نتایج خروج آمریکا از پیمان مودت با ایران

«حسن بهشتی‌پور» تحلیلگر مسائل بین‌الملل در خبرآنلاین نوشت: در مطلب پیش رو تلاش شده است موضوع خروج آمریکا از پیمان مودت با ایران را از جنبه آثار آن بر رسیدگی به شکایت ایران در دادگاه بین‌المللی لاهه بررسی شود.

آقای پمپئو وزیرخارجه آمریکا در همان روز چهارشنبه یازدهم مهر ماه ۱۳۹۷ که دادگاه بین‌المللی لاهه رأی موقت تعلیق بعضی از تحریم‌ها را به نفع ایران صادر کرد، رسماً اعلام کرد ایالات متحده آمریکا از پیمان مودت ایران و آمریکا که در ۲۳ مرداد ۱۳۳۴ (۱۵ آگوست ۱۹۵۵) به امضاء دو طرف رسیده است، خارج خواهد شد. در باره این موضع‌گیری وزیر خارجه آمریکا چند نکته مهم قابل ذکر است:

۱- درست است که در ۶۳ سال گذشته آمریکا و ایران به ویژه بعد از انقلاب بارها و بارها این پیمان را نادیده گرفته‌اند. اما بر اساس ماده ۲۳ این پیمان مادامی که ۲ کشور رسما از آن خارج نشده باشند به عنوان یک سند حقوقی در روابط ۲ کشور قابل استناد است. تفصیل این موضوع را می‌توانید در مقاله این‌جانب در اینجا ببینید.

۲- آمریکا با آن که می‌توانست همان زمان که ایران در ۲۵ تیرماه ۱۳۹۷ شکایت خود را به دادگاه بین‌المللی لاهه تسلیم کرد از پیمان مودت رسماً خارج شود، اما درست در زمانی که رأی دادگاه در باره تعلیق موقت تحریم‌های که واشینگتن باید «به هر طریقی که خود صلاح می‌داند هرگونه مانع در برابر صادرات آزاد دارو و تجهیزات پزشکی و کالاهای خوراکی و کشاورزی و قطعات هواپیما به ایران را مرتفع سازد.» صادر شد، از پیمان خارج گردید. چرا آمریکا منتظر رای موقت دادگاه ماند؟ در پاسخ به این سئوال باید گفت برای آن که آمریکا امیدوار بود شاید دادگاه در همان ابتدا صلاحیت خود را برای رسیدگی به شکایت ایران، تائید نکند. اما ایران می‌دانست به احتمال زیاد دادگاه لاهه بر اساس رویه حقوقی گذشته خود عمل می‌کند. در گذشته ۳ بار همین دادگاه بر اساس همین پیمان یک‌بار به شکایت آمریکا و ۲ بار هم به شکایت ایران رسیدگی کرده است و صلاحیت خود را تأیید کرده است.

۳- خروج آمریکا ازپیمان مودت ۲ کشور به معنای آن نیست که دادگاه لاهه کار خود را تمام شده تلقی کند. زیرا شکایت ایران از اعمال و رفتار آمریکا در زمانی بوده است که آمریکا این پیمان را ملغی نکرده بود. بنابراین خروج آمریکا صرفا برای اقدام‌های بعدی آن هم از یک‌سال بعد قابل پیگیری نیست زیرا در ماده ۲۳ پیمان آمده است: « …. ۲- عهدنامه فعلی یک ماه پس از تاریخ مبادله اسناد مصوبه به موقع اجرا گذاشته خواهد شد. این عهدنامه مدت ۱۰ سال معتبر خواهد بود و پس از آن نیز‌ تا موقعی که به ترتیب مقرر در این عهدنامه خاتمه پذیرد به قوت خود باقی خواهد بود. ۳- هر یک از طرفین معظمین متعاهدین می‌تواند با دادن اخطار کتبی به مدت یک‌ سال به طرف معظم متعاهد دیگر در انقضاء مدت ۱۰ سال اول یا هر‌ موقع پس از آن این عهدنامه را خاتمه دهد (‌فسخ کند).»
بنابراین حداقل تا مهر ماه سال ۱۳۹۸ آمریکا باید خود را متعهد به آن بداند.

۴- خروج هم زمان آمریکا از پروتکل الحاقی کنوانسیون وین به خاطر رسیدگی به شکایت فلسطین درباره به رسمیت شناختن قدس به عنوان پایتخت اسرائیل از سوی آمریکا در حالی که حداقل بخش شرقی قدس از نظر سازمان ملل اشغالی است، با ماجرای خروج از پیمان مودت با ایران بار دیگر یادآور این نکته مهم است که آمریکا در دوران ترامپ به هیچ‌یک از تعهدات گذشته ایالات متحده که به تشخیص ترامپ مخالف منافع آمریکاست، پای‌بند نیست. بنابراین دنیا نباید در برابر این عامل برهم زننده هنجارهای حقوق بین‌الملل، که روابط بین‌الملل را با چالش‌های جدی روبه‌رو کرده است، بی‌تفاوت باشد.

۵- جالب آن که روزهای دوشنبه ۱۶ مهر ماه تا جمعه ۲۰ مهر ماه آینده قرار است در جلسات دادگاه به پرونده مهم دیگری از شکایت ایران از آمریکا در باره مصادرهٔ دارایی‌های ایران رسیدگی شود. این ۲ پرونده تقریباً به صورت هم‌زمان در دادگاه بین‌المللی لاهه مطرح است.

انتهای پیام