گرانپایه: مبارزه با فساد نیازمند اصلاح نگاه حاکمیت به رسانه است

«بهروز گرانپایه» روزنامه نگار پیشکسوت معتقد است هیچ ادعایی را مبنی بر مبارزه با فساد نمی توان پذیرفت مگر اینکه آزادی رسانه، حق دسترسی به اطلاعات، شفافیت و قانونگرایی در کشور تامین شود.

به گزارش گروه ایرنا گرانپایه به منظور مقابله با فساد و شناسایی منابع گسترش دهنده آن بر ضرورت کاربرد «مهندسی معکوس» در این زمینه تاکید کرد. به گفته وی باید طی بررسی های دقیق و کارشناسانه قسمت هایی را که فساد از آن شروع شده شناسایی کرد و برای مهار آن اقدامات لازم را صورت داد. متن کامل گفته های گرانپایه در گفت وگو ایرنا به شرح زیر است:

** فساد سیستماتیک و اپیدمیک شده است

کشور در حال حاضر با مقوله فساد روبرو است و در این میان نقش رسانه ها اهمیتی ویژه می یابد. در تشریح این موقعیت نمی توان بدون آنالیز فساد و توجه به بررسی مفهوم، گستره، ساز و کار و علل پیدایش آن در جمهوری اسلامی و رشد اختاپوسی و رسیدن به حالت سرطانی آن وارد بحث رسانه شد. کمابیش شنیده می شود که فساد در حال حاضر سیستماتیک شده است. سیستماتیک و نظام مند شدن فساد به این معنی است که این بحران در تمامی ارکان و عناصر سیستم رسوخ کرده و به اصطلاح اپیدمیک شده و همه نهادها و سلول ها به این مسئله آلوده شده اند.

** ضرورت مهندسی معکوس در مهار فساد

کشور با فساد اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و رسانه ای رو به رو است و حتی رسانه ها نیز به نوعی بر پایه تعریف سیستماتیک فساد با آن درگیر شده اند یا وجهی از فساد در آنها وجود دارد. بنابراین همانطور که فساد نظام مند شده و ارکان جامعه از جمله رسانه را در بر گرفته، موجب شده تا محدودیت هایی در رسانه ایجاد شود؛ محدودیت هایی که خود به نوعی فساد محسوب می شود چرا که به معنای بستن دهان رسانه و روزنامه نگاران است. بنابراین در رسانه نیز موضوع رسوخ فساد در لایه های گوناگون وجود دارد و باید برخوردهای جدی با این مسئله صورت گیرد.

برای مقابله با فساد باید با شناسایی منابع گسترش دهنده آن مهندسی معکوس صورت گیرد. در این راستا باید طی بررسی های دقیق و کارشناسی قسمت هایی را که فساد از آن شروع شده شناسایی کرد و برای مهار آن اقدامات لازم را صورت داد.

** شرط حکمرانی خوب آزادی رسانه ها است

زمانی که از سرطانی شدن فساد سخن به میان می آید منظور این نیست که با حذف بخش درگیر با فساد مسئله را حل کنیم بلکه باید مجموعه عناصر درگیر را مورد توجه قرار داد. در فرمول های ایجاد فساد نکته ای که وجود دارد این است که در آن عوامل مختلف را منهای شفافیت، آزادی بیان و آزادی دسترسی به اطلاعات می کنند. یعنی زمانی که شفافیت قانونی و رسانه ای وجود نداشته باشد فساد گسترده تر و دامنگیر تر خواهد شد.

هیچ ادعایی مبنی بر مبارزه با فساد را نمی توان پذیرفت و به عنوان موضوعی اساسی و قابل اعتماد به آن نگریست مگر اینکه آزادی رسانه، آزادی دسترسی به اطلاعات، شفافیت و قانونگرایی که حق مطبوعات را از نظر استقلال و امنیت آنان به رسمیت بشناسد، تضمین گردد.
بررسی های جهانی نشان می دهد که یک رابطه معنادار میان حکمرانی خوب و موثر و آزادی رسانه برقرار است. کشورهایی در راس رده بندی دولت های سالم و به دور از فساد قرار می گیرند که آزادی بیان، آزادی رسانه ها و دسترسی به اطلاعات در آنها از درجه اهمیت بالایی برخوردار و امنیت شغل روزنامه نگار و رسانه تامین شده است. کشورهایی مانند فنلاند، سوئد، نروژ و نیوزلند از جمله دولت هایی هستند که سالم ترین نوع مناسبات و ارتباطات اداری را دارند و درجه فساد در آنها بسیار پایین است. دلیل این امر آزادی رسانه ها است. در این کشورها رسانه ها جسورانه با فساد مقابله می کنند و هزینه این شفافیت و مبارزه را نیز می پردازند چرا که مطمئنند امنیت آنان به میزان بالایی تامین شده است.

اگر رسانه ها استقلال و آزادی داشته باشند می توانند به عنوان یک بازدارنده اساسی مانع شیوع فساد در جامعه شوند. پنهانکاری یا فساد از جایی شروع می شود که فرد یا نهادی اطمینان دارد در صورت انجام خلاف قدرت کافی را برای ممانعت از افشای آن دارد. بنابراین یکی از بزرگترین موضوع ها در رابطه با پنهان کردن فساد ترس از افشای آن و بی آبرویی است.

