این اولین شکست رییس مجلس نیست!

مرتضی روحانی، فعال سیاسی در یادداشتی که در اختیار انصاف نیوز گذاشت، نوشت:

بهارستان روز چهارشنبه، مجلس پرطمطراقی را تجربه کرد. رفتارهای عجیب و سخنان گزاف نمایندگان پایداری از یک سو و پافشاری آنان بر عدم اعتماد به وزیر”دانا” از سوی دیگر، سبب رفتن دانایی از میان دانایان دولت تدبیر و امید شد. فی الواقع، کابوسی که نمایندگان موافق استیضاح برای دکتر فرجی دانا دیده بودند نشان داد که مجلس به نامه های دانشگاهیان پشیزی ارزش قائل نشده است. لذا تا توانستند بر طبل عدم تعامل با دولت کوبیدند، تا آنجا که الیاس نادران گفت: “ما با هیچ کس عهد اخوت نبسته ایم!”.

سخنان منصفانه و اخلاقی وزیر قاطع دولت یازدهم باعث شد، محبوبیت و نام نیک وی در میان اهالی آموزش عالی دوچندان شود. بدون شک فرجی دانا می توانست راه مغالطه، خلط مبحث، فرافکنی، باج و رانت را پیشه بگیرد، اما او ایستاد که مبادا “توفیقی” از آموزش عالی سلب شود. رضا فرجی دانا در 9 ماه اخیر به تمام درد دل ها و شکواییه های دانشجویان و اساتید، جان و دل سپرد و توانست به همگان ثابت کند:

نام نیکو گر بماند ز آدمی/ به کزو ماند سرای زرنگار

هنوز جوهر برگه ی عزل وزیر علوم توسط نمایندگان بهارستان خشک نشده است که رویدادی خبری، استیضاح را تحت و شعاع قرار می دهد: “شکست علی لاریجانی!”. هنگام رای گیری، سخنان تعاملی از سوی جهانگیری و لاریجانی شنیده شد. تا جایی که یکی از نمایندگان گفت:” آقای رئیس! خدا کند با این گارانتی که شما کردید رای بیاورد”.

این استیضاح دیگر یک استیضاح ساده  و طبیعی نیست. برخلاف گذشته که روسای پارلمان گاهی نقش ریش سفید را بازی می کنند، اما این بار کدخدای بهارستان حَکمیتش خریدار ندارد. رفتارعجیب شیخ جنجالی این خبر را تایید کرد که “دوپینگ لاریجانی اثر نکرد”. از طرفی علاءالدین بروجردی با تایید این خبر گفت: “نکته‌ای که لاریجانی در دقیقه ۹۰ به نقل از جهانگیری مبنی بر اعمال تغییرات مطرح کرد یک مقدار نابه‌هنگام بود. در واقع اگر این اقدام دیروز صورت می‌گرفت خروجی چیز دیگری می‌شد”. اما شکست مذاکره سران دولت و مجلس سوالات زیادی را در اذهان عمومی متبادر می کند.

“چرا اینبار مجلس به حَکمیت رئیس خود توجهی نکرد”، “ریشه یابی علل و عوامل این شکست چیست”، “آیا میان اکثریت مجلس و علی لاریجانی، اختلافی پیش آمده است”، “آیا رادیکال های طیف راست، صدای رساتری دارند”، “مقبولیت رئیس مجلس در میان نمایندگان، چگونه است” و تکمله ی تمام این سوالات این است که، “به راستی جایگاه اصولگرایان میانه رو در انتخابات سال آتی در کجا قرار دارد؟”

قبل از پرداختن به این سوالات و حواشی جامع الاطرافشان، ذکر این نکته خالی از لطف نیست که به طور قطع، رادیکال های جریان راست بیش از اینکه از پیروزی در استیضاح خوشحال شوند، از شکست رییس میانه رو مجلس خوشحالند. نمود این سخن را  می توان در نحوه ی اطلاع رسانی انتخاب محمد علی نجفی به عنوان سرپرست وزرات علوم مشاهده کرد. جلوس نجفی یا فرجی دانا بر کرسی وزارت علوم، تفاوتی در خط مشی آموزش عالی پدید نمی آورد. جامعه جناح راست به درستی به این نکته توجه دارد که روحانی سرسخت تر از آن است که با پافشاری پایداری ها از موضع خود عقب نشینی کند. فی الواقع آنان چه پیش از استیضاح و چه پس از آن، متوجه این حکایت شده اند که تا 3 سال آینده، وزارت علوم باید با روسای اصلاح طلب اداره شود. لیکن از عصر روز چهارشنبه تا به حال، واکنش اصولگرایان رادیکال بیشتر حول محور شکست علی لاریجانی می چرخد تا انتصاب یک اصلاح طلب.

