مقایسه‌ی مقالات برنده نوبل پزشکی ۲۰۱۸ و وزیر بهداشت ایران!

سایت حکیم مهر نوشت: مقایسه‌ی تعداد مقالات منتشر شده «دکتر جیمز پی. الیسن» (James P. Allison ) برنده جایزه نوبل پزشکی در سال 2018 با «دکتر سیدحسن قاضی زاده هاشمی» وزیر بهداشت جمهوری اسلامی ایران طی 6 سال اخیر (در حین تصدی مسوولیت سنگین وزارت بهداشت) بسیار قابل تأمل است!

به گزارش انصاف نیوز، این سایت تعداد مقالات شش سال اخیر این دو نفر را در جدولی قابل تامل به نمایش گذاشته است:

گزارشی درباره‌ی چند سال پیش

دو سال پیش هم «میثم مهدیار» در یادداشتی با عنوان «مسابقه مقاله‌نویسی در وزارتخانه؛ تقلب علمی در دانشگاه‌ها» در روزنامه صبح نو نوشته بود:

۱- رسوایی علمی در حد لالیگا!

تارنمای موسسه نیچر (یکی از بزرگترین ناشران کتابها و مجلات علمی در جهان) اول نوامبر جاری (2016) اعلام کرد این موسسه بعد از دریافت گزارش‌های ادعایی درباره سرقت علمی در یک گروه از مقالات و بررسی مجدد آنها دریافته است که 58 مقاله نوشته شده توسط ۲۵۸ محقق ایرانی که بالای 90 درصد آنها مربوط به دانشگاه‌های علوم پزشکی زیر مجموعه وزارت بهداشت بوده است، در هفت نشریه علمی به دلایلی چون دستکاری در روند پژوهش و تخصیص نامناسب نویسندگان، وارونه نمایی دستاوردها، سرقت علمی و توسط ناشر مجله معتبر علمی نیچر به حال تعلیق در آمده‌اند. البته این اولین بار است که در گزارش‌های تقلب‌ها و تخلف‌های علمی نیچر به اسم ملیت متهمان جعل اشاره می‌شود.

از این تعداد حدود 25 مقاله در مجله بیولوژی تومور، 23 عدد در مجله آسیب‌شناسی تشخیصی، یکی در مجله آسیب‌شناسی کلینیکال مقایسه‌ای، چهار عدد در مجله بیماری‌های انگلی، دو عدد در مجله بین‌المللی سلول‌های سرطانی، دو عدد در مجله تحقیقات تخمدان و یکی در مجله جهانی آنکلوژی جراحی بوده است.

مجله ساینس پیش از این در مقاله‌ای با عنوان «ایجاد اصول اخلاق علمی در ایران» به مسئله سوءاستفاده‌های علمی نویسندگان ایرانی که در دو سه سال گذشته افشا شده واکنش نشان داد و نوشت«جایگاه علمی ایران از نظر تولید مقاله در رتبه 22 جهان قرار دارد ولی از نظر تعداد مقالاتی که بدلیل سرقت ادبی در ژورنالها از درجه اعتبار ساقط می شود پس از چین رتبه دوم را داراست اگر چه از نظر ارجاعات علمی رتبه 161 در جهان را از آن خود دارد. متاسفانه اصرار برخی مسئولان در اجباری کردن انتشار مقاله ISI برای کسب رتبه علمی و یا دریافت نمره پایان نامه، سبب افت شدید اعتبار مقالات و فساد و بی‌اخلاقی شده و مراجعه دانشجویان تحصیلات تکمیلی به آژانس‌های فروش پایان نامه و… اعتبار علمی ایران را خدشه دار کرده است. این مسئولین تولید علم را معادل تولید مقاله می‌دانند.»

پایگاه نیچر هم موسسات واسط پذیرش مقاله را در این میانه عامل اصلی بروز این تخلفات می‌داند که با دریافت پول از محققین نام پژوهشگران را در مقاله‌ها وارد می‌کند.

