«جناب وتر» یک نسخه امروزی از موسیقی سالیان دور ایران

«جناب وتر» نام آلبومی است که به تازگی توسط گروه موسیقی «دیرنا» رونمایی شده است. آیین رونمایی از این آلبوم روز یکشنبه در «خانه فرهنگ رایزن» برگزار شد که عوامل گروه به سرپرستی «وحید مسعودی» در دو سانس قطعاتی از این آلبوم را نواختند. استقبال پرشوری از این آیین رونمایی توسط هنرمندان و مردم صورت گرفت. این اجراها در مکان نسبتا کوچکی بود که ظرفیت آن بیش از 100 نفر بود برگزار شد.

در این اجراها از هیچ بلندگویی استفاده نشده بود و مخاطبان به صورت مستقیم صدای سازهای گروه را می‌شنیدند. پس از پایان هر اجرا مخاطبان برای گرفتن امضا به سراغ عوامل این آلبوم می‌رفتند. پس از پایان اجراها به بهانه رونمایی از این آلبوم گفت‌وگویی داشتیم با وحید مسعودی سرپرست این گروه که متن آن در پی می‌آید:

انصاف نیوز: با توجه به اینکه سبک موسیقی و اجرای شما بسیار متفاوت است؛ ایده شکل گیری این آلبوم چگونه بود؟

وحید مسعودی: ایده این آلبوم از سالها پیش شکل گرفت. همیشه برای من سوال بود که پدران ما چه صدایی می‌شنیدند. یکبار یکی از دوستان به من گفت که فتوت نامه‌ای پیدا کرده که در آن مشخص است در ورزش زورخانه‌ای تنبور هم می‌زدند اما افسوس که نمی‌دانیم. من به دوستم گفتم ما می‌توانیم بفهمیم که دقیقا چه چیزی در آنجا نواخته می‌شده. من بعد از آن ماجرا رفتم و تعدادی رساله پیدا و مطالعه کردم. پس از این اتفاق اثر شوق نامه و آثار دیگری آمد که اطلاعات ما کامل‌تر شد. ما با توجه به همان رساله‌ها تغییری در کوک به وجود آوردیم که اعضای گروه بتوانند همخوانی بیشتری داشته باشند. همخوانی یکی از ارکان معمول و شناخته شده در موسیقی ایران است. بعد از آن با مطالعه روی رساله صفی الدین و تجربه‌های او کمی کار کردیم و به مرور زمان صدای ارکستر ما از صدایی تیزتر به این چیزی که هست رسیدیم.

از طرفی مبحثی در موسیقی هست به نام «اتوس» که در آن به این موضوع پرداخته می‌شود که در چه زمانی باید چه نغمه‌ای شنید. ما با مطالعه‌ی رساله‌های کهن روی این موضوع تحقیق کردیم که با توجه به مزاج‌های چهارگانه و ساعت دقیقا باید چه نغمه‌ای نواخته شود. هندی‌ها این موضوع را به صورت مدون دارند اما برای ما از اواخر صفویه و اوایل قاجار گسستی در موسیقی به وجود آمده که ما مستنداتی نداریم. البته این گسست قطعا پیش‌تر از این تاریخ هم وجود داشته چون عبدالقادر شش قرن پیش می‌نویسد در گذشته موسیقی دان ها بر این پایبند بوده‌اند که چه چیزی را برای چه کسی بزنند. اما در دوران قاجار این کاملا از بین رفته.

این آلبوم ما در واقع دمویی از پژوهش‌های ما روی این مسائل است.

شما به موضوع «اتوس» اشاره کردید؛ در این آلبوم قطعه‌های شما نیز بر اساس مکان و زمان خاصی تنظیم شده؟

این مجوعه ای از تمام این‌هاست و به صورت تصنیف نواخته شده. تصنیف قالبی دارد که ابتدا و انتهای آن مشخص است. اما اگر قرار باشد در این قطعات دقیقا مثل تحقیق‌هایمان عمل کنیم باید قطعات بلندتری می‌نواختیم که یک پیشنوازی داشت. اما این آلبوم درواقع دمویی از کار ماست.

