“تعامل روحانی، از جنس فرهیختگی”

تعامل روسای دولت ها در نظام جمهوری اسلامی ایران با مردم کوچه و بازار همواره با تحلیل هایی همراه بوده که البته مخالفت ها و انتقاداتی را هم به همراه داشته است. تعامل رئیس جمهور با دانشجویان در دوره سید محمد خاتمی، سفرهای استانی و کورس تبلیغاتی در دوره احمدی نژاد و انتشار تصاویری از تماشای مسابقه فوتبال در خانه رئیس جمهوری در دوره روحانی از برجسته ترین های این قصه است  که البته واکنش های متفاوتی را از سوی مردم به همراه داشته است.

تغییر سبک تعامل مردم و رئیس جمهوری در دولت یازدهم  حکایت از تغییر سطح تعاملات و فرهیختگی در این حوزه دارد. حسن روحانی و همراهانش در شرایطی بر اریکه قدرت تکیه زدند که با جامعه ای جوان و بعضا غم زده طرف بودند. حضور این روحانی متدبر در قامت ریاست جمهوری با ایجاد امید و هیجانی  کم نظیر در جامعه و آنهم در میان نسل جوان همراه بود. نوع تعامل و گفتار رئیس جمهوری و همراهانش بیش از هرچیز بر شان و جایگاه جوانان ایران اسلامی تاکید داشت.

***

زمانی که سید محمد خاتمی سکان قوه مجریه را در دست گرفت در اولین گام وارد فضای دانشگاه ها شد و در آن دوره برای اولین بار بود که مردم برای رئیس جمهوری کف زدند و حرفهای رئیس جمهوری خود را که در دانشگاه تهران سخن می گفت با سوت و کف تایید کنند. در همان زمان نشریاتی بودند همچون نشریه شلمچه با مدیر مسئولی ده نمکی مخالفت هایی با این حرکت آغاز شد. این نشریه مخالفت خود با این اتفاق را با عکس جبهه که سربازارن مشغول خواندن دعا بودند و عکس دیگری در کنار آن که دانشجویان سوت و کف می زنند قرار داده بود و نوشته بود:« هر دو ایران است این کجا و آن کجا»

اتفاقی که در این برهه زمانی رخ داد این بود که مردم احساس می کردند فضای بازتری پیش آمده که می توانند مستقیما در کنار رئیس جمهوری و همراه و همدل با او باشند. خاتمی نیز از این فضا استفاده خوبی کرد و به مردم نزدیک ترشد. در مقابل مردم هم فکر می کردند که رئیس جمهور در دسترس آنهاست.

ارتباط خاتمی رئیس دولت وقت با مردم تا حد سفرهای استانی پیش رفت. اولین سفر استانی خاتمی به استانداری محمود احمدی نژاد. وقتی هواپیمای خاتمی در روز معین شده به اردبیل نرسید این احمدی نژاد بود که به میان مردم رفت و گفت که رئیس جمهوری دو روز دیگر به دیدار شما می آید.

در آن دوره که فضا بازتر شده بود و استقبال های مردمی بیشتر، خاتمی برای ساماندهی این تعامل و ارتباط با مردم ، پست سخنگویی را تعریف کرد. شاید برای اولین بار بود که رئیس جمهور سخنگویی داشت که مستقیما اخبار ریز و درشت اقدامات و تصمیمات رئیس جمهور را به مردم منتقل می کرد. عبداله رمضان زاده و عبداله مهاجرانی سخنگویان دولت خاتمی بودند.

ضمن اینکه روزنامه ایران به عنوان رسانه ای از دل دولت با مردم ارتباط داشت .

در دوره خاتمی بود که سطح خاصی از استقبال ها از رئیس جمهوری ها مد شد. زمانی که خاتمی از سفر نیویورک به تهران بازگشت و در سفری که گفتگوی تمدن ها را مطرح کرد و دنیا پذیرفت، سبک خاصی از استقبال از رئیس جمهور بنا نهاده شد. به طوری که یکی از مشاوران خاتمی و مدیر مسئول مجله چلچراغ با تدارک استقبالی ویژه سبک خاصی را به نام سبک چلچراغی ایجاد کرد.

پس از آن هم این شیوه ادامه پیدا کرد و همین رسانه، خاتمی را به برنامه های جشن شب یلداکشاند تا برای مردم حافظ بخوانند و هندوانه قاچ کنند و فضایی صمیمانه میان جوانان و رئیس جمهوری در مناسبات و آئین ها فراهم کند.

***

دوره حضور محمود احمدی نژاد بعد از خاتمی با تفاوت هایی همراه بود. احمدی نژاد ترجیح داد در سفرهای استانی خودش را به مردم نزدیک تر کند. اما نکته اینجا بود که در این سفرها وارد جزئیاتی شد که انتقاداتی را به او وارد می کرد.

او به شهرهای مختلف می رفت و در دل روستا یک پیرزنی پیدا می کرد و با او گپی صمیمانه می زد و این دیدار را رسانه ای می کرد. در ادامه در بیان سخنان و خاطره گویی های خود از این دیدارها بهره می برد ؛ به طور مثال می گفت: در روستایی و در خانه محقری با پیرزنی گفتگویی کردم و …  لذا سعی می کرد ارتباطاتش را مردمی نشان دهد.

