هزینه‌‌ی شکست فیلترینگ هوشمند اینستاگرام: 250 میلیارد

زهرا منصوری، خبرنگار انصاف نیوز: علیرغم تکذیب برخی شائبه‌ها از سوی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مبنی بر اجرای پروژه‌ی فیلترینگ هوشمند توسط این وزارتخانه و به‌طور خاص فیلترینگ هوشمند اینستاگرام، در شبکه‌های مجازی برخی کاربران همچنان به انجام این پروژه از سوی وزارت ارتباطات و شکست آن تاکید دارند.

پروژه‌ای که گفته می‌شود وزارت ارتباطات برای پاکسازی اینستاگرام از محتوای غیراخلاقی آن، راه انداخت اما به گفته‌ی یک کارشناس فضای مجازی این پروژه با هزینه‌ی چندصد میلیاردی که داشته با شکست مواجه شده است؛ زیرا اینستاگرام با تغییرات سریع خود اجازه‌ی فیلترینگ را نمی‌دهد و کدنویسی‌های آن به سرعت تغییر می‌کند.

همچنین یک کارشناس آی‌تی می‌گوید که کارشناسان در ابتدای این طرح نیز غیرعملی بودن آن را گوش‌زد کرده بودند اما وزارت ارتباطات بی‌اعتنایی می‌کند و هزینه‌ی زیادی صرف این طرح می‌شود. کارشناس‌ها معتقد هستند تنها مزیت این طرح این بود که فیلتر اینستاگرام را به تعویق انداخت. اما در چند وقت اخیر گزینه‌ی فیلتر اینستاگرام باز هم به‌صورت جدی‌تری مطرح شده است.

تایید فیلترینگ هوشمند اینستاگرام ازسوی معاون دادستان

از سوی دیگر معاون دادستان کل کشور در امور فضای مجازی بدون اشاره به اینکه فیلترینگ هوشمند اینستاگرام از سوی وزارت ارتباطات بوده است، در گفت‌وگویی با فارس استفاده ازفیلترینگ هوشمند را تایید کرده بود: «آن چیزی که مشخص است این است که یک مرحله دستور قضایی فیلتر نرم افزار اینستاگرام صادر شده ولی برخی از مسوولین آمدند و اعلام کردند که ما می‌توانیم بر روی این نرم افزار فیلترینگ انجام دهیم یعنی همان فیلترینگ هوشمند. این افراد برای فیلترینگ هوشمند این شبکه هزینه کلانی انجام دادند اما متأسفانه موفقیت‌آمیز نبود زیرا اینستاگرام دیتابیس و بستر مبادلات خود را رمزگذاری کرد و فیلترینگ هوشمند عملاً منتفی شد.»

در این باره انصاف نیوز با دو کارشناس فضای مجازی از جمله نوید رجایی پور و روح الله مومنی نسب، و همچنین یک کارشناس آی‌تی که اطلاعاتی در مورد این پروژه داشت و نمی‌خواست نامش فاش شود گفت‌و‌گویی کرده است که در پی می‌آید:

نوید رجایی پور: بعید می‌دانم فیلتر اینستاگرام نتیجه‌ی مثبتی داشته باشد

نوید رجایی پور کارشناس حوزه‌ی فضای مجازی و مدیرعامل گروه سایت‌های پرشین بلاگ، با بیان اینکه فیلترینگ هوشمند اینستاگرام کار بسیار سختی است، گفت: کدنویسی‌هایی بر روی تمام پیکسل‌های تصاویر در اینستاگرام است و عملا فیلیترینگ هوشمند میسر نیست و ادامه دادن آن هزینه‌ی اضافی است و پولی بود که از جیب مردم رفت. وزیر ارتباطات و همراهان او که ادعای شفاف‌سازی دارند و اجازه دادند این پروژه بدون نظر کارشناس‌ها جلو برود، حالا بیایند  و جواب دهند.

وی توضیح داد: در سال 92، 93 برای فیلترینگ هوشمند اینستاگرام تلاش‌ها آغاز شد؛ اما از آنجایی که اینستاگرام هرسال پلت فرم خود را تغییر می‌دهد پس تکنولوژی‌هایش هم متفاوت می‌شود، از این جهت دوستان باید تلاش کنند که همزمان با توسعه‌ی اینستاگرام زیر ساخت پروژه‌ی خود را توسعه دهند که هزینه‌بر است. سال‌ها است که هزینه می‌شود و موفقیت آن‌ها نزدیک به صفر است.

