قائم مقامی: دین جانشین اخلاق نیست

به گزارش انصاف نیوز، آیت‌الله سیدعباس حسینی قائم‌مقامی، استاد حوزه و دانشگاه و رئیس سابق مرکز اسلامی هامبورگ در گفت وگو با خبرگزاری قرآنی «ایکتا» به این سؤال پاسخ داد که اخلاق پیامبر(ص) چگونه بوده که از آن به مکارم اخلاقی یاد می شود و آیا رفتار ایشان با حسن اخلاق که هر انسانی می تواند آن را دارا باشد متفاوت است؟

ویژگی پیامبر (ص) اخلاق بود است، اما نه حسن اخلاق

وی گفت: حسن اخلاق را بسیاری از مردم داشته اند، دارند و می توانند داشته باشند. ویژگی پیامبر (ص) اخلاق بود، اما نه حسن اخلاق. اخلاق یک مراتب عام و ابتدایی بین همه انسان‌ها است که خداوند بر اساس فطرت و هویت مشترک انسانی اصول و عناصر اصلی اخلاقی را در وجود انسان ها قرار داده است.

اخلاق ارتباطی با دین خاصی ندارد/ همه می توانند حسن اخلاق داشته باشند

آیت‌الله حسینی قائم‌مقامی ادامه داد: برخورداری از عناصر و اصول اخلاقی ارتباطی با دین خاصی ندارد و شما می توانید حتی گرایش های توحیدی هم نداشته باشید، اما اگر تحت شرایط سالمی زندگی کرده و تحت تربیت نسبی سالمی قرار داشته باشید، یک انسان اخلاقی خواهید شد.

این استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: وقتی از اخلاق پیامبر(ص) صحبت می کنیم باید در نظر داشته باشیم از این عناصر و اصول مشترک عادی فطری بحث نمی کنیم، بلکه مسئله ای فراتر از اخلاق مشترک و عام انسانی را مد نظر داریم. پیامبر (ص) می فرمایند: «من مبعوث شدم تا مکارم اخلاقی را کامل کنم». یعنی فقط و فقط برای تکمیل مکارم اخلاق برانگیخته شده ام و دلیل اصلی و عامل اصلی بعثت را تکمیل مکارم اخلاقی می دانند نه تکمیل اخلاق.

وی به رتبه بندی اخلاق پرداخت و عنوان کرد: اگر بخواهیم اخلاق را رتبه بندی کنیم، مرتبه اول اخلاق است که بین همه انسان ها عام و مشترک است، اگر کسی از این اخلاق عام برخوردار باشد گفته می شود که حسن اخلاق دارد. اما یک مرتبه بالاتر از حسن اخلاق وجود دارد به عنوان مکارم اخلاق، اما پیامبر(ص) حتی برای مکارم اخلاق هم نیامده است بلکه یک مرتبه بالاتر از مکارم اخلاق وجود دارد و آن تکمیل مکارم اخلاقی است که پیامبر(ص) برای آن مبعوث شده اند.

کسی که از اخلاق بهره ندارد نمی تواند از آموزه های پیامبر بهره مند شود

رئیس هیئت مؤسس اتحادیه اروپایی علما و تئولوگ‌های شیعه افزود: اخلاقی که در سایه دین، قرآن و آموزه های پیامبر(ص) باید عاید مومنان شود، باید بالاتر از اخلاق عام انسانی باشد. پس هرگز نمی توان پذیرفت که کسی مسلمان باشد و ادعای پیروی از پیامبر را بکند، اما نه تنها از مکارم اخلاقی بهره مند نباشد، بلکه از اصول عام اخلاقی هم بی بهره باشد. در اصل این یک نشانه مهم و معیار است که اگر کسی از اخلاق بهره نداشته باشد نمی تواند از آموزه های پیامبر و وحی قرآنی بهره مند شود.

وی تصریح کرد: کسانی می توانند از آموزه های پیامبر و تربیت قرآنی بهره مند شوند که اول سرمایه عام انسانی را داشته باشند، بعد بذری را که در وجودشان است در پرتو نور قرآن و وجود مقدس پیامبر(ص) رشد داده و به اوج مکارم اخلاقی برسند.

آیت‌الله حسینی قائم‌مقامی با ابراز تأسف از بحران اخلاقی که در جامعه وجود دارد، دلیل آن را این گونه شرح داد که، ما هدف از نهضت پیامبر(ص) را خوب متوجه نشده ایم و نسبت هدف بعثت با اخلاق را مشخص نکرده ایم. گاهی می بینیم که مسلمانان به اسم ایمان ورزی و پیروی از پیامبر اسلام(ص) ابتدایی ترین اصول اخلاقی را زیر پا می گذارند و حتی به اخلاق نرسیده، حقوق انسانی را زیرپا می گذارند. این مسئله قطعاً نمی تواند با رفتار پیامبر و تبعیت از ایشان ارتباط داشته باشد.

