“آیت‌الله شبیری در مسائل سیاسی عجله‌ای در اظهارنظر ندارند”

یک استاد دروس خارج حوزه علمیه قم  گفت: اگر آیت‌الله شبیری زنجانی در برخی مسایل سیاسی‌ که بعضی آقایان ورود پیدا می­کنند دخالت ندارند، ناشی از دقت ایشان است که گاهی مصلحت نمی­دانند به برخی مسائل مانند دیگر افراد ورود پیدا کنند. وگرنه معنایش عدم تشخیص و عدم آمادگی برای درک و ورود ایشان در این مسایل نیست.

سلوک مراجع عظام تقلید مجموعه گفت وگوهایی است که شفقنا برای معرفی این ارکان معظم تشیع به انجام می رساند.

آیت الله محمد قائینی، متولد نجف، روحانی­ و روحانی زاده­ ساکن قم و استاد حوزه علمیه است. او البته تحصیل در نجف را هم تجربه کرده و در سال ۱۳۶۶ و به خاطر شرایط نا امن عراقِ زمانِ صدام، به ایران آمده است. عمده تحصیلات محمد قائینی درس خارج در نجف و حضور در دروس فقه و اصول مرحوم والد و مرحوم آقای خویی بوده و در قم هم از درس خارج  اساتیدی مانند مرحوم آقای گلپایگانی در مدت کوتاهی و درس مرحوم آیت­الله العظمی میرزا جواد تبریزی و مرحوم آیت­الله العظمی منتظری استفاده کرده است.

استاد دروس خارج حوزه علمیه قم علاوه بر بیان سلوک و ویژگی های اخلاقی و علمی آیت الله شبیری زنجانی به انتظارات این مرجع تقلید از حوزه و طلّاب نیز اشاره می کند و درباره ریشه تواضع و ادب و اخلاق آیت­الله العظمی شبیری زنجانی می­گوید: ایشان اهل تظاهر به برخی امور نیست و در رفت و آمدشان هم ساده، بی­آلایش و بی­تکلف هستند و از طلاب انتظار دارند تقوا، جدیت در تحصیل و علم­آموزی داشته باشند. رعایت زی طلبگی که یکی از شؤون حوزوی و طلبگی و یکی از اسباب مقبولیت طلبه در متن مردم و موجب نفوذ کلمه آنهاست نیز یکی دیگر از توقعات این مرجع تقلید است.

آیت الله محمد قائینی در گفت وگو با شفقنا درباره نحوه آشنایی خود با حضرت آیت­الله العظمی شبیری زنجانی، اظهار کرد: ارتباط بین مرحوم والد و ایشان در قم، یکی از زمینه­هایی بود که ما با ایشان ارتباطی پیدا کردیم. دورادور هم خدمت ایشان ارادت داشتیم و زمینه­هایی هم پیش آمد که خدمتشان شرفیاب شدیم و زمینه ارتباط حضوری هم پیدا شد. آیت­الله العظمی شبیری می­فرمودند من با پدر تو بخشی از کتاب رسایل شیخ را مباحثه کرده­ام.  در دورانی که مرحوم والد قم بودند، با آیت­الله العظمی شبیری مرتبط بودند، ولی من خودم چون متولد نجف بودم توفیق ارتباط حضوری با ایشان نداشتم تا اینکه با همین زمینه­هایی که گفته شد با ایشان ارتباط برقرار کردم.

آیت الله شبیری زنجانی شخصیت کم نظیر معاصر در تواضع، ادب، علمیت و دقت هستند
وی در پاسخ به اینکه از آنجایی که حضرت آیت­الله العظمی شبیری زنجانی از شاگردان مرحوم آیت­الله محقق­داماد و مرحوم آیت­الله العظمی بروجردی بوده­اند، چه نوع خصایص علمی و اخلاقی را از این اساتید بزرگوار به خصوص مرحوم آیت­الله محقق داماد به یادگار دارند؟ گفت: با توجه به مقدار ارتباطی که با حضرت آیت­الله العظمی شبیری داشته و دارم، به نظرم ایشان شخصیت کم نظیر معاصر در تواضع و ادب و همینطور در علمیت و دقت هستند. ممکن است اساتید هم نقش موثری در به­وجود آمدن این شخصیت داشته­اند؛ ولی شخصیت و نجابت خانوادگی ایشان، قبل از تاثیر اساتید و زمینه­های دیگر، موثر بوده است. مرحوم والد ایشان، حضرت آیت­الله العظمی سید احمد شبیری زنجانی، از چهره­های شناخته شده، هم از نظر علمی و هم تقوایی و عملی بودند. لذا پرورش ایشان در چنین خانواده­ای، زمینه اخلاق فوق­العاده ایشان را فراهم می­کند. کسانی­که با ایشان نه فقط از طریق ارتباط نزدیک که حتی دورادور هم آشنا باشند، به ادب، خلق حَسَن، تواضع و تقوای ایشان معترفند. طبیعی است اساتید به­نامی چون مرحوم آیت­الله العظمی بروجردی و مرحوم آیت­الله محقق داماد هم از لحاظ اخلاقی تاثیرات فراوانی روی این شخصیت بزرگ داشته­اند.