نکته بعدی که من باید به آن اشاره کنم مساله دور و ایقاع است که با مسامحه و به زبان امروزی یعنی ریتم. تمام علوم در قدیم به هم مربوط بوده‌اند. برای نمونه اگر طبیب در قدیم ریتم بلد بود طبیب بهتری می‌شد؛ چراکه نبض انسان‌ها با وزن‌های عروضی در ارتباط است و اگر وزن عروضی آن متفاوت بود او متوجه بیماری مریض خود می‌شد.

ما قطعه افندی را روی دور «آکساک» نواختیم. یا قطعه «مخمس» روی دور مخمس است؛ یعنی 32 ضرب، این‌ها در موسیقی معمول ایرانی دیگر خیلی کاربرد ندارد. یک بخشی از چیزهایی که ما در حال تحقیق روی آن‌ها هستیم این دورهای ایقاعی است. در واقع ما با این کار یک لایه ملودیک دیگر روی موسیقی خود اضافه می‌کنیم که در واقع تاثیر حکیمانه‌ی موسیقی بیشتر شود.

با توجه به اینکه این فرم مربوط به گذشته‌های بسیار دور است؛ ارتباط این قطعات را با مخاطب امروزی چگونه می‌بینید؟

من برای این دوران هستم؛ و تلاش کرده‌ایم که این متریال گذشته خودمان را از کانال گروهمان رد کنیم که صدای ژنتیکی ما را داشته باشد ولی برای ما هم باشد. فرم‌های تصنیفی معمولا بسیار پیچیده‌اند اما ما تمام این ملودی‌ها را کردیم یک خط و که این دور و تکرار ایجاد تمرکز می‌کند. این‌ها چیزهای عجیبی نیست ما در محرم هم همین چیزها را می‌بینیم.

من راجع به این موضوع که با مخاطب امروز باشد فکر کردم. اما این آلبوم در واقع بیانیه ماست. زمانی که ما خودمان اجرای زنده داریم مخاطب با ما ارتباط برقرار می‌کند. این آلبوم در واقع خیلی بیشتر از چیزی که من فکر می‌کردم مخاطب داشت.

اما مساله دیگر این است که در دوران قدیم مگر چند نفر با موسیقی در ارتباط بوده‌اند؟ خب قاعدتا فقط دربار یا مثلا یک نفری یک دوتار کهنه‌ای داشته که چند روستا با آن سرگرم می‌شدند. اما ما حالا یک ابزار دیگری داریم و آن امکان نشر این آثار است. برای نمونه در هندوستان این صداهای نا آشنا را مدرن تنظیم می‌کنند و این صدا را برای این نسل آشنا می‌کند.

با توجه به اینکه پروسه تولید موسیقی برای اجرای زنده و ضبط کاملا متفاوت است و تاثیرات متفاوتی نیز دارد، شما کدام رویکرد را در تولید آثارتان مد نظر قرار دادید؟

ما اصلا قرار نبود آلبوم منتشر کنیم و این خیلی اتفاقی بود. برنامه ما این بود که تعدادی برنامه با تعداد مخاطب کم اجرا کنیم. برنامه‌هایی که در آن از سیستم صوتی استفاده نکنیم. دوست داشتیم مخاطب صدای اصیل را بشنود. شاید اگر صدابردار کمی ریورب به صدای من اضافه کند تاثیر صدا بیشتر شود ولی من این را نمی‌خواهم چون در حال آزمون و خطا هستم و این آزمون و خطا فعلا با این طریق قابل پیگیری نیست. من فعلا می‌خواهم با ارتعاش ساز خودم این کار را بکنم. و در واقع آلبوم ما مستند سازی اجراهای ماست. چون ما قرار بود اجرا داشته باشیم ولی وقفه‌ای افتاد که اجراهای ما تبدیل به آلبوم شد.

در آخر اگر نکته‌ای باقی مانده است بفرمایید.

نکته خاصی نیست اما باید بگویم شاید موسیقی ما نا آشنا باشد اما آشنایی با آن سخت نیست.

عکاس: ساینا باقری

یکشنبه، آیین رونمایی از آلبوم موسیقی «جناب وتر»

انتهای پیام