وحید احمدی معاون پژوهشی وزارت بهداشت دیروز در نشستی اذعان کرد که موارد تخلفی که اعلام شده، عمدتا در حوزه‌های پزشکی بوده است. احمدی گفت در مورد تخلفاتی علمی، به صورت جدی، به تمام دانشگاه‌ها ابلاغ کرده‌ایم، هیچ مسامحه‌ای صورت نگیرد و برخورد شود. احمدی همچنین توپ را به زمین قوه قضائیه انداخت و تاکید کرد: پیگیر این موضوع هستیم تا لایحه‌ای که در رابطه با پایان‌نامه‌فروشی به مجلس ارائه شده از طریق نمایندگان تاکید شود و در اولویت فوریت قرار گیرد و زودتر ابلاغ شود تا هم دست مجموع قضایی و هم اجرایی در این مسئله باز بوده و بتواند برخورد لازم را داشته باشند.

شاهین آخوندزاده قائم مقام تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت نیز دیروز از شناسایی شبکه خرید و فروش مقاله خبر داد و اعلام کرد ردپای یک موسسه که مسئول و رابط اصلی همه تقلبات علمی اخیر بوده کشف شده است و در حال رسیدگی به این مسئله هستیم.

۲- مسابقه مقاله‌نویسی در سطوح مدیران ارشد علمی

با جستجوی نام مدیران ارشد در میان مقالات علمی بین‌المللی به اطلاعات جالبی بر می‌خوریم. در سال 2015 نزدیک به هفتاد مقاله علمی (هر 5 روز یک مقاله علمی) با نام حسن قاضی‌زاده هاشمی یعنی وزیر یکی از شلوغ‌ترین وزارتخانه‌های دولتی در مجله‌های علمی بین‌المللی منتشر شده است. برخی از این مقالات البته در حیطه تخصصی وی یعنی چشم پزشکی نیست. آمار نشان می‌دهد در ده ماهه اول سال 2016 نیز حدود 40 مقاله به نام آقای وزیر ثبت شده است. مقالاتی که در بسیاری از آنها شخص وزیر متولی اصلی پژوهش عنوان شده و در برخی دیگر نویسنده دوم تا چهارم مقاله.

در سطح معاونان وزیربهداشت نیز باقر لاریجانی معاون آموزشی وزیر که او نیز باید از پرمشغله‌ترین مدیران عالی دولت باشد در مقاله‌نویسی گوی سبقت را از وزیر ربوده است. لاریجانی در سال 2015 نزدیک به 115 مقاله (تقریباً هر دو روز یک مقاله) علمی ثبت کرده است و تعداد عناوین ثبت شده در ده ماهه اول سال 2016 به 70 عدد می‌رسد.

دکتر دیناروند، دکتر ملک‌زاده و دیگر مدیران ارشد وزارت بهداشت نیز عقب‌تر از وزیر و معاون آموزشی در 10 ماه اول سال جاری هرکدام بالای 30 مقاله منتشر کرده‌اند.

البته این رویه مدیران آموزش عالی تنها به وزارت بهداشت منحصر نمی‌شود. وزیر علوم که یک پزشک و جراح است در ده ماه اول سال جاری میلادی نزدیک به 25 مقاله در نشریات بین المللی منتشر کرده است. مقالاتی که بعضا خارج از حیطه پزشکی و مثلا در حوزه نانوتکنولوژی است! رئیس دانشگاه آزاد نیز از این مسابقه عقب نمانده و در ده ماه اول سال جاری نزدیک به 15مقاله ثبت کرده است.

سوال اینجاست که اگر این مدیران عالی واقعا در شکل‌گیری این مقالات علمی نقش داشته‌اند پس باید به جای رسیدگی به امورات اجرایی عمده فعالیت‌شان صرف این تحقیقات شده باشد و اگر هم در تولید این مقالات نقشی نداشته‌اند پس اینکه چرا به طور مکرر اجازه داده‌اند نام و نشان آنها در پای این پژوهش‌ها ثبت شود خود جای سوال است.