آیت الله شبیری زنجانی در پاسخگویی به مسائل و دقتشان الگوی بسیار خوبی هستند
وی ادامه داد: از نظر علمی هم مناسب نیست من از ایشان تعریف کنم. کسانی­که هم از نظر سِنّی و جهات دیگر بر ما تقدم دارند، به علمیت و دقت­های ایشان معترفتند. کسانی­که در مجلس ایشان همین الان هم حضور بیابند، با عنوان شدن بعضی فروع فقهی و رد و بدل کلام، نسبت به دقت ایشان و فقاهت ایشان خیلی معطل نمی­شوند. معمولا کسی­که مُسن است، کم حوصله می­شود و ممکن است درپاسخ­گویی به مسایل علمی به طور تفصیل خیلی آمادگی نداشته باشد ولی ایشان با توجه به اقتضائات سنشان در پاسخ­گویی به مسائل و دقتشان الگوی بسیار خوبی­اند برای کسانی­که حتی تماس محدودی با ایشان دارند.

استاد دروس خارج حوزه علمیه قم به ویژگی های اخلاقی آیت الله شبیری زنجانی اشاره و خاطرنشان کرد: من هیچ وقت به حضور والد ایشان شرفیاب نشدم؛ ولی چیزی که درباره ایشان شنیدم و شواهدی که تالیفات هم بیان می­کند، این است که ایشان یک شخصیت ممتازی بوده­اند. ابوی ایشان از نظر تقوایی و علمی شخص مورد پذیرش عموم بوده و هستند. تالیفاتی که از ایشان اکنون موجود است، حاکی از دقت ایشان و نوعی نوآوری در موارد مختلف و حسن سلیقه در کیفیت تنظیم برخی تالیفات است که شاید ابتکارات مخصوص به خود را داشته­اند که باقی مانده است؛ اخیرا هم، گویی گروهی قصد چاپ و نشر آن تالیفات را دارند. خصوصیاتی که از آن تالیفات نقل می­شود نشان می­دهد که در مباحث فقهی، مقداری متفاوت از حتی رویه متعارف بوده­اند و این، حاکی از سلیقه خاص و نوآوری در کیفیت تنظیم مسائل فقهی ایشان است. هم در فقه مقارن و هم در فقه خود مذهب مسائلی که به تنظیم فقه مربوط می­شود، براساس نظرات فقهای خودمان، کیفیت تنظیم مسائل آنچه از ایشان نقل می­شود، در این بخش حاکی از حُسن سلیقه و نوآوری خاص آن مرحوم دارد. در موارد دیگر مانند تاریخ و غیره هم ایشان تالیفات داشته­اند. به­هرحال شخصیت مرحوم آیت­الله العظمی سیّد احمد زنجانی یک شخصیت شناخته شده در حوزه و محافل علمی است. شواهد هم حکایت از تقوای فوق­العاده و تقدس ایشان و مورد قبول بودنشان دارد. دوستی و ارتباط با کسانی مانند حضرت امام خمینی و برخی بزرگان دیگر نشان از مناسبت طرفین، در علمیت و تقوای دوطرف است.