همه‌ی هزینه‌ها به هیچ‌جایی نرسید

او افزود:  اما می‌توانند مثل وقتی که  با تلگرام مذاکره کردند که یک چیزهایی را حذف کند با اینستاگرام هم مذاکره کنند، در غیر اینصورت امکان فیلترینگ هوشمند وجود ندارد و باید کل آن را فیلتر کنند. اما از آنجایی که تلگرام برای آمریکا است و برای پلت‌فرم  شرکت فیس بوک است حتما با دولت ما مذاکره نمی‌کند. پس برای  امنیتی‌ها و کسانی‌ که مخالف توسعه‌ی شبکه‌های اجتماعی هستند نزدیک‌ترین تصمیم فیلترینگ است. زیرا هزینه‌هایی که شد به هیچ نتیجه‌ای نرسید.

مدیرعامل پرشین بلاگ ادامه داد: در ابتدا فکر می‌کردند رشد و تحولات اینستاگرام به این سرعت پیش نمی‌رود. در سال 93 فیلترینگ هوشمند اینستاگرام مثبت بود، حتی روی یک سری کلید واژه‌ها و آدرس‌ها این فیلترینگ نتیجه داد؛ به خاطر این مساله فیلتر شدن اینستاگرام براساس یک تصمیم حمعی به تعویق افتاد اما این فیلترینگ مثل فیلتر کردن آدرس‌ها در اینترنت نبود.

اینستاگرام چون یک اپلیکشن است و قابل تغییر است محدودیت‌هایی را برای فیلترینگ ایجاد می‌کند و هر لحظه نیز قابل تغییر و تحول است. از این جهت هنوز هم روی آن کار می‌شود اما اطلاع دقیقی از هزینه‌ها و عملکرد آنها ندارم. به هر حال می‌دانم که شدنی نیست، بلاخره تلاش و آرزو بر جوانان عیب نیست.

این کارشناس فضای مجازی گفت: از آنجایی که فیلتر تلگرام باعث کاهش استفاده از آن نشد بعید می‌دانم فیلتر اینستاگرام نتیجه‌ی مثبتی داشته باشد، با صحبت‌های خوشبینانه‌ای که دبیر کیمته‌ی فیلترینگ در این زمینه کرده بود این احتمال وجود دارد فیلترش به تعویق بیفتد.

مومن نسب: این پروژه‌ برای اجرا نشدن بود

روح الله مومن نسب با بیان اینکه پروژه‌ی فیلیترینگ هوشمند اینستاگرام، درواقع برای اجرا نشدن بود، به خبرنگار انصاف نیوز گفت:  بدون اینکه کار علمی روی این پروژه انجام شود، آن را تعریف کردند تا فیلتر شدن اینستاگرام هم به تعویق بیفتد، البته در این بخش موفق بودند اما در پاکسازی اینستاگرام موفق نبودند. 250 میلیارد تومان در بازه‌ی زمانی یک ساله برای این پروژه هزینه شد.

از وقتی که در این مدت فیلترینگ هوشمند اینستاگرام را راه‌اندازی کردند تا وقتی که این پروژه اعمال شد به مدت 24 ساعت بخشی از محتوای غیراخلاقی صفحه‌های غیرقانونی اینستاگرام فیلتر شد. اما از آنجایی که اینستاگرام تغییراتی را در پهنه‌ی باند خود ایجاد کرد، دیگر فیلترینگ هوشمند ممکن نشد؛ یعنی عمر فیلترینگ هوشمند 24 ساعت بود و 250 میلیارد تومان برای 24 ساعت هزینه شد و در نهایت کار بی‌نتیجه ماند.

او ادامه داد: یک محاسبه‌ی سر انگشتی که کنیم می‌بینیم به هر پیام‌رسان داخلی 5 میلیارد وام سوددار دادند که در مجموع 15 میلیارد تومان می‌شود. دست‌کم با این پول می‌شد 25 نرم افزار خیلی قدرتمند مثل اینستاگرام در ایران طراحی کرد و هم زیرساخت فنی آن را درست کرد. تا بتوانند کاربرهای ایرانی اینستاگرام را پوشش دهند الان که از فیلترینگ هوشمند خبری نیست و حتی روال قانونی آن نیز طی نشده بود زیرا باید درخواست فنی خود را منتشر می‌کردندو  در حالت مزایده و مناقضه‌ای انجام میشد تا کسانی که اینکار را می‌خواستند انجام دهند نام نویسی کنند.

