
ج ـ باید قیمت زمان ادا را پرداخت نماید.
س 98. آیا در زکات فطره مى توان غیر از اجناس معیّن شده از قوت غالب و غیر از پول آن، چیز دیگرى خرید و به فقیر داد یا کفایت نمى کند؟
ج ـ نمى توان و کفایت نمى کند، مگر با رضایت و اجازه گیرنده زکات (فقیر) باشد.
س 99. آیا در پرداخت زکات فطره، لازم است که به فقیر گفته شود زکات فطره است یا خیر؟
ج ـ لازم نیست و عمده رسیدن زکات به دست فقیر است، و چنانچه گفتن آن او را ناراحت مى کند و موجب آسیب رساندن به شخصیت او مى شود، نباید گفت.
س 100. آیا مى شود دعاهایى از قبیل دعاى ابوحمزه را که طولانى است، در ظرف چند شب خواند؟
ج ـ وفاقاً لکاشف الغطاء (قدس سره) و سیدنا الاستاذ امام خمینى (سلام الله علیه) مى توان و مانعى ندارد.
س 101. اگر خواندن دعا و غیر آن از کارهاى مستحب و پسندیده شده به وسیله بلندگو که صداى آن به خارج محل برسد و موجب اذیت و آزار دیگران گردد، آیا خواندن و انجام آنها جایز است؟
ج ـ حرام است، بلکه چنانکه کاشف الغطاء فرموده است، دو معصیت انجام گرفته که یکى معصیت اذیت کردن است و دیگر اینکه عبادت و بندگى خداوند را با معصیت انجام داده؛ و باید توجه داشت که اعمال مستحبه براى تقرب انسان به خداوند است و نباید در آنها ایذاء و اذیت بندگان خدا همراه باشد و در روایت از حضرت رسول اکرم(صلى الله علیه وآله) آمده است: «من آذى مؤمنا فقد آذانى ومن آذانى فقد آذى الله عزّوجلّ ومن آذى الله فهو ملعون فى التوراة والانجیل والفرقان».[1]
س 102. به نظر جناب عالى پخش کردن اذان از بلندگوهاى مسجد در صورت عدم رضایت ساکنین محل (بدون عذر شرعى) اشکال دارد یا خیر؟
ج ـ رسیدن صداى اذان در وقت اداى فریضه مانعى ندارد، بلکه به عنوان حفظ شعایر مذهبى در بعضى از مواقع واجب است، امّا نباید به گونه اى باشد که موجب آزار و اذیت دیگران باشد.
س 103. آیا استفاده از بوق بلندگوهاى مسجد و حسینیه ها که در تمام روز تشکیل مراسم متعدد مى دهند (با اینکه محدوده مسکونى واقع شده است) جایز است یا خیر؟
ج ـ صداى بلندگوى مساجد و تکایا در هنگام ایراد سخنرانى و مداحى و غیر آن ولو از امور مذهبى که باعث ناراحتى و اذیت افراد باشد، نباید به بیرون مسجد و تکیه برسد و حرام مى باشد و انصاف نیز همین را اقتضا مى نماید.
س 104. احتراماً با توجه به دعاى اللهم ادخل على اهل القبور السرور… که در آخر نمازهاى واجب ماه مبارک رمضان خوانده مى شود آیا فقط شامل شیعیان و یا مسلمانان مى شود یا غیر آنها را نیز شامل مى گردد؟
ج ـ چنانکه از کلمات بلند دعا استفاده مى شود اهل القبور شامل کلیه اهل قبور، اعم از شیعه و سنى و مسلمان و غیر مسلمان مى شود، و مؤمنین در ماه رحمت و برکت الهى از خداوند مى خواهند که سرور و شادى را در کلیه قبور وارد نماید و کل فقرا را بى نیاز نماید و مشکلات را از همه مردم برطرف نماید و… و همچنان که انسان در حال حیات محترم است، مرده او هم احترام دارد و چرا چنین نباشد و حال آنکه ماه رمضان، ماه نزول قرآن و ماه رحمت است و به عنوان مبارک معرفى شده که رحمت و برکت الهى شامل همه بندگان است و همگان را شامل مى شود و این از ادعیه بلند ماه مبارک است که مؤمن