آیت الله شبیری زنجانی در علم رجال و درایه دقت، احاطه و اطلاعات وسیعی دارند
وی در پاسخ به اینکه یکی از علومی که آیت­الله العظمی شبیری زنجانی خیلی به تسلط در آن مشهور هستند، رجال است. مسلک رجالی ایشان و روندی که در این علم اتخاذ کرده­اند به چه صورت است؟ گفت: یکی از علوم تاثیرگذار در بحث استنباط، علم رجال و درایه است. در اعصار متأخر پرداختن به این دو علم مقداری کم­رنگ شده تا جایی که عده­ای از بزرگان اهل فن فقه، در این بخش  آمادگی مناسبی ندارند. ولی حضرت آیت­الله العظمی شبیری در این بخش هم دقت و احاطه و اطلاعات وسیعی دارند. به طوری­که اگر نگوییم منحصر به فرد هستند، ولی جزو افراد بسیار محدودی هستند که در رجال صاحب مبنا باشند و درباره اشخاص رجالی و روند تالیفات رجالی و اتفاقاتی که در کتب مربوط به رجال و خصوصیات جرح و تعدیل نسبت به رجال، است اطلاعات کاملی دارند.

آیت الله شبیری زنجانی گاهی مصلحت نمی دانند به برخی مسائل مانند دیگر افراد ورود پیدا کنند
قائینی افزود: بحث اطلاعات علم درایه و رجال عمدتا مربوط می­شود به تشخیص روایات مناسبی که به­عنوان مدرک فقه قابل استناد و اعتماد است و شاید تاثیری در جهان­بینی و مسائلی از این قبیل که مدّنظر شماست نداشته باشد ولی جدای از بحث علم درایه و رجال ایشان، فقاهت ایشان و قوت علمی و فعلیت علمی ایشان در آن بخش به­طور طبیعی مستلزم این است که در مسایل غیرفقهی از قبیل مسایل روز و مسایل سیاسی هم قدرت تشخیص و تحلیل و آمادگی اظهار نظر در آن مسایل را هم به­دنبال داشته باشد. اگر ایشان در برخی مسایلی که بعضی آقایان ورود پیدا می­کنند دخالت ندارند، ناشی از دقت ایشان است که گاهی مصلحت نمی­دانند به برخی مسائل مانند دیگر افراد ورود پیدا کنند. وگرنه معنایش عدم تشخیص و عدم آمادگی برای درک و ورود ایشان در این مسایل نیست. به­هرحال قدرت تشخیص این مسایل و مناسبت زمان ورود به تصدی برخی از مسائل و حتی اظهار نظر در این گونه موارد خودش محول به تشخیص یک فقیه است. این­طور نیست که اگر شخصی از بزرگان ما طبق میل برخی عمل نکنند و برخی از تندروی­ها و برخی عملکردها را نداشته باشند دلیلش این باشد که نسبت به بینش سیاسی­شان خللی وارد شود؛ بلکه به­عکس اتفاقاً اشخاصی که در مسایل سیاسی با  احتیاط عمل می­کنند، این رویه از عملکرد مطابقت دارد با روش سیاسی کسانی که اهل سیاست و دقت در سیاست هم هستند و موجب پیشگیری از وقوع برخی مفاسدی می­شوند که احیاناً ممکن است کسانی­که در مسائل سیاسی عجله در ورود و اظهار نظر دارند.

آیت الله شبیری زنجانی از نظر قوت علمی، استعداد و فهم و درک جزو اشخاص ناب محسوب می­شوند
وی به دیدگاه های سیاسی آیت الله شبیری زنجانی و انتظارات ایشان از طلاب در مسایل اجتماعی و سیاسی اشاره و خاطرنشان کرد: معمولاً فقاهت و فعلیت آن فقاهت و دارا بودن ملکه فقاهت در پی خودش، قدرت تحلیل سیاسی و قدرت فهم مسایل سیاسی را هم به­دنبال دارد. منتها برخی از اشخاص توقع دارند که فهم و مشی سیاسی دیگران طبق میل آنها باشد. خوب است که اشخاص به نظرات دیگر افراد هم احترام بگذارند. ممکن است شخصی از نظر مشی سیاسی عقیده­ای داشته باشد ولی ضمن اینکه عقیده­اش محترم است نباید نسبت به عقید دیگران اهانت یا خدشه وارد کند. ما معصوم نیستیم و غیر از ائمه، خطا در حق ما انسان­ها یک امر طبیعی است. هر فقهیی هم نظری دارد و نظرش محترم و معتبر است. دیگران اگر نظر موافقی با آن فقیه نداشته باشند، می­توانند از او پیروی نکنند. این­گونه نیست که کسی حق داشته باشد فقیهی را ملزم کند به اینکه ولو برخلاف تشخیصش بر اساس یک بینش سیاسی و یک خط سیاسی آنگونه عمل کند. به­هرحال حضرت آیت­الله العظمی شبیری از چهره­هایی هستند که هم از نظر قوت علمی و هم قوت استعداد و فهم و درک جزو اشخاص ناب محسوب می­شوند. رهبر انقلاب نیز به ایشان عنایت و احترام خاصی از نظر تقوایی و علمی قائلند.

