حزب تحریک انصاف و رویارویی با ساختار دوحزبی سنتی پاکستان

مقدمه

تا برگزاری انتخابات پارلمانی پاکستان به‌عنوان اساس تشکیل دولت جدید در این کشور زمان زیادی باقی نمانده است و تنور انتخابات به سوی افزایش رقابت احزاب این کشور به‌‌پیش می‌رود. دراین‌بین و در حال حاضر، 104 حزب در کمیسیون انتخابات پاکستان ثبت‌نام‌شده‌اند؛ اما حزب تحریک انصاف با جذب حدود 100 نماینده از دیگر احزاب برای نخستین‌‌بار مدعی قدرت در پاکستان شده و خود را رقیب جدی دو حزب مسلم‌‌لیگ نواز (حزب حاکم) و حزب مردم می‌بیند. نوشتار زیر نگاهی به تلاش حزب تحریک انصاف پاکستان برای رویارویی با ساختار دوحزبی سنتی پاکستان کرده است.

حزب تحریک انصاف و برنامه‌های آن در پاکستان

عمران‌‌خان، رهبر حزب تحریک انصاف، متولد نوامبر ۱۹۵۲م با نام عمران‌‌خان نیازی، سیاست‌مدار پاکستانی و بازیکن سابق کریکت است. وی پس از 3 سال تلاش بی‌وقفه، سرانجام حکومت نواز شریف را سرنگون کرد. درواقع، حزب تحریک انصاف در سال‌‌های گذشته همواره تلاش کرده تا رأی جوانان و طبقه متوسط شهری را با وعده ریشه‌کنی فساد به خود جلب و خود را یک جنبش مردمی نشان دهد. در همین راستا، حزب تحریک انصاف ضمن مشاوره با متخصصین در حوزه‌های مختلف، برنامه 100 روزه نخست دولت احتمالی خود را ارائه کرد. در این برنامه به موضوعات مهمی چون سیاست خارجی، اقتصاد عمومی، آموزش‌وپرورش، بهداشت و غیره پرداخته‌شده است. در همین بین، از یک‌سو تأکید عمران‌‌خان و حزبش بر نبود دموکراسی در احزاب سیاسی یا احزاب خانوادگی (گونه‌ای از سلطنت) و نقد سنت سلسله‌ای‌‌بودن سیاسی در پاکستان مشهود بوده و حزب وی تلاش کرده تا با حمله به دو حزب اصلی پاکستان جایگاه حزب تحریک انصاف در پاکستان را افزایش دهند. درواقع، تأکید عمران‌‌خان در مورد رد سیاست خاندانی، تأسیس پاکستان جدید، پیشبرد اصلاحات در کشور و مقابله با حاکمان شبه‌‌مافیایی موجب شده در عمل حزب خود را جایگزینی پاک و مهم برای آینده این کشور نشان دهد.

در بعد دیگری، توجه و تأکید حزب انصاف بر نظام آموزشی واحد، نظام آموزشی مخصوص هر ایالت، بیمه مردم، اصلاح نظام مالیاتی و نجات کشور از بازپرداخت وام‌ها، حسابرسی ملی و جلوگیری از فساد مالی، افزایش سرمایه‌گذاری در پاکستان و جذب سرمایه‌های جدید به داخل و اشتغال‌زایی، اصلاح نظام کشاورزی، بهبود وضعیت آب‌‌وهوایی کشور با بیش از ۱۰ میلیارد درخت و بهبود وضعیت معیشتی مردم، حمایت از دهک‌های ضعیف جامعه، تبدیل پاکستان به مرکز گردشگری در جهان و غیره می‌‌خواهد برای بدل شدن به یک حزب ملی واقعی گام‌های بزرگی بردارد. علاوه براین، هرچند پایگاه اجتماعی حزب تحریک انصاف به رهبری عمران‌‌خان ایالت خیبر پختونخواه هست؛ اما این حزب طی سال‌های گذشته توانسته نفوذ خود را افزایش دهد و با اصرار بر بهبود نظام دادگاهی و احقاق حقوق مردم و پلیس و انتخاباتی بدون تقلب در عمل ضربه‌هایی بر مخالفان حزبی خود وارد کند. در این شرایط، تا تبدیل حزب تحریک انصاف به حزب ملی واقعی راه زیادی نمانده است.

رویکرد تهاجمی به حزب حاکم مسلم‌‌لیگ نواز

سیاست‌های تهاجمی حزب تحریک انصاف پاکستان و تکیه حزب بر روی استراتژی افشای فسادهای حزب حاکم مسلم‌‌لیگ از طریق رسانه‌های عمومی در یک سال گذشته تا حد زیادی به ضرر حزب حاکم مسلم‌‌لیگ نواز بوده است. در واقع، حزب مسلم بنا به دلایلی چند از جمله رسوایی انتشار اسناد پاناما، عملکرد نه‌چندان مثبت دولت مرکزی این کشور، برکناری دو تن از همراهان حزبی نخست‌وزیر سابق و چالش‌های دولت مرکزی در حوزه اقتصاد ضربه‌هایی جدی به خود زده است. در این شرایط، هر چند در انتخابات میان‌دوره‌ای اسفندماه 1396هخ حزب مسلم‌‌لیگ نواز موفق شد در ایالت پنجاب، پیروزی شگفت‌آوری کسب نماید و نشان دهد هنوز در مرکز پنجاب دارای ریشه‌های قوی است؛ اما باید گفت همچنان از رویکرد تهاجمی تحریک انصاف ضربه می‌خورد و تعداد زیادی از نمایندگان حزب به اردوگاه عمران‌‌خان پیوسته‌اند.