** شفافیت کامل در غرب نیز تحقق نیافته است

در تاریخ ایران نیز مردم اطلاعات خود را از حکومت و مستبدان مملکت پنهان می کردند، چون برای افشای آن احساس امنیت نمی کردند. از طرفی رابطه زورگویانه ای که نسبت به شهروند و روزنامه نگار وجود داشت، مانع از افشای فساد از طریق این افراد می شد. از سوی دیگر شخص یا نهادی نیز که به دنبال فساد بود برای جلوگیری از رسوایی جلوی شفاف سازی را می گرفت. این موضوع برای زمان حاضر نیز صدق می کند به عنوان نمونه «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا خلاف هایی انجام داده که اطلاعات آن نزد «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهوری روسیه وجود دارد. این وضع موجب می شود ترامپ در مناسبات با روسیه از مواضع خود کوتاه آمده و برای پنهان ماندن آن باج بدهد. بنابراین پنهانکاری یکی از مهمترین دلایل بازتولید فساد در جوامع است.

مبارزات اجتماعی درکشورهای توسعه یافته باعث شده که آزادی و استقلال رسانه تا حد زیادی حفظ شود. البته این موضوع به صورت مطلق نیست و همچنان عواملی برآمده از دولت ها و مافیا مانع از شفافیت کامل و آزادی و استقلال بی قید و شرط رسانه ها می شوند. بنابراین باید تلاش کرد تا عنصر شفافیت و آزادی رسانه ها در کشور نهادینه شود.

** شهروند رسانه ها به کمک مبارزه با فساد آمده اند

مهمترین اصول و اخلاق فعالیت رسانه ای این است که رسانه و خبرنگار در مقابل شهروندان مسئول باشد. بنابراین وظیفه رسانه این است که پنهان کاری ها را برای تضمین سلامت حکمرانی و سلامت اجتماعی برملا کند. در طول تاریخ درباره رسانه ها دو دیدگاه وجود داشته است. عده ای بر این باورند که رسانه مانع فعالیت حکومت است و شماری دیگر معتقدند که رسانه ابزاری برای کنترل اجتماعی و حفظ سلامت مناسبات شهروندی است. در غرب نیز این دو دیدگاه به موازات یکدیگر وجود داشتند اما به تدریج دیدگاه دوم که واقعی و حقیقی است، غالب شده و مورد قبول همگان قرار گرفت اما در ایران همچنان دیدگاه ناصرالدین شاهی و رضا خانی به رسانه ها وجود دارد.
در حال حاضر اصحاب قدرت نگاه سالمی به رسانه ندارند و به رسانه به عنوان عنصری مزاحم و محلی برای ارائه تبلیغات می نگرند، در حالی که رسالت رسانه دفاع از حقوق شهروندان، افشاگری و بیان واقعیت ها است که این امر نیز در سایه امنیت رسانه ها امکان پذیر است.

روند رشد تکنولوژی این امکان را ایجاد کرده که ابزار رسانه ای و اطلاع رسانی آزاد و مستقل تر از حاکمیتی که می خواهند مانع دسترسی به اطلاعات شود در اختیار شهروندان قرار بگیرد. شبکه های اجتماعی مجازی امکانی مانند شهروند خبرنگار را به وجود آورده اند که نقش بسیار مثبتی در انتقال اطلاعات دارد.

** ریشه نگاه های بدبینانه به رسانه

بخشی از نگاه بدبینانه حاکمیت و قدرت به نقش رسانه ناشی از سوء استفاده هایی است که در رسانه ها صورت می گیرد. به عنوان نمونه فضای آزادی مطبوعات ابتدای انقلاب به تدریج داشت به یک هرج و مرج و آنارشیسم خبری- اطلاع رسانی تبدیل می شد و به دلیل پیش آمد شرایط جنگی، عقل و مصلحت ایجاب می کرد تا جلوی هرج و مرج و بی بند و باری ها گرفته شود. برخی مواقع رسانه از سلاح هایی چون کلاشنیکف نیز برای مبارزه و تخریب موثرتر عمل می کند. این نقش تاثیرگذار رسانه موجب می شود تا با حساسیت بیشتری با آن برخورد شود.

قواعد فقهی و حقوقی می گوید که اگر مسئله ای آسیب زا است در حالی که منفعت بیشتر ی برای جامعه به همراه دارد باید برای منافع جامعه آن را افشا کرد و به آن اولویت داد و در کنار آن به کنترل زیان های احتمالی پرداخت. به عبارت دیگر نباید منافع شهروندان را قربانی زیان های احتمالی کرد. متاسفانه این نگاه در ایران وجود ندارد و رسانه را عنصری مزاحم و غیر ضروری یا وسیله ای برای تبلیغات و چاپلوسی سیستم می دانند. بنابراین تا این دیدگاه اصلاح نشود و امنیت رسانه ها تامین نشده هر گونه تلاشی برای مبارزه با فساد شکست خورده و نا موفق خواهد بود.

انتهای پیام