یادداشت روحانی در واشنگتن پست؛ دور از انتظار اما میمون

«آرش محبی»، کارشناس رسانه در روزنامه‌ی ایران نوشت: یادداشت «حسن روحانی»، رئیس جمهوری ایران در روزنامه واشنگتن پست در آستانه حضور وی در مجمع عمومی سازمان ملل تجربه‌ای کم‌نظیر در دیپلماسی عمومی و برنامه‌ریزی ارتباطات سیاسی در کشور است اما این یادداشت کدام اهداف احتمالی را پیگیری می‌کرد؟ حامل چه پیامی و برای کدام مخاطبان بود؟ چرا واشنگتن پست انتخاب شد و…

هدف: به طور طبیعی حضور هیأت ایرانی در مجمع عمومی سازمان ملل باید پیوست رسانه‌ای متناسب با حال و هوای سیاست در جهان، منطقه و ایران داشته باشد. خروج امریکا از برجام با امضای دونالد ترامپ، شکاف سیاسی عمیق و بی‌سابقه میان اروپا و امریکا درباره این موضوع و سفره‌ آرایی احتمالی ترامپ در جلسه هفته آینده شورای امنیت سازمان ملل به ریاست خودش از یک طرف و فشارهای بی‌سابقه اقتصادی امریکا از جمله کاهش فروش نفت ایران و محدود کردن دامنه فعالیت شرکت‌های بزرگ جهانی در تحلیل موقعیت انتشار یادداشت رئیس جمهوری در یک روزنامه امریکایی اهمیت دارند.
تحلیل چارچوب و عناصر کلی یادداشت روحانی نشان می‌دهد که وی با انتخاب رویکردی فعال به دنبال ارائه چارچوبی به افکار عمومی در جهان و امریکا برای «چگونه فکر کردن» درباره وقایع آتی مجمع عمومی سازمان ملل و نشست شورای امنیت است. به بیان دیگر این یادداشت قصد دارد پیشاپیش به مخاطبان خودش بگوید، رفتار و گفتار ترامپ و واکنش‌های ایران را چگونه باید تفسیر کنند.

تحلیل پیام: «راهبرد پیام» یادداشت روحانی بر این فرض جا افتاده در افکار عمومی کشورهای توسعه یافته استوار است که برهم زنندگان قراردادهای بین‌المللی غیرقابل اعتماد و به دنبال آشوب هستند و به همین دلیل در دایره محکومان قرارگیرند. این راهبرد در تیتر یادداشت هم به طرز روشنی مطرح شده است: «ایران، برخلاف ترامپ به تعهدات هسته‌ای خود پایبند است»

بر پایه این نقطه ثقل- که اتفاقاً امریکا بارها از آن علیه سایر کشورها استفاده کرده است- یادداشت روحانی گزاره‌های مهمی مانند همراهی نکردن اروپا با امریکا در خروج از برجام، بی‌اعتمادی به پیشنهاد مذاکره از سوی ترامپ، تداوم پایبندی ایران به برجام و حسن نیت کشورمان درباره صلح جهانی و منطقه‌ای را توضیح می‌دهد.
پیام روشنی هم درباره مواضع ایران درباره تحریم‌های جدید امریکا در یادداشت روحانی وجود دارد. این پیام می‌گوید تحریم‌های امریکا علیه مردم ایران است اما تاریخ نشان داده این تحریم‌ها بی نتیجه خواهد بود. در عین حال در یادداشت روحانی با اشاره به نظر صریح رهبری درباره صداقت طرف امریکایی تصویر به نسبت یکپارچه‌ای از رویکرد و مواضع بخش‌های مختلف بویژه لایه‌های بالایی نظام سیاسی ایران درباره فرآیند منتهی به برجام و خروج امریکا از آن ارائه شده است.