جریان سازی رسانه های حامی دولت در این دوره نیز تلاش زیادی داشت تا ارتباطات و ملاقات های احمدی نژاد با قشر ضعیف جامعه را پر رنگ کند و حتی در مصاحبه ها اینچنین عنوان می شد که مردم می گفتند ما تا دیروز با یک مقام شهری و استانی نمی توانستیم ملاقاتی داشته باشیم اما امروز با رئیس جمهوری ملاقات رو در رو داریم. این سبک تعامل ها تا دادن چک های صدهزار تومانی هم تنزل پیدا کرد گروهی از مردم زندگی خود را با این شیوه رفتاری تنظیم کردند.

اوج این رفتار پوپولیستی در اجرای قانون هدفمندی یارانه ها خودنمایی کرد. به طوری که رئیس جمهوری مستقیما به مردم می گفت که ما پول را از خزانه در جیب شما می گذاریم و فرهنگ پول جیبی دادن به مردم را جا انداخت.

رفتارها و ادبیات عوام پسند محمود احمدی نژاد همواره تیتر مطبوعات بود و نقل محافل. در یکی از سفرهای او به نیویورک، تعریف کرد که با ماشین های سیاه و اسکورت های ویژه در مدت 20 ثانیه ای که از خیابانی عبور می کردیم یک بچه ای در آغوش پدر خود من را نشان داد و پدرش گفت می دانی این کیست و کودک با انگشت من را نشان داد و گفت این محمود است!

احمدی نژاد علاوه بر رفتارهای پوپولیستی که بیشتر هم جنبه تبلیغاتی داشت از اصطلاحات عامیانه زیادی استفاده می کرد. آنجا که به تحریم گفت کاغذ پاره و واکنش های بین المللی را به دنبال داشت.  یا استفاده از ضرب المثل های خاص در جمع مردم .

البته همه این رفتارها و ادبیات تقبیه نمی شد و بودند بسیاری که این نوع گفتار و رفتار را می پسندیدند. خیلی ها کاپشن احمدی نژادی پوشیدند. خیلی از مدیران کت و شلوار را برخود حرام کردند. خیلی ها از ادبیات محمود احمدی نژاد برای طرح موضوعات مختلف در مجامع بین المللی استفاده کردند و در عین حال خیلی ها هم بودند که این نوع رفتار و گفتار را نمی پسندیدند.

جالب است همزمان با سفرهای پرتعداد احمدی نژاد و همراهانشان به استان های مختلف سریال یوسف پیامبر از تلویزیون پخش می شد که بعدها گفته شد قسمت هایی به آن اضافه شده تا نمادی از سفرهای استانی دولت باشد. شائبه ها بر این بود که حامیان احمدی نژاد به دنبال ایجاد شباهت بین رفتارهای مردمی وی با حضرت یوسف هستند.

****

اما دوران تدبیر و امید و یکسال گذشته، در دوران ریاست جمهوری حسن روحانی، دولت به دنبال بالا بردن سطح ارتباطات خود با مردم و دنیاست. روحانی به وجاهت و شکل و شمایلی موجه در تلاش برای ایجاد تعاملی است متفاوت نسبت به آنچه در گذشته انجام می شد. روحانی این نوع رفتار را حتی در برخورد با  منتقدان و حتی رقبا نیز نشان داد.

سبک خاصی که باعث شد در انتخابات هم با اقبال مردمی روبروشود، شیوه بیان دکتر حسن روحانی بود و هست. زمانی که به قالیباف رقیب انتخاباتی خود گفت: من سرهنگ نیستم یک حقوقدان هستم موجب شد تا این ادبیات فاخر و توانمند در میدان رقابت به پیروزی برسد.

روحانی در دوره یکساله دولت خود تلاش کرد ادبیات فرهیخته را جا بیندازد. او از مشاوران خوب و کارآمد رسانه ای استفاده کرد، آرایش و چیدمان یک تیم حرفه ای در عرصه ارتباطات و رسانه های نهاد ریاست جمهوری نشان داد که دولت بدنبال ایجاد تعاملی جدید در نوع برقراری ارتباط با مردم و ارسال اخباری نو و تازه از جنس مردم است.

دیدار هفتگی رئیس جمهوری با خانواده شهدا و ایثارگران و برقراری ارتباط مستقیم با این قشر از همین دست ارتباطات است. که شاید دیگرانی باشند که آن را رفتاری پوپولیستی و عوام فریبانه تعریف کنند اما رئیس جمهوری چه نیازی به این نوع رفتارهای پوپولیستی دارد آنهم در شرایطی که رای بالایی از همین مردم عوام دریافت کرده است.

آنچه حسن روحانی در این مدت نشان داده اینست که به دنبال استفاده از روش هایی است که برای اجرای آن از تخصص کارشناسان و بزرگان حوزه ارتباطات بهره می گیرد. رئیس جمهوری و هیات همراهش بدنبال باب کردن نوع جدیدی از تعامل رسانه ای با مردم هستند. آنها در نظر دارند تا با شیوه  و سبک و سیاقی جدید به زبان مردم با مردم سخن بگویند.

حضور یک دولتمرد بر ترک موتور در خیابان های مشهد، عروسک فرستادن رئیس جمهوری برای یک  کودک در غرب کشور یا به دیدار یک دختر مشهدی در بهزیستی رفتن همه و همه می تواند به زعم گروهی رفتارهای پوپولیستی باشد اما روحانی و همراهان چه نیازی به این کارکرد تبلیغاتی دارند. به نظر می رسد این نوع جدید از اخبار تنها برای ایجاد ارتباطی نزدیک تر با مردم باشد.