نبرد در زمستان

محسن عربی در یادداشتی برای انصاف نیوز به مناسبت پاسداشت سالگرد عملیات محمد رسول الله نوشت: تحولات شکل گرفته در نه ماهه ی پایانی سال 1360،  این سال را به یکی از مهمترین و حساس ترین برهه های تاریخ جمهوری اسلامی ایران تبدیل کرده است. برکناری ابوالحسن بنی صدر در خرداد ماه باعث تحول در جنگ و آغاز رویکرد جدید در مقابله با ارتش رژیم بعث عراق شد.

در حقیقت استراتژی نظامی، فرماندهی میدان نبرد، سازمان عمل کننده، طرح ریزی و تاکتیک های بکار گرفته شده تغییر کرد و اندیشه های کلاسیک با روحیه ی انقلابی در هم آمیخته شد. در این موقعیت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که در زمان فرماندهی بنی صدر بر نیروهای مسلح دچار ناملایمات های فراوان شده بود با انتخاب محسن رضایی به فرماندهی خود به سطح مطلوبی از انسجام رسید.

در این میان سازمان رزم سپاه گسترش یافت و سپاه توانست با جذب نیروهای داوطلب بسیجی روح  تازه ای در گردان های خود بدمد. پس ازخروج ابوالحسن بنی صدر به همراه مسعود رجوی از کشور، شهید محمد علی رجایی رییس جمهور ایران اسلامی شد و شهید محمد جواد باهنر را به عنوان نخست وزیر انتخاب کرد اما دیری نپایید که در حادثه ی بمب گذاری در ساختمان نخست وزیری به شهادت رسیدند.

با انتخاب آیت الله خامنه ای و نخست وزیری مهندس میرحسین موسوی فاز جدیدی از قرار گرفتن دولت در موضوع جنگ شکل گرفت، چنان که در دهه های بعدی از این دولت به عنوان دولت جنگ و از میرحسین موسوی به عنوان نخست وزیر هشت سال دفاع مقدس یاد شد.

همچنین با تغییر بنی صدر، لزوم تحول در سطح فرماندهی ارتش نیز محتمل به نظر می رسید که با سقوط هواپیمای حامل فرماندهان ارشد نظامی در هفتم مهر ماه و شهادت امیران فکوری، نامجو و فلاحی ضرورت این تحول قطعی شد.

یکی از بدترین اتفاقات سال 1360 سقوط هواپیمای سی 130 مورد اشاره است که علاوه بر از دست دادن امرای ارتش، موجب به شهادت رسیدن محمد جهان آرا فرمانده سپاه خرمشهرو یوسف کلاهدوز  قائم مقام وقت سپاه شد.

پس از فاجعه ی سقوط هواپیما، سرهنگ علی صیاد شیرازی به مقام فرماندهی نیروی زمینی ارتش نائل شد که این امر خود یکی از اتفاقات مبارک آن سال بود زیرا روند همکاری سپاه و ارتش وارد مرحله ی سازنده و جدیدی شد و تواسنت تاثیر بسزایی در روند جنگ بر جای بگذارد.

به جرات میتوان ادعا کرد نیمه دوم سال 1360 که امتداد آن تا سوم خرداد 1361 به طول می انجامد پر افتخارترین دوره ی تاریخی جنگ تحمیلی است. از مهر ماه سال 1360 تا خرداد ماه سال 1361 چهار عملیات بزرگ و سرنوشت ساز شکل گرفت. 

نکته ی مهم در این عملیات ها زنجیره ای بودن و به هم پیوستگی آنان بود به این معنا که اجرای هر کدام از عملیات های بزرگ به موفقیت عملیات قبلی بستگی داشت  و به همین دلیل ترتیب ترکیب و توالی آن ها بسیار مهم بود.

این چهار عملیات تماما در سرزمین های جنوبی درگیر با عراق شکل گرفت. هنگامی که دشمن نتوانست مقاومت دلیرمردان خوزستانی را در هم بشکند دست به آخرین و ناجوانمردانه ترین حربه یعنی حصر زد. نخستین عملیات از سلسله عملیات های چهارگانه ثامن الائمه نام داشت که در شمال آبادان به منظور شکستن حصر آبادان  شکل گرفت. پایان این عملیات همراه بود با رسیدن به این مهم.