آیت الله شبیری زنجانی معتقد است حوزه و روحانیت نباید تابع یک خط سیاسی باشند
استاد دروس خارج حوزه علمیه قم ادامه داد: درباره توقعاتی که ایشان از طلاب دارند باید بگویم که برخی قضایای تلخی در اعصار اخیر اتفاق افتاده که حاکی از گله­مندی برخی از مردم از عملکرد برخی روحانیان است. این مسئله موجب آزردگی هر شخصی می­شود که حس مسئولیت در این حوزه از علم داشته باشد. ایشان هم طبق مسئولیتی که به­عنوان یکی از مراجع مقبول شیعه دارند، این مطلب را منعکس کردند که به­جاست طلبه­ها به گونه­ای عمل کنند که جایگاه خودشان را از دست ندهند. طلبه با یک شخص اداری فرق می­کند. شخص اداری ممکن است به یک طیفی متمایل بشود و لطمه­ای نزند ولی اگر شخص طلبه و بدنه حوزه به یک جریان خاص حزبی، گروهی و خطی متمایل باشد، جایگاه مقبولیت خودش ورسالتی را که برای خودش دارد از دست می­دهد. لذا طلبه­ها باید این را رعایت کنند. البته ابراز نظر درباره مسایل سیاسی، در وقت مناسب و با شرایط مناسب مانعی ندارد، ولی نباید به گونه ای باشد که حوزه به صورت تابع یک خط و جریان سیاسی شناخته شود. این رویه بزرگان ما در حوزه از قدیم بوده است. مرحوم امام در زمان زعامتش با اینکه یک مرجع قوی بود، ولی چون در قم حضور نداشت و تهران بود و بیشتر متصدی مسایل سیاسی بود، مسایل حوزه را محول کرده بود به مرحوم آیت­الله گلپاگانی. توقع آیت­الله شبیری هم به گمانم همین است که حوزه ضمن اینکه حکومت اسلامی را به­عنوان فرزند خودش به­حساب می­آورد، ولی درعین حال نباید حوزه و جریان روحانیت حالت وابستگی اداری و دولتی و تابع یک خط سیاسی و مشی خاصی در متن جامعه محسوب شود.

وی تصریح کرد: طلاب به­عنوان یکی از افراد جامعه ممکن است نظری درباره مسایل سیاسی و خطوط موجود داشته باشند ولی نباید این حالت این­طور انعکاس پیدا کند که طلبه را به­عنوان یک شخصیت حزبی و گروهی خطی سیاسی خاصی جلوه بدهد. چون وظیفه طلاب مسایل مربوط به علم فقه و علوم دین است. بحث حکومت اسلامی هم شعبه­ای از این مسئله است. اما باید کیفیت ورود به این مسایل به نوعی باشد که مردم را آزرده نکند و مقابل مردم نایستند. این­طور نباشد مقابله­ای باشد میان متدینینی که خارج حوزه از هستند و حوزه، به صورتی که حوزه صفی در مقابل ایشان باشد. معنای این، باختن بخش عظیمی از متدینین جامعه است. اگر بخواهد وضعیت حوزه به گونه­ای بشود که در تقابل با عده­ای از خطوط داخل نظام باشد، معنایش این است که بخشی از انقلابی­ها و مردم متدین را از دست داده و خودش را در جبهه­ای درمقابل آنها قرار داده است. این به صلاح حوزه و دین مردم نیست و امرمطلوبی نمی­باشد.

قائینی در مورد انتظارات آیت الله شبیری زنجانی از طلاب در مسایل اخلاقی و علمی اظهار کرد: گمانم توقع ایشان مثل توقع دیگر بزرگان سلف این است که طلبه باید تقوا، جدیت در تحصیل و علم­آموزی داشته باشد تاجایی که در توانش است. رعایت زی طلبگی که یکی از شؤون حوزوی و طلبگی و یکی از اسباب مقبولیت طلبه در متن مردم و موجب نفوذ کلمه آنهاست نیز یکی دیگر از توقعات ایشان است. اینها توقعات طبیعی است که هر متدینی معمولاً از طلبه متدین دارد.

