احتیاط کنیم!

حجت‌الاسلام هادی سروش در یادداشتی تلگرامی با عنوان “احتیاط کنیم!” نوشت:

“بسمه تعالی

در جریان رحلت آیت الله آقای هاشمی رفسنجانی ، این فقره دعا برای اموات :

“انا لانعلم منه الا خیرا”

که در تکبیر پنجم نماز میت قرار دارد مورد بحث و خصوصا مورد توجه کاربران فضای مجازی قرار گرفت .

و اکنون این عبارت حدیث گونه ؛

“اذکروا موتاکم بالخیر”

بسیار مورد اقبال عده ای ، و در مقابل مورد نقد عده ای دیگر ، قرار گرفته است .

قبل ارائه آنچه که حقیر بدان دست پیدا کرده ام ، اولا عرض شود که ؛

ما نباید بجهت برخی از اختلافات فکری و سیاسی ، حریم ایمان و ادب را نسبت به اموات ، از دست بدهیم .

خداوند متعال ، خود عالم به نیات و اعمال همه ماست و قاضی خواهد بود .

پس بهتر است ما ؛ اگر برای هر سفر کرده ای ذکر خیری هم نداریم ، لا اقل گرفتار بد اخلاقی هم نشده و فقط برایش طلب مغفرت داشته باشیم .

صدالبته ؛ کسانیکه دست در اموال عمومی و حقوق الناس داشتند و “بیّن الظلم” بودند ، حسابشان متفاوت است.

اما در مورد عبارت مشهور و حدیث گونه ؛ ” اذکروا موتاکم خیرا” ، باید گفته شود ؛

چنین حدیثی در منابع شیعه و سنی با این لفظ ، ذکر نشده  است.

بله روایتی با لفظ  «اذْكُرُوا مَحَاسِنَ مَوْتَاكُم» ‏در کتاب جلد ۷۲بحار الأنوار صفحه ۲۳۹ بصورت “مرسل” و بدون هیچ سندی نقل شده است.

طبق تحقیق برخی ؛ منبع اصلی این روایت ، کتب اهل سنت می باشد ؛
قال رسول الله( ص) : 《اذكروامحاسن موتاكم ، وكفوا عن مساويهم 》 . سنن أبي داود۴۵۶/۲.

مشکل سند این حدیث این است که اعاظم اهل سنت این حديث را “غريب و نا آشنا ” معرفی نموده اند. (ر.ک: الترغيب والترهيب ج ۴ ص ۳۴۷).

غیر از بحث سندی حدیث ، بجاست حال که سخن از ذکر خیر و یا شر از افراد پس مرگشان شد و اشاره به حدیثی مشهور و منسوب به پیامبر شد ، در معنای حدیث منسوب ، توجهی دقیق داشته باشیم و کاربرد آن را در مورد افراد ، بازشناسی کنیم .

به نظرم در این بخش ، دو سخن بجا و پخته و درخور توجه داریم .

سخن اول از استاد شهید مطهری در کتاب فلسفه تاریخ است :

《 ….. اینکه ما حق نداریم نبش قبور کنیم و پرونده های بسته را از نو باز کنیم‌ این حرف مخصوصا با این استدلال که معیار ما با معیار آنها فرق می‌کند حرف‌ چرندی است و همان حرفی است که در میان ما معروف است ، می‌گوییم : “اذکروا موتاکم بالخیر” ! .

می‌گویند این جمله از معاویه است.

اسم این حرف را باید بگذاریم ؛ “فلسفه‌معاویه ای” ، که هر جانی‌ای بیاید در دنیا جنایت کند ، همینکه رفت‌ بگوییم پرونده اش بسته شد . چرا بسته شد ؟ !

اتفاقا باید پرونده آنها باز باشد ، یعنی افرادی که در سرنوشت آینده مؤثرند باید جامعه ، پرونده آنها را باز نگهدارد ، خوبان را تحسین کند و بدها را مشمول لعن و نفرت و قضاوت قرار دهد.》

دومین سخن از آیت الله آقا مجتبی تهرانی است ، عین عبارت ایشان را ملاحظه بفرمایید و قدرت تفکر این شاگرد برومند امام (ره) را در تحلیل درست از روایات منسوب به اهلبیت (ع) را نظاره کنید:

《من دنبال مطلبي بودم و فکر می­کنم این قضیه برای بعد از معاویه است، وقتی که او مُرد، یک سری مسائل رو شد، یک سری رو بود، روتر شد. کارهایی که کرده بود، جنایاتی که کرده بود، رو شد و ظاهراً بعد این مسائل بود كه اين مطلب مطرح شد:
«اذکروا موتاكم بالخیر»!

من فکر می­کنم اين هم از برنامه ریزی­های خودش بود، الآن دقیق نمی­توانم این جمله را نسبت دهم، چون من در معارف خودمان ندیدم، حالا هرکسی دیده است به من اطلاع بدهد آیا تعبير «لا تذکروا موتاکم الا بالخیر» از طریق معارف ما رسیده است؟

من این را از کلک­های بنی امیه می­دانم. حالا که مرده است خوبی­هایش را بگو، بدی­هایش را نگو. می­خواهم بگویم چه طور اینها برنامه ریزی شده در جامعه پيش می­رفتند》.

[امام حسین(ع)؛ انسان ضدّ غرور(۳۸) / ۱۳۹۰/۱۰/۲۷ ه.ش].”

تمام سخن در این مقاله در این حقیقت انکارناپذیر قرار گرفت که؛ گرچه به حکم اخلاق و احتیاط باید در داوری در مورد اموات و سفرکرده‌ها، جانب احتیاط را محفوظ داشته و طلب رحمت الهیه برای آنان داشته باشیم، اما هیچ گاه نمیتوان چشم بر تباهی‌ها و ظلم‌هایی که احیانا توسط کسی انجام شده فرو بست.

و حدیث مشهور “اذکروا موتاکم بالخیر” حدیثی “مجعول” و لا اقل “مشکوک الصحة” است و لذا نمیتواند پرونده سیاه و سیئه کسی را در پایمال کردن حق الناس ، تبدیل به سفیدی و حسنه نماید .

انتهای پیام