۳- مقصر کیست؟

مسئله تقلب‌های علمی در میان دانشجویان و اعضای هیات علمی امری صرفا شخصی نیست که با برخورد قضایی و بگیر و ببند حل شود. تقلب‌های علمی در سطوح پایین وزارت‌های بهداشت و علوم، دقیقا شکل دیگری از مسابقه مقاله‌نویسی در میان مدیران ارشد و میانی این وزارت‌خانه‌هاست. با این تفاوت که در سطوح بالا مدیران به خاطر جایگاه تصمیم‌گیری و نظارت بر پژوهش‌ها به رانت‌ها و ارتباطاتی دست می‌یابند که پژوهشگران گاهی به شکل اجبار و گاهی نیز به اختیار و برای تامین منافع شخصی، نام مسئولان آموزشی و پژوهشی را به مقالاتشان اضافه می‌کنند. البته این پژوهش‌ها چون در فرایند دانشگاهی و یا پژوهشگاه‌ها رخ می‌دهد امکان تقلب علمی در آنها کمتر است. اما پژوهشگران و اعضای هیات علمی که قدرت و رانت تحقیقاتی ندارند با توسل به موسسات جانبی و پرداخت پول تلاش می‌کنند اسمشان را پای مقالات علمی ثبت کنند و رزومه خود را پربارتر کنند از همین جهت خیلی به کیفیت این مقالات توجهی ندارند.

در تبیین این مسئله باید به سطوح متفاوت ماجرا توجه کرد. در سطح کلان ماجرا و از بعد اقتصادی باید توجه کرد که در جامعه نفتی اصالتا مسئله علم و پژوهش واقعی در حاشیه است و وابستگی به پول نفت اصلا امکان مواجهه با واقعیات اجتماعی برای شکل‌گیری یک معرفت و شناخت علمی را نمی‌دهد.

مسئله بعدی در حوزه سیاسی است. مسئله این است که نظام علمی در این کشور نظامی اصیل نیست و دانشگاه در این کشور نه برای حل مسائل جامعه که بیشتر برای تربیت فرهنگی و سیاسی نخبگان طبقه متوسط به سمت خاصی (سکولاریزاسیون) ترجمه شده و از این جهت علم و مدارک علمی بیشتر به یک پز اجتماعی و سرمایه فرهنگی تبدیل شده‌اند.

نظام دانش هنگامی اصیل می‌شود که از دل تاریخ و سنت یک جامعه و در نسبت با مسائل واقعی و عینی آن جامعه جوشش گرفته باشد. وقتی نظام دانش واقعی باشد، گزینش و پژوهش و آموزش و ارتقای علمی سیر طبیعی خود را طی می‌کند و چنین رسوایی‌هایی به بار نمی‌آید.

مدیران وزارت‌های بهداشت و آموزش عالی به جای اینکه از میان متخصصان حوزه پزشکی یا مهندسی یا علوم پایه انتخاب شوند باید از میان اصحاب علوم انسانی آشنا به مسئله مدیریت دانش انتخاب شوند. مثلا اغلب کشورهایی که از منظر شاخص‌های جهانی سلامت در رتبه بالایی قرار دارند، وزیر بهداشت‌شان را تاکیدا نه از میان صنف پزشکان بلکه ازمیان دانش آموختگان مدیریت و سیاست‌گذاری عمومی یا سلامت انتخاب می‌کنند.

ولی اصرار دولت‌ها و مجالس شورا و نظام پزشکی در ایران برای انتصاب یک پزشک متخصص بر مسند وزارت بهداشت که یک عرف نانوشته است اگرچه مبنای قانونی ندارد ولی بیشتر به اعمال نفوذ صنف پزشکان در حاکمیت برای درمان محور نگه‌داشتن وزارت بهداشت و درنتیجه تامین منافع صنفی‌شان برمی‌گردد.

نصب متخصص و جراح پزشکی که نهایتا ممکن است استاد دانشگاه در حوزه تخصصی خود مثلا چشم پزشکی یا قلب و… بوده یا در بخش خصوصی مدیریت یک درمانگاه بخش خصوصی را برعهده داشته باشد باعث شده که وزارت بهداشت درک درستی از نظام مسائل حوزه سلامت و نیز مدیریت آموزش و پژوهش و تولید علم نداشته باشیم و بعضا در سطوح پایین این وزارت‌خانه شاهد دستکاری و جعل در مقالات علمی و در سطوح بالا نیز به جای توجه و تمرکز بر فعالیت‌های اجرایی و سیاست‌گذارانه متاسفانه مسابقه مقاله‌نویسی را شاهد هستیم.

انتهای پیام