وی با تأکید بر اینکه انسان مادامی که انسان خودش را در معرض نور قرار ندهد، نور در قلبش انعکاس پیدا نمی کند، گفت: پیامبر(ص)، اسلام و قرآن نور هستند، اما این نور وقتی می تواند انعکاس و بازتاب سازنده ای داشته باشد که ما یک محل مناسب را برایش مهیا کنیم و خودمان را در معرض تابش نور قرار دهیم، وگرنه به تعبیر قرآن «وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاء وَرَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِینَ وَلاَ یَزِیدُ الظَّالِمِینَ إَلاَّ خَسَارًا ؛ و ما آنچه را براى مؤمنان مایه درمان و رحمت است از قرآن نازل می ‏کنیم و[لى] ستمگران را جز زیان نمی افزاید» (آیه 82 سوره اسراء)

پیامبر هشدار دهنده هستند، اما برای کسانی که حد نسابی از انسانیت دارند

این استاد حوزه و دانشگاه کشورمان به آیه 70 سوره یس که می فرماید «لِیُنذِرَ مَن کَانَ حَیًّا وَیَحِقَّ الْقَوْلُ عَلَى الْکَافِرِینَ ؛ تا هر که را [دلى] زنده است بیم دهد و گفتار [خدا] در باره کافران محقق گردد» نیز اشاره کرد و گفت: بر اساس این آیه پیامبر هشدار دهنده هستند، اما برای کسانی که حد نسابی از حیات انسانی را داشته باشند. یعنی از اخلاق بهره مند باشند. پس یکی از راه های مهم اینکه بتوانیم بر بحران اخلاقی جامعه فائق شویم این است که اولاً رسالت دین و پیامبر(ص) را بشناسیم و بدانیم که دین نیامده به ما اخلاق بدهد و جایگزین اخلاق شود.

دین نیامده تا جانشین اخلاق شود، اخلاق در وجود انسان ها قرار دارد

وی ادامه داد: اشتباهی که بسیاری مرتکب می شوند این است که فکر می کنند دین آمده تا جایگزین اخلاق شود، بلکه اخلاق در وجود ما قرار داده شده است، این اخلاق را ما باید در پرتو دین رشد دهیم. بنابراین اگر دیدیم دینداری ما، نماز و روزه ما و … محصول غیراخلاقی داشت، از این مسئله می توان تشخیص دهیم که دین واقعی نداریم و از هدف بعثت هیچ بهره ای نبرده ایم.

همه نگران دوستان خود هستند، پیامبر(ص) نگران دشمنانشان

آیت‌الله حسینی قائم‌مقامی به بیان تفاوت اخلاق و تکمیل مکارم اخلاقی پرداخت و عنوان کرد: هر فردی عموماً نگران دوستان و نزدیکان خود است و این مسئله به اخلاق انسانی باز می گردد، اما پیامبر(ص) نگران انسان است؛ یعنی حتی نگران دشمنان خودشان هم هستند و حتی بیشتر نگرانی ایشان برای دشمنانشان است، پیامبر(ص) نگران کسانی هستند که از سر غفلت با ایشان دشمنی کرده و خود را از نور هدایت اسلام محروم می کنند.

انفاق عملی اخلاقی است، اما وقتی آنچه را دوست داشتی بخشیدی، می شود مکارم اخلاقی

وی در ادامه به مواردی از مکارم اخلاقی اشاره کرد و گفت: در قرآن اعمال حسنه، خیر، بِرّ و عمل صالح داریم و این اعمال با هم متفاوت و هر کدام مفهوم خاص خود را دارند. بر یکی از بالاترین درجات نیکی هست. انفاق عمل نیک است و یک عمل اخلاقی است، یعنی کاری به دین ندارد و در تمام دنیا کسی بی دین هم باشد به نیازمندان کمک می کند، اما قرآن بالاتر از انفاق را مطرح می کند و می گوید اگر می خواهید انفاق شما به درجه بالاتری برسد، (درجه بِر) از آن چیزهایی که دوست دارید انفاق کنید.

این استاد حوزه و دانشگاه به رفتار با دشمنان نیز اشاره کرد و گفت: عدالت حد عادی رفتار با دشمن و جزء اصول اخلاقی است که دیگران که دین هم ندارند آن را رعایت می کنند، اما آنچه که قرآن می فرماید قسط است که بالاتر از عدالت است. صفات مومنان این است که وقتی مورد بدی از سوی دیگران قرار بگیرند نه تنها بدی را با بدی جواب نمی دهند و نه تنها در مقابل بدی خوبی می کنند، بلکه به اندازه ای خوبی را تکرار می کنند که بدی ریشه کن شود. اینها متممات مکارم اخلاقی است که پیامبر (ص) برای ما به ارمغان آورده، اما اگر جامعه را با این معیارها مقایسه کنیم شاهد تمایز بسیاری خواهیم بود.

وی در خصوص دلایل این تمایز بسیار فاحش میان سنت های اخلاقی حضرت محمد(ص) و جامعه کنونی ما گفت: متأسفانه تلقی ها، برداشت ها و تفسیرهای ما از دین درست، قاعده مند و روشمند نیست. لذا بسیار متأسف هستیم که در جهان امروز اقداماتی به نام پیروی از پیامبر اسلام به نمایش گذاشته می شود که نسبت تضاد با آموزه های پیامبر اسلام دارد و این خیلی نگران کننده است، البته این مسئولیت ما را بیشتر می کند که لااقل به این قاعده چیزی را نیفزاییم.

انتهای پیام