آیا اصلاح طلبان سوسیال‌دموکرات‌اند؟

«رضا امیدی» در یادداشتی تلگرامی با عنوان «آیا اصلاح طلبان ، سوسیال‌دموکرات‌اند؟» در کانال سیاست گذاری اجتماعی نوشت:

🔸گزارشی پژوهشی از سوی جواد اطاعت (عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی) در شماره‌ی 109 مجله‌ی چشم‌انداز ایران درباره‌ی گرایش اقتصادی‌سیاسی اصلاح طلبان منتشر شده است. اطلاعات پژوهش از طریق توزیع پرسشنامه بین احزاب کارگزاران، مشارکت، سازمان مجاهدین انقلاب، روحانیون مبارز، و اعتماد ملی و مدیران دولتی و نمایندگان مجلس گردآوری شده است.

🔸براساس یافته‌های این پژوهش، اصلاح‌طلبان ایران (بیش از 95 درصد پاسخگویان) به احزاب چپ دمکراتیک نزدیک‌اند و گرایش سوسیال‌دموکرات دارند که 1. از نظر اقتصادی با نظام بازار آزاد نسبتی ندارند، 2. به دولت رفاه پایبندند، و 3. تعهدی اساسی به عدالت اجتماعی دارند.

🔸اما واقعیت این است که کنش‌های سیاسی اصلاح طلبان طی دو دهه‌ی اخیر نه‌تنها کمترین قرابتی با سوسیال‌دموکراسی ندارد، بلکه می‌توان فهرست مبسوطی از اقدامات و سیاست‌گذاری‌های این جریان را برشمرد (از خصوصی‌سازی بانک‌ها گرفته تا موقتی‌سازی و بی‌ثباتی شغلی، مقررات‌زدایی‌های گسترده از بازار کار به زیان نیروی کار، تجاری‌سازی آموزش و سلامت، کوچک‌سازی دولت، و …) که نشان از تعلق خاطر جدی این جریان به اقتصاد بازار آزاد دارد. در اواخر دهه‌ی 1370 و اوایل دهه‌ی 1380 نشریات این جریان «بازار آزاد را پیش‌نیاز دموکراسی» معرفی می‌کردند و مسائل اجتماعی و رفاهی در گفتمان آن‌ها فاقد اولویت بود.

🔸در همین یکی دو ساله‌ی اخیر از یکسو برخی چهره‌های رسانه‌ای و تأثیرگذار این جریان به صراحت تأکید کرده‌اند که تنها جریان نجات‌بخش اقتصاد ایران حلقه‌ی نیاوران است (بر کسی پوشیده نیست که این جریان اقتصادی پیرو اقتصاد بازار آزاد است) و از سوی دیگر صدای برخی نیروهای اصلاح‌طلب که از نواصلاح‌طلبی و ضرورت توجه به عدالت اجتماعی سخن گفته‌اند حتی در رسانه‌های این جریان نادیده گرفته شده است.

🔸جریان اصلاح‌طلب به‌ویژه از زمان شکل‌گیری مجلس ششم به‌تدریج جناح چپ درون خود را مضمحل کرد. غالب‌شدن طیف راست جبهه‌ی مشارکت و کارگزاران سازندگی بر جریان اصلاحات باعث شد تا احزاب پیشتر چپی نظیر سازمان مجاهدین انقلاب به‌تدریج نسبت به سیاست‌های اقتصادی راست‌گرایانه بی‌تفاوت و یا حتی همراه شوند و در گفتمان غالب اصلاح‌طلبی حل شوند. طی 5، 6 ساله‌ی اخیر نیز اصلاح‌طلبان عموماً هر نوع بحث درباره‌ی عدالت اجتماعی را یا با پسوند «پوپولیسم» نواخته‌اند و یا آن را «رسوبات اندیشه‌ی سوسیالیستی» خوانده‌اند.

🔸واقعیت این است که یا باید به روش و نتایج پژوهش مذکور تردید کرد، و یا باید پذیرفت اصلاح طلبان در سطح نظر و عمل با تناقض‌ها و تعارض‌های جدی مواجه‌اند. متأسفانه جریان اصلاح‌طلب طی دو دهه‌ی اخیر نسبت به عدالت اجتماعی بی‌تفاوت بوده و به همین دلیل برخی دستاوردهای دورانی خود را نیز از دست داده است. جریان اصلاحات با چالش‌های جدی درون خود مواجه است و حلقه‌های روشنفکری آن نیز نتوانسته‌اند گفتمانی حول اخلاق اجتماعی شکل دهند. بدیهی است که جریان اصلاح‌طلب همچنان یکی از نیروهای اثرگذار در طیف وسیعی از گروه‌های اجتماعی است. اگر این جریان به‌لحاظ نظری خود را نزدیک به سوسیال‌دموکراسی صورت‌بندی می‌کند باید طیف چپ درون خود را تقویت کند و الزامات آن را نیز بپذیرد، «سیاست‌گذاری اجتماعی» را به‌مثابه پروژه‌ای سیاسی برجسته کند، و «عدالت اجتماعی» را در کانون گفتمان اصلاح‌طلبی قرار دهد.

انتهای پیام