شکست علی لاریجانی برای دلواپسان یک موفقیت است که ایشان حاضرند برای دستیابی به آن هزینه بپردازند. حتی تخریب رییس میانه رو مجلس شورای اسلامی از سوی رییس دولت مدعی راست گویان را، می توان در این راستا ارزیابی کرد. “یکشنبه سیاه” نامی که برای دومین روز هفته ای نام گذاری شد که مصاف مستقیم لاریجانی – احمدی نژاد را نشان می داد. نگارنده ظن می برد که نقشه ی از پیش طراحی شده ی تندرو های اصولگرا منتج به طراحی برنامه ی یکشنبه سیاه و به طبع آن هجمه به علی لاریجانی شد. لذا از ریشه یابی های علل این حادثه را می توان نزدیکی انتخابات ریاست جمهوری یازدهم مورد تحلیل و بررسی قرار داد. بدون شک ورود علی لاریجانی به عرصه ی انتخابات ریاست جمهوری سال گذشته، بسیاری از معادلات اصولگرایان را دگرگون می کرد. لیکن ترس اجماع بر روی وی و امید به حذف کاندیدهای اصلاح طلب، بیشترین حدس و ظنی بود که افراطیون اصول گرا در خود می پنداشتند. 

جانمایه مبارزه با تعامل علی لاریجانی و اهالی پاستور را می توان همراهی بخشی از بدنه ی جریان میانه رو با رادیکال های بهارستان دانست. برخی از تحلیلگران معتقدند چهارشنبه، بیست و نهم مرداد ماه یکهزار و سیصد و نود و سه، نقطه ی عطفی در تاریخ جناح محافظه کار است. فی الواقع از نظر ایشان همراهی جریان میانه رو و جریان رادیکال، نوعی زور آزمایی در قبال تحرکات دولت و اصلاح طلبان برای انتخابات سال آینده است. اما در صورتی که این فرض را بپذیریم سوال اصلی اینجاست که: “در بهارستان، محافظه کاران معتدل که اصلی ترین لیدرشان علی لاریجانی است، حاضرند در نبود وی برای مدت مدیدی با چپ روی های جناح راست گره بخورند؟”

اختلاف و انعشاب جناح محافظه کار بر همگان آشکار است. ولی سخن تام و تمام گفتن دلایل این انشعاب، کاری بسیار دشوار است. زیرا به درستی مشخص نیست که در روابط خصوصی، جلسات و پشت پرده این جناح چه می گذرد. لذا شاید بتوان از روی نگاه جریان شناسی و تاریخی به ریشه ی این اختلافات پی برد، اما به وضوح نمایان نمی شود که چه رمز و رازی در اعماق اختلافات آنان قرار دارد. از این رو، کاوش در ریشه ی عوامل این عدم تعامل را به درستی نمی توان هویدا ساخت. شایان ذکر است، آن گونه که از سخنان بروجردی و اخبار رسانه ها مشخص می شود، توافق علی لاریجانی و اسحاق جهانگیری در دقایق پایانی استیضاح رقم خورده است. فی الواقع باید پذیرفت که اگر این توافق دو روز پیش از استیضاح که هیچ، حتی شب قبل از استیضاح تحقق می یافت، سرنوشت ابقا یا عزل فرجی دانا متفاوت بود. لذا بدیهی است که در دقیقه 90 احتمال به نتیجه رسیدن مطالبات، بسیار کم و در حد صفر است. از اینرو اینگونه شکست علی لاریجانی را، نمی توان یک شکست سرسخت و صف آرایی رو در روی همفکرانش قلمداد کرد.

اما این اولین شکست رییس مجلس نیست. تجربه ی عدم رای اعتماد به محمد علی نجفی برای پست وزارت آموزش و پرورش در سال گذشته، چندان بی شباهت به این استیضاح نیست. پس از رای اعتماد مجلس شورای اسلامی به سه وزیر اصلاح طلب، سکوت و تعجب فعالان مدنی را فرا گرفت. مشخص نبود چه رخدادی به وقوع پیوسته است که محمد علی نجفی تنها با یک رای وزیر نشده است. اما چندی بعد برخی از نمایندگان مردم و فعالان سکوت خود را شکستند. آنگونه که از سخنان آنان مشخص می شود، حامیان فراکسیون رهروان تنها به دو نامزد کابینه نظر مثبتی نداشته اند و قرار نبوده است محمد علی نجفی نشان عدم اعتماد بگیرد. فی الواقع به قول علی مطهری عدم رای اعتماد به او نوعی کم لطفی مجلس بود. پخش شب نامه ها و مسائل دیگر، حکایت از این دارد که بخشی از فراکسیون رهروان ولایت از همراهی با رئیس مجلس تخطی کرده اند. بنابراین شکست میانه رو های مجلس برای اولین بار و آخرین بار نیست.

اما سوال اصلی اینجاست:” با یاداوری کم لطفی مجلس به محمد علی نجفی در سال گذشته، انتخاب هفت دوره ی متوالی علی لاریجانی به سمت ریاست مجلس شورای اسلامی در کمتر از 3 ماه پیش و با توضیحاتی که در پاراگراف های بالا اشاره شد، آیا عدم تعامل بخشی از جریان میانه رو با علی لاریجانی در استیضاح فرجی دانا، نقطه ی عطفی برای پیروزی جریان رادیکال است؟”

انتهای پیام