مناقشه «کریسمس مبارک» و مساله آزادی مذهبی در مدارس آمریکا 

شفقنا نوشت: چند سالی است که در آمریکا «جنگ با کریسمس» نقل محافل خبری شده است. بسیاری از تجارتخانه ها ترجیح می دهند به جای «کریسمس مبارک» از عبارت «تعطیلات شادی داشته باشید» استفاده کنند تا «به لحاظ سیاسی درست» عمل کرده باشند.«جنگ با کریسمس» به اندازه ای در آمریکا جدی شده که در سال گذشته یک نهاد مدنی در آمریکا اعلام کرد در سراسر ایالات متحده مواردی دیده شده که نشان می دهد گرامیداشت کریسمس در فضاهای عمومی و خصوصی خطرناک است. از جمله این تهدیدها تلاش گروه های بی دین برای جلوگیری از برپایی نمادهای میلاد مسیح در مجامع عمومی، جلوگیری مدیران مجتمع های مسکونی از خواندن سرودهای کریسمس از سوی ساکنین، ممانعت دانش آموزان از پوشیدن لباس های قرمز و سبز رنگ کریسمس و سانسور واژه های مذهبی در سرودهای کریسمس از سوی مقامات مدارس است.

در آستانه سال نو میلادی، این پرسش دوباره مطرح می شود که آیا دانش ­آموزان آمریکایی می­توانند در ساختمان های مدارس دولتی دعا کنند؟ آیا معلمان می­توانند کریسمس را به دانش ­آموزان تبریک ­بگویند؟ و آیا اجرای موسیقی مذهبی در مدارس دولتی ایالات متحده مجاز است؟

دولت نباید از مدارس برای تحمیل عقیده به دانش ­آموزان استفاده کند یا از دین خاصی حمایت نماید، مدارس دولتی نیز نباید در مورد گفتگوهای مذهبی شخصی در مدرسه تبعیض قائل شوند.

والری استراوس در مطلبی با عنوان « آیا دانش آموزان می توانند در مدارس دولتی دعا کنند؟ آیا معلمان کریسمس را به آنها تبریک می گویند؟ قانون های مجاز و ممنوعه چیست؟» در واشنگتن پست نوشت:

از زمانی که دیوان عالی ایالات متحده، در تصمیم تاریخی خود در سال ۱۹۶۲ حمایت از دعا کردن در مدارس دولتی را قدغن کرد، سوء تفاهمات زیادی درباره مسائل مجاز و ممنوعه مربوط به بیان مذهبی در مدارس دولتی به وجود آمد. دلیل این امر جلوگیری از نقض متمم اول قانون اساسی ایالات متحده اعلام شد. در سال ۱۹۹۵، بیل کلینتون، رئیس جمهور وقت اعلامیه ای را با عنوان «بیان مذهبی در مدارس دولتی» صادر کرد که در بخشی از آن آمده است:

به نظر می رسد برخی از مقامات مدرسه، معلمین و والدین فرض را بر این گذاشته اند که هرگونه صحبت مذهبی در مدارس دولتی نامناسب یا به طورکلی ممنوع است.

در هر حال، همانگونه که دادگاه ها مجدداً موضوع را بررسی کردند، متمم اول قانون اساسی مدارس دولتی را به محیط های عاری از مذهب تبدیل نمی کند و مستلزم آن نیست که تمامی گفتگوهای مذهبی در پشت در مدرسه باقی بماند. در حالیکه دولت نباید از مدارس برای تحمیل عقیده به دانش ­آموزان استفاده کند یا از دین خاصی حمایت نماید، مدارس دولتی نیز نباید در مورد گفتگوهای مذهبی شخصی در مدرسه تبعیض قائل شوند.

مدارس از ایجاد یا حمایت از فعالیت های مذهبی از جمله دعا کردن منع شده­اند، اما گروه های مذهبی مجاز به برگزاری جلسات بعد از مدرسه هستند و دانش آموزان می­توانند برای هر چیز یا هر کسی که می­خواهند در طول روز دعا کنند، البته تا زمانیکه عمل مذهبی خود را به صورت خصوصی انجام دهند و سعی نکنند که دیگران را به انجام آن وادار نمایند. مذهب می­تواند یک موضوع درس کلاسی باشد، اما نباید دعوت به دین تازه ­ای در مدارس دولتی باشد، موسیقی مذهبی می­تواند تحت شرایط خاصی در مدارس اجرا شود و مدارس نباید معلمان یا دانش آموزان را از گفتن «کریسمس مبارک» به یکدیگر منع کنند.