در بعد دیگری، هر چند سران حزب مسلم‌‌لیگ با تمسخر برنامه صدروزه عمران‌‌خان و حزب تحریک انصاف، اعلام کردند این حزب عملکرد ضعیفی در ایالت خیبرپختونخوا ارائه کرده و توان مدیریت کشور را ندارد؛ اما مسلم است که حزب مسلم‌‌لیگ تحت فشار ثابت و گسترده‌ای قرارگرفته است. علاوه بر این، باید توجه داشت نقش تعیین‌کننده جنوب پنجاب در انتخابات سراسری ۲۰۱۸م پاکستان به‌عنوان متغیری مهم در آینده جایگاه رقابت و ریارویی دو حزب تحریک انصاف و مسلم‌‌لیگ مهم است. درواقع، ایالت پنجاب پاکستان با داشتن ۱۱۱ میلیون جمعیت از ۲۱۳ میلیون جمعیت این کشور در شرایطی پایگاه حزب مسلم‌‌لیگ بوده که اکنون جنوب پنجاب بیشتر سرائیکی‌‌زبان با دارا‌‌بودن بیش از ۵۰ میلیون نفر جمعیت در مقابل تبعیض طولانی و ایجاد شکاف بین جامعه شمال و جنوب خواهان مستقل‌‌شدن از شمال پنجاب هستند. دراین‌بین، حزب تحریک انصاف به رهبری عمران‌‌خان توانسته جنبش نوخاسته (با هدف تأسیس ایالت جدید در این منطقه) را جذب کند. چنانچه نمایندگان معترض جنوب ایالت پنجاب از حزب مسلم‌‌لیگ شاخه نواز شریف به حزب تحریک انصاف پیوسته‌اند. بر این پایه، عمران‌خان در شرایطی از تشکیل ایالت به‌عنوان جنوب پنجاب حمایت می‌کند که از قبل نیز تعداد زیادی از نمایندگان حزب مسلم‌‌لیگ شاخه نواز شریف (حزب حاکم) جداشده‌اند.

تحریک انصاف در مقابل حزب مردم

حزب مردم پاکستان به‌عنوان قدیمی‌ترین حزب سیاسی پاکستان از سوی ذوالفقار علی‌‌بوتو، پدر بی‌نظیربوتو، پایه‌گذاری شد؛ اما این نیروی سیاسی قدرتمند در پاکستان ۷۶ کرسی در مجلس پاکستان در انتخابات سال ۲۰۱۳م را از دست داد. دراین‌بین، آصف‌‌علی زرداری، رئیس‌جمهور سابق پاکستان و رهبر حزب مردم، در سال 2014م جانب نوازشریف را گرفت و همین امر موجب شد عمران‌‌خان و معاون و دیگر رهبران حزب انصاف، حزب مردم و شخص زرداری را به باد انتقاد گیرند و عملکرد ضعیف حزب مردم را سبب فقر و بیکاری در ایالت سند بدانند.

در این حال، در رویارویی تحریک انصاف در مقابل حزب مردم باید گفت هر چند برخی معتقدند حزب مردم می‌تواند برنده کرسی بیشتری در منطقه سند و کراچی باشد و در خیبرپختونخواه و بلوچستان نیز حزب ظرفیت بالقوه برای رأی دارد و می‌تواند به بیش از 65 کرسی مجمع ملی پاکستان نائل شود؛ اما واقعیت ممکن است به‌گونه‌ای دیگر باشد. دراین‌بین، باید توجه داشت که در پنجاب، حزب مردم پاکستان کمابیش جایگاهی محدود دارد و برتری گذشته‌اش در سند هم زیر سایه عملکرد تهاجمی حزب انصاف است. در این راستاست که باوجودآنکه بلاول بوتو زرداری اعلام کرده بود اگر عمران‌‌خان از شهر کراچی در انتخابات شرکت کند، به‌گونه‌ای شکست خواهد خورد که هرگز فراموش نکند، برخی از رهبران تحریک انصاف معتقدند حزب مردم که سال‌ها شهر کراچی را با مشکلات مختلف روبرو کرده، نمی‌تواند بیش از 2 یا 3 سه کرسی در پارلمان به دست آورد و بیشترین برد متعلق به حزب خودشان خواهد بود.

به نظر می‌رسد بسیاری در حزب تحریک انصاف بر این نظرند که علی‌‌رغم حضور بلاول بوتو به‌عنوان رهبر جوان و بی‌تجربه در رأس حزب مردم و اینکه ایالت سند حداقل برای چندین دهه جولانگاه احزاب مردم بوده، حزب تحریک انصاف هر چند برای تعمیق نفوذ خود در ایالت سند با رقیب قدرتمندی روبرو است، اما بنا بر تحولات یک سال گذشته می‌توان از دامنه قدرت حزب مردم کاست و با جذب سیاستمداران بیشتری از حزب مردم به حزب تحریک انصاف بر قدرت یاران عمران‌‌خان در آستانه انتخابات افزود. این امر در شرایطی است که محبوبیت حزب تحریک انصاف باعث شده تا بیش از بیست‌وچند نماینده این حزب به تحریک انصاف بپیوندند.»

انتهای پیام