آیت الله شبیری زنجانی اهل تظاهر به امور نیست
وی در ادامه به تواضع و ادب و اخلاق ممتاز آیت الله شبیری زنجانی اشاره کرد و گفت: ایشان در تواضع و ادب و اخلاق جزو شخصیت­های ممتاز و محدود و معدود علمای شیعه هستند. این مسئله هم به جایگاه خانوادگی و اصالت ایشان برمی­گردد و نیز شاگردی در محضر اساتیدی بنامی چون آیت­الله العظمی بروجردی و امثال ایشان. همان وضعیت کیفیت رفت و آمد ایشان برای نماز به حرم و حضور در بیتشان و در مجالس و کیفیت رفت و آمدشان و برخوردشان با اشخاص، بهترین شاهد و گویای این مسئله است. ایشان اهل تظاهر به برخی امور نیست. در رفت و آمد ساده و بی­آلایش و بی­تکلف هستند. دربرخورد با اشخاص از این متواضع­تر نمی­دانم شخص چطور می­تواند برخورد کند. برخوردهای ایشان هم شاهد عینی است و نیازی به تمجید بنده از ایشان نیست.

استاد دروس خارج حوزه علمیه قم در پاسخ به اینکه یکی از اقدامات آیت الله شبیری زنجانی تاسیس مدرسه علمیه امام باقر (ع) است. به­نظر شما چه دغدغه­ای باعث شد ایشان این مدرسه را پایه­گذاری کنند؟ اظهار کرد: در حوزه به­واسطه عدم پرورش مناسب، عده­ای از استعدادها هرز می­رود. یکی از دغدغه­های عده­ای از بزرگان ما همین است. یکی از کارهای بزرگ ایشان، تاسیس همین مدرسه است که عده­ای از طلاب مستعد را در سطح خارج و عالی پرورش دهند. با اساتید مجرب و کمک­هایی که برای پیشرفت آنها شکل می­گیرد، استعداد این طلبه­ها هرز نمی­رود و به فعلیت می­رسد تاجایی که تعداد بالایی از فارغ­التخصیلان این تشکیلات آموزشی، جزو اساتید به­نام حوزوی هستند و الان و در برخی مدارس تخصصی معتبر حوزه حضور استادی دارند.

جایگاه مردم در نظرات اجتماعی، سیاسی و فقهی آیت الله شبیری زنجانی
قائینی در پایان درباره جایگاه مردم در نظرات اجتماعی، سیاسی و فقهی آیت العظمی الله شبیری، گفت: جایگاه مردم در هر مکتبی، چه دینی چه غیردینی جایگاه منحصر به فردی است. قطعاً برای مبلغان دین و شریعت، داشتن پایگاه مردمی قوی، جزو ارکان محسوب می شود و هدف هم این است که سعادت مردم تامین شود؛ حتی اگر حکّام بنای حکومت دنیوی هم داشته باشند، نمی­توانند نقش مردم را نادیده بگیرند. لذا نقش مردم نقشی اساسی در هرحکومتی دینی و غیردینی است و این هم ناشی از این است که در مکتب اسلام و کلام معصومین، نقش مردم و سعادت، رفاه و هدایت مردم یک هدف اصلی است لذاست که حضرت امیر به مالک اشتر می­فرماید مردم دو صنف­اند؛ یا برادرن دینی­ات هستند و یا هم­نوع تو هستند و لذا دربرخورد و درتعامل با آنها، رعایت حال و شأن آنها را بکن و رعایت امور مربوط به آنها جزو اهداف اساسی دین اسلام و به خصوص مذهب تشیع است. آن عبارت معروف که بنی­آدم اعضای یکدیگرند، برگرفته از حدیث از پیامبر است و اهمیت مردم از نظر دین اسلام ارتباط بنی­آدم این گونه است و اگر عضوی به درد بیاید، افراد و اعضای دیگر باید نسبت به آن عضو باید عکس­العمل نشان دهند و متاثر شوند. به­هرحال نقش مردم و تاثیر آن درحکومت، امری است که به­هیچ وجه قابل انکار نیست.

انتهای پیام