شهید حاج داوود کریمی و شهید حسن باقری از طراحان اصلی این عملیات بودند. عملیات بعدی عملیات طریق القدس در شمال غربی اهواز بود که در آذر ماه همان سال با هدف آزادسازی شهر بستان و بیش از  پنجاه  روستای منطقه و همچنین قطع ارتباط بین دو نیروی عمده در مناطق عمومی اهواز و دزفول و رسیدن به هورالهویزه آغاز شد. طریق القدس نخستین پازل  از استراتژی جدید تحت عنوان مجموعه ی عملیات های کربلا بود که با موفقیت خوبی به پایان رسید.

عملیات های بزرگ و غرور آفرین فتح المبین و بیت المقدس که در پاییز سال 1361 انجام گرفت و موجبات یکی از بزرگترین جشن های ملی کشور را فراهم آورد زنجیره ی عملیاتی سپاه را تکمیل کرد و در آخر شهر خرمشهر پس 578 روز اسارت از چنگال رژیم صدام بیرون آمد. از دیگر عملیات های سال 1360 میتوان از عملیات امیرالمومنین (ع)، عملیات مولای متقیان و عملیات ام الحسنین (ع) نام برد.

 اما در میان این چهار عملیات بزرگ، دو عملیات نیمه گسترده در جبهه ی میانی و شمالی تحت عناوین عملیات های مطلع الفجر و محمد رسول الله شکل گرفت. این دو عملیات از آنجا که برای تامین مرزهای بین اللملی طراحی شده بود خود به خود در قالب زنجیره ی استراتژی جدید تعریف می شد اما به دلیل آنکه اجرای عملیات های بزرگ و گسترده ی جنوب وابسته به این دو عملیات نبود، اجرای آنها تحول استراتژیکی در آن برهه ی جنگ به همراه نداشت.

نیروهای ایرانی همانند ارتش عراق تمرکز خود را بر جبهه های جنوبی گذاشته بودند و جبهه های میانی و شمالی را در رده های بعدی الویت قرار داده بودند. در ابتدای زمستان سال 1360 عملیات محمد رسول الله در جبهه های شمالی با هدف تامین مرز بین المللی در منطقه ی اورامانات با فرماندهی مشترک سپاه و ارتش آغاز شد. 

رزمندگان اسلام توانستند به اغلب اهداف تعیین شده دست یابند اما به دلیل نبود جاده های مواصلاتی مناسب و حضور دشمن در ارتفاعات نتوانستند مناطق به دست آورده را حفظ و تثبیت کنند و به ناچار به مواضع قبلی بازگشتند.

شاید در پرده اول این عملیات یک شکست به نظر برسد اما این عملیات توانست ضربه ی محکمی به عراق بزند و جنگ را وارد مرحله ی جدیدی بکند و همچنین فرماندهان جدیدی با توان عملیاتی بسیار بالا  همچون احمد متوسلیان و محمد ابراهیم همت را به جبهه های جنوبی معرفی کند که هر دو به مدت اندک زمانی به فرماندهی یکی از بزرگترین لشکر های سپاه یعنی لشکر 27 محمد رسول الله منصوب شدند.

عملیات محمد رسول الله دومین عملیات در جبهه های شمالی پس از عملیات روح الله بود. در عملیات روح الله نیروهای خودی توانسته بودند شرق نوسود را آزاد کنند. درگیری با دستان خالی در سال های ابتدایی جنگ با ارتش تا بن دندان مسلح عراق در ارتفاعات سرد و کوهستانی کردستان شاید سخت ترین کارها باشد اما روزگاری که در آن منطقه که کاپشن سازمانی هم سهمیه بندی بود و لباس گرم هم به سختی پیدا می شد جوانانی بی ادعا که آمال و آرزوهایشان بیرون راندن دشمن متجاوز از خاک میهن بود این کار را انجام دادند و تا آخرین نفس در برابر دشمن بعثی جنگیدند. سلام و درود و رحمت خدا بر همه شهیدان راه حق