نگارنده معتقد است مطلبی که چارلز سی هینس، قائم مقام موسسه انجمن آزادی و مدیر موسس مرکز آزادی مذاهب، سال ها قبل در این باره نوشته، هنوز هم در مورد جامعه آمریکا صدق می کند:

ادعا می­شود مدارس دولتی دشمن مسیحیان هستند، اما این موضوع صحت ندارد. حقیقت این است که دانش ­آموزان همه ادیان آزادند که به تنهایی یا به صورت گروهی در مدرسه دعا کنند تا زمانیکه نظم مدرسه را به هم نزنند یا در حق دیگران اجحاف نکنند.

این روزها در هر جایی از آمریکا از مدارس دولتی بازدید کنید، احتمالاً می­توانید کودکانی را در اطراف پرچم ببینید که مشغول دعا­کردن هستند. در دین همکلاسی هایشان سهیم می­شوند، در وقت های آزاد کتاب مذهبی را می­خوانند، گروه های مذهبی تشکیل می­دهند و به عبارت دیگر  باورهای مذهبی با آنها به مدرسه می­رود.

در زمان برگزاری جشن کریسمس دانش­ آموزان آزادند که به یکدیگر «کریسمس مبارک» بگویند، برای یکدیگر پیام کریسمس ارسال کنند و برای مراسم عبادی کریسمس در گروه های دانش آموزی مسیحیان برنامه­ ریزی کنند.

درواقع این روزها بیشتر از هر زمان طی صد سال گذشته سخنرانی و اجرای اعمال مذهبی دانش آموزی در مدارس دولتی برگزار می­شود.

دادگاه عالی ایالات متحده هرگز حکم نکرده است که کودکان نمی توانند در مدرسه دعاکنند. آنچه که دادگاه حکم کرده، ممنوع بودن برگزاری مراسم دعا و عبادت از سوی مدرسه به عنوان نقض آزادی مذهبی است. براین اساس، مسئولین مدرسه نباید دعا کردن را به دانش ­آموزان تحمیل کنند، برای برگزاری مراسم دعا برنامه ریزی کنند یا تالار سخنرانی مدرسه را به کلیسای محلی برای جشن های مذهبی تبدیل نمایند.

با این حال، دانش­آموزان دولت  نیستند، آنها می­توانند و اغلب اوقات آزادانه دعا می­کنند و اعتقادشان را در مدارس دولتی به اشتراک می­گذارند.

دانش آموزان می­توانند برای هر چیز یا هر کسی که می­خواهند در طول روز دعا کنند، البته تا زمانیکه عمل مذهبی خود را به صورت خصوصی انجام دهند و سعی نکنند که دیگران را به انجام آن وادار نمایند.

دادگاه عالی ایالات متحده حکم نکرده است که کودکان نمی توانند در مدرسه دعاکنند. آنچه که دادگاه حکم کرده، ممنوع بودن برگزاری مراسم دعا و عبادت از سوی مدرسه به عنوان نقض آزادی مذهبی است. براین اساس، مسئولین مدرسه نباید دعا کردن را به دانش ­آموزان تحمیل کنند، برای برگزاری مراسم دعا برنامه ریزی کنند یا تالار سخنرانی مدرسه را به کلیسای محلی برای جشن های مذهبی تبدیل نمایند.

در چه شرایطی می توان از نمادهای مذهبی استفاده کرد؟

نگارنده در ادامه به مساله نمادهای مذهبی در مدارس دولتی آمریکا پرداخته و با اشاره به نتایج پروژه ای که از سوی مرکز حقوقی فقر جنوبی ایالات متحده انجام شده، آورده است:

می­دانیم معلمان مادامی می­توانند به آموزش دین بپردازند، که اولا محتوای ارائه شده به اهداف آموزشی مربوط باشد، و دوما معلمان در تلاش نباشند تا اعتقادات مذهبی خاصی یا بی اعتقادی را به دانش آموزان تلقین کنند. اما آیا این پاسخ پرسش مربوط به نمادهای مذهبی است؟

استفاده از نمادهای مذهبی زمانی جایز است که به عنوان ابزار آموزش مورد استفاده قرار گیرند و نه به عنوان نمایش یا تزیینات دائمی.

ابزار کمک آموزشی وسایلی هستند که به دانش آموزان کمک می­کند تا در خلال آموزش مذهب خاصی را درک کنند. به طور مثال سجاده نماز برای نشان دادن عمل نماز مسلمانان است یا برای نشان دادن جنگ صلیبی در کلاس تاریخ، افراد می­توانند صلیب هایی را به دست گیرند.

مساله «نمایش» در مقابل استفاده آموزشی به ویژه در کلاس هنر و موسیقی می تواند موضوع پیچیده ای باشد. موسیقی و هنر مذهبی می­تواند بخشی از کلاس آموزشی باشد، اما مسئولیت تمرکز بر محتوای آموزشی، برای اجتناب از هر گونه دعوت به مذهب، بدنام کردن مذهب یا طرفداری از مذهبی بر عهده معلمان است.