در یکی از لایه‌های پنهان این یادداشت، ادعای امریکا درباره محور شرارت بودن ایران وارونه شده و این کشور با برهم زدن برجام به عنوان محور آشوب و ایران با تعهد برجام، پشتیبانی برای صلح جهانی و منطقه‌ای معرفی شده است. یکی دیگر از پیام‌های جالب یادداشت روحانی به چالش کشیدن ادعای انتخاباتی دونالد ترامپ است. پیام انتخاباتی ترامپ این بود دولت اوباما امریکا را از جایگاه جهانی اش دور کرده و او قصد دارد کشورش را به این جایگاه بازگرداند و بر همین پایه ترامپ برند سیاسی خودش را در مقابل رقیبان دموکرات و بویژه هیلاری کلینتون جایگاه‌یابی می‌کرد. این یادداشت اما با پیش کشیدن این نکته برای مخاطبان امریکایی که خروج این کشور از برجام برخلاف منافع ملی بود و سبب انزوای امریکا شده است، پیام خودش را به عمق کشمکش‌های سیاسی جامعه امریکا پیوند می‌دهد.

مخاطبان: مخاطبان یادداشت روحانی بخش‌هایی از مردم جهان هستند که به سیاست‌های دونالد ترامپ انتقاد جدی دارند. این یادداشت محرکی برای آن دسته از مردم امریکا است که در آستانه تغییر دیدگاه درباره ترامپ از مثبت به خنثی و از خنثی به منفی قرار گرفته‌اند و همچنین باورهای مخالفان دو آتشه ترامپ را تأیید و تقویت می‌کند که در خیابان‌ها حضور جدی علیه او دارند و بر این باورند که شر او باید هر چه سریع تر از سر مردم امریکا و جهان کم شود.

رسانه: انتخاب واشنگتن پست برای انتشار یادداشت روحانی از چند جهت تصمیم درستی به نظر می‌رسد. این روزنامه یکی از منتقدان جدی سیاست خارجی ترامپ بویژه درباره ایران است و به طور طبیعی انتشار یک یادداشت همسو با سیاست‌های این روزنامه با محدودیتی مواجه نمی‌شد. به بیان دیگر امکان بالایی برای کنترل پیام از طرف منتشر کننده یادداشت (روحانی) در این روزنامه وجود داشت و از این جهت انتخاب درستی بود.از طرف دیگر واشنگتن پست یک نام ماندگار در تاریخ روزنامه نگاری در جهان است که نام آن با حوادث بزرگ سیاسی امریکا از جمله واترگیت (سقوط یک رئیس جمهوری جمهوریخواه!) پیوند دارد. اعتبار برند و سابقه درخشان این روزنامه کمک دو چندانی برای نفوذ پیام یادداشت روحانی در جامعه امریکا و باز نشر گسترده آن در سایر رسانه‌های جهان بود.

بعضی از تکنیک‌های یادداشت:ادبیات یادداشت روحانی مبتنی بر هنجارهای روابط بین‌الملل و استفاده از کلید واژه‌هایی همچون مذاکره، گفت‌وگو، تعهد، پایبندی و… است و این امکان را فراهم می‌کند تا طرف مقابل را در جایگاه یک فرد بی‌توجه به این امور قرار دهد. بر همین پایه در یادداشت روحانی حتی آنجایی که احتمال رفتار متفاوت ایران درباره برجام و فشار امریکا مطرح می‌شود تا حد امکان از به کار بردن کلمات تند رسانه‌ای پرهیز شده است.این یادداشت در راستای راهبرد پیام، عدم تعهد امریکا و پایبندی ایران به برجام را تکرار و برجسته سازی کرده و با اشاره به تاثیر تحریم‌های امریکا بر مردم ایران، از محرک‌ عاطفی هم برای تأثیر بر مخاطبان استفاده شده است.

نتیجه: پیشتر محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه با شناختی که از ظرفیت رسانه‌های بین‌المللی و امریکایی داشت، از آنها برای پیشبرد اهداف سیاست خارجی بخوبی استفاده کرده بود و نقش و نظر او در انتشار یادداشت روحانی در واشنگتن پست هم بر کسی پوشیده نیست. با وجود این اما انتشار یادداشت رئیس جمهوری ایران در یک روزنامه امریکایی آن هم با این دقت و برنامه‌ریزی، امری میمون اما دور از انتظار بود که تکرار آن باید به فرآیند همیشگی و فراتر از پروژه در سیاست خارجی کشور تبدیل شود.

انتهای پیام