قیمت دلار و ماهیت پیش‌بینی در علوم انسانی
«حامد قدوسی»، مدرس اقتصاد، در یادداشتی تلگرامی با عنوان «قیمت دلار و ماهیت پیش‌بینی در علوم انسانی» نوشت:
نمی‌دانیم قیمت دلار شش ماه دیگر چه قدر خواهد بود، شاید هشت هزار یا شاید ده هزار یا شاید بیست‌هزار. هیچ کس نمی‌داند. تصور میکنیم تا الان تقریبا جامعه هم خیلی خوب فهمیده است که وقتی می‌گفتیم قیمت آینده دارایی‌هایی مثل ارز قابل پیش‌بینی نیست و باید از آن پرهیز کرد دقیقا یعنی چه و چرا.
به عنوان یک آزمایش ذهنی، فرض کنیم قیمت دلار بشود ده هزار تومان. آن‌هایی که می‌گفتند قیمت حباب دارد و افت میکند و به نرخ نیمایی نزدیک می‌شود سینه سپر خواهند کرد که «ما که این را پیش‌بینی کرده بودیم». ولی جالب‌تر از آن کسانی می‌توانند باشد که می‌گفتند «با این وضع قیمت دلار روی ۳۰ هزار تومان است» و یک برون‌یابی سطح دبیرستان را هم ضمیمه آن می‌کردند. آن‌ها هم می‌توانند مدعی درست بودن پیش‌بینی‌‌های‌شان شوند! چه طور؟
یک اصطلاح مشهوری در علوم اجتماعی هست که می‌گوید «پیش‌بینی میکنیم که نشود!» (و البته گاهی پیش‌بینی میکنیم که بشود، مثل ورشکستگی بانک‌ها). قبلا در مورد این موضوع چند بار توضیح داده‌ایم: من اگر بگویم که دمای فردا مثلا ۳۰ درجه می‌شود وضعیت دما از این جمله تاثیر نمی‌گیرد و راه خودش را می‌رود. ولی فرض کنید بگوییم «با آمارهای اولیه تا الان مشاهده شده، مدل ما پیش‌بینی میکند که هفته آینده یک آنفولانزای خیلی شدید و ناشناخته باعث مرگ صد هزار نفر در تهران شود».
تقریبا شک نداریم که به محض این که این تیر از چله رها شد و عبارت قبلی در فضای عمومی گفته شد، دیگر کسی در تهران از آنفلونزا نخواهد مرد! چون شنیدن این جمله باعث می‌شود که: مثلا مردم بیش‌تر احتیاط کنند، از خانه‌ها بیرون نیایند و از محیط‌های شلوغ پرهیز کنند، علایم اولیه را جدی بگیرند، مسوولان بهداشتی آماده‌تر شوند و اقدامات پیش‌گیرانه انجام بدهند و الخ. در نتیجه احتمالا شیوع آنفولانزا رخ نخواهد داد! (در مورد بیماری‌هایی که اثر «شبکه‌ای» و «برون‌زایی روی بقیه» دارند می‌دانیم که گاهی کور کردن درصدی از گره‌های پرقدرت برای خاموش کردن کل روند آن کافی است)
حال اگر هفته بعد یقه طرف را بگیریم که آخر این چه پیش‌بینی بود که کردید و کجا صدهزار نفر کشته شدند، طرف خواهد گفت که «اگر پیش‌بینی‌ام را اعلام نمی‌کردم، قطعا صد هزار نفر می‌‌مردند. پیش‌بینی را اعلام کردم تا جلوی تحققش را بگیرم، پس به این کار مفتخرم». حالا ما می‌مانیم و صحت‌سنجی این موضوع که واقعا از ابتدا آنفولانزایی در کار نبود و یا بالقوه بود و با این هشدار احتمالش از بین رفت. دانستن این خیلی سخت است.
خلاصه این که قیمت دلار هر چه شود، تقریبا همه می‌توانند به صورت پسینی مدعی شوند که ۱) آن را پیش‌بینی کرده بودند یا ۲) واکنش جامعه به پیش‌بینی و هشدارهای آنان باعث این قیمت جدید شد یا ۳) عدم توجه به هشدارهای آنان باعث این قیمت شد.
انتهای پیام