درخت کریسمس را در نظر بگیرید. دادگاه عالی اعلام کرده است که درخت کریسمس یک نماد غیرمذهبی از تعطیلات فصلی است. بنابراین، نمایش درخت کریسمس در سالن مدارس به صورت موقت لایحه را نقض نمی­کند. همچنین، شمعدان هونوکا یک نماد غیرمذهبی تلقی شده و تا زمانیکه به طور موقتی به نمایش گذاشته شود، لایحه را نقض نمی­کند.

نتایج این پروژه توصیه می کند، با این وجود مدارس دولتی می بایست در انتخاب و استفاده از این نمادها محتاط باشند.  علیرغم قانون دادگاه عالی، بسیاری از دانش­آموزان و خانواده­هایشان دارای مذاهب و تعطیلات مذهبی هستند که همه اعضای مدرسه پیرو آن نیستند و در مراسم و جشن آن شرکت نمی­کنند. چنین نمایش هایی می­تواند منجر به حاشیه رانده شدن دانش­آموزان غیرمسیحی و غیریهودی گردد و ضد فضای مثبت مدرسه باشد که برای ایجاد آن تلاش می شود.

استفاده از نمادهای مذهبی زمانی جایز است که به عنوان ابزار آموزش مورد استفاده قرار گیرند و نه به عنوان نمایش یا تزیینات دائمی.

به عبارت دیگر، انجیل، قرآن و دیگر متون مذهبی ممکن است در مدارس دولتی برای موضوعات تاریخی، شعر یا ادبیات خوانده شوند یا مورد استفاده قرار گیرند، اما مدارس نمی­توانند عقاید مذهبی این متون را تدریس کنند.

چه چیزی مجاز است؟

کلبی می، مدیر دفتر واشنگتن مرکز قانون و قضای آمریکا در این باره مطلب مشابهی را برای وب سایت انجمن مدیران مدرسه در سال ۲۰۰۶ به رشته تحریر درآورده و  راهکارهایی از جمله موارد زیر را ارائه داده است:

موضوعی که اغلب مدیران مدارس دولتی و معلمان با آن مواجه می­شوند نقش مناسبی است که مذهب می­تواند در زمان آموزش در کلاس ایفا کند. یک تفاوت اساسی بین «فعالیت مذهبی» و «آموزش مذهبی» در کلاس وجود دارد؛ یعنی بین آموزش اینکه اصول عقاید یک مذهب درست هستند و باید پیروی شوند که این امر مجاز نیست، با آموزش درباره مذهب مثل اینکه پیروان مذاهب مختلف چه باوری دارند، که این امری مجاز است.

دپارتمان آموزش ایالت متحده، این مساله را در دستورالعمل سال ۲۰۰۳ خود با عنوان “بیان مذهبی در مدارس دولتی” چنین توضیح می دهد: «معلمان و مدیران مدارس مادام که در این مقام فعالیت می کنند، نمایندگان دولت تلقی می شوند و براساس بند مقرر متمم اول قانون اساسی از درخواست یا تشویق فعالیت مذهبی و از مشارکت در چنین برنامه­هایی همراه با دانش­آموزان منع شده اند. معلمین و مدیران همچنین از جلوگیری از فعالیت به دلیل محتوای مذهبی آن و از درخواست یا تشویق فعالیت ضدمذهبی منع شده اند.»

به عبارت دیگر، انجیل، قرآن و دیگر متون مذهبی ممکن است در مدارس دولتی برای موضوعات تاریخی، شعر یا ادبیات خوانده شوند یا مورد استفاده قرار گیرند، اما مدارس نمی­توانند عقاید مذهبی این متون را تدریس کنند. با در نظر گرفتن این موضوع، این دستورالعمل مبین آنست که «مدارس دولتی نمی توانند آموزش مذهبی  ارائه دهند، اما می­توانند درباره مذهب آموزش دهند، از جمله از انجیل و دیگر کتاب های مذهبی برای مباحث: تاریخ مذاهب، مذاهب تطبیقی، انجیل یا دیگر متون به عنوان درس ادبیات و نقش مذهب در تاریخ ایالت متحده و دیگر کشورها، همگی موضوعاتی مجاز در مدارس دولتی هستند. همچنین در نظر گرفتن تاثیرات مذهبی بر هنر، ادبیات، موسیقی و مطالعات اجتماعی مجاز است.

به علاوه، دادگاه فدرال قانونی را در سال ۲۰۰۰ درباره یک مدرسه در ایالت میشیگان تصویب کرد که طبق آن معلمان می توانند مسائل مذهبی را با جزئیات بیشتری در پاسخ به سوالات دانش­آموزان بیان کنند. دست کم عقاید و اعمال مذهبی می­توانند به صورت علمی و به شیوه غیراختصاصی در کلاس مورد بحث قرار گیرند.

انتهای پیام