او افزود:  بایدپروژه به پایین‌ترین قیمت واگذار شود اما این اتفاق نیفتاد و دولت هم هیچ اطلاعاتی درباره‌ی اینکه چه کسی این پروژه را انجام داده، چه ضمانت هایی داده شده و وقتی اینکار انجام نشد چه جرایمی از او گرفته شده منتشر نکرد. همچنین در مورد اینکه این مبلغ پول از کجا تهیه شده هم هیچ اطلاعاتی داده نشد.

این کارشناس فضای مجازی گفت: در گذشته هم دانشگاه امیر کبیر بیانیه‎‌ای صادر کرد و هم بنده مصاحبه‌ای در این زمینه انجام دادم که به‌طور مفصل بررسی شده بود و این نتیجه حاصل شده بود که اصلا امکان فیلترینگ هوشمند اینستاگرام وجود ندارد.

ببینید اسمارت فیلیترینگ یعنی اینکه نرم افزار به صورت اتوماتیک کار کند و با هوش مصنوعی خود محتوای غیراخلاقی را بررسی کند که باید هم علوم شناختی و هم هوش مصنوعی بهم پیوند بخورند تا پروژه‌ی  فیلترینگ هوشمند اجرا شود؛ این کار خوبی است اما تا جایی که اطلاع دارم چنین سیستمی در ایران وجود ندارد و به هر حال اگر بخواهد این سیستم کار کند باید دیتابیس شود و به آن نرم افزار مورد نظر دسترسی داشته باشیم تا در روی دیتابیس ماینینگ انجام دهد و با الگوهایش آن را تطبیق دهد و محتوای خلاف چارچوب‌های قانونی را تشخیص دهد.

مومنی نسب اضافه کرد: در واقع آن چیزی که تحت عنوان فیلترینگ هوشمند اجرا شد «اسمارت فیلترینگ» نیست بلکه «کانتنت فیلترینگ» است که با آن هزینه هم انجام نشد، در ابتدا هم کار تحقیقاتی روی این پروژه اجرا نشد. من معتقد هستم سازمان بازرسی کل کشور و نمایندگان مجلس در این زمینه باید تحقیق و تفحص کنند. اگر می‌خواهیم کانتنت فیلترینگ را انجام دهیم باید حتما به دیتابیس دسترسی داشته باشیم. شما وقتی یک پیام را ارسال می‌کنید این پیام به لحظه می‌رود، فیلم هم همان یک دقیقه‌ی اولش مهم است وقتی شما یک ساعت بعد یک فیلم غیر اخلاقی را بسته‌ای در واقع اصل بازدید را طی کرده و روی تایم لاین رفته. در نتیجه باید دوتا ویژگی داشته باشد. یکی اینکه تشخیص  آن روی دیتا بیس انجام شود و به صورت آنی هم انجام شود .این دوتا ویژگی فقط در صورتی در کنار هم قرار می‌گیرند که ما به دیتا بیس دسترسی داشته باشیم.

او عنوان کرد: مثلا شما می‌خواهید یک عکس را در اینستاگرام بارگذاری کنید و هنوز روی سرور اینستاگرام بارگذاری نشده وقتی در حال بارگذاری است، ماینینگ عمل می‌کند و به موارد غیر مجاز اجازه‌ی بارگذاری نمی‌دهد.

مذاکره با اینستاگرام یعنی مذاکره با اسراییل

روح الله مومنی نسب در پاسخ به این پرسش که آیا می‌توان با اینستاگرام مذاکره کرد، گفت: اینستاگرام مربوط به اسراییل است، مذاکره با اینستاگرام یعنی مذاکره با اسراییل . طبق اطلاعات ما حتی نیروهای جزو اینستاگرام هم غیر اسراییلی نیستند، فکر نمی‌کنم چنین اتفاقی شکل گیرد، حتی اگر شکل گیرد بزرگ‌ترین منفعت اینستاگرام محتوای غیرمجاز است. یک فیلم غیرمجاز که میلیون‌ها بار دیده شده وقتی که  حذف شود درآمد آنها کاهش پیدا می‌کند. نکته‎ی دیگر این است که مردم اخبار را از طریق منابع مجاز پیگیری می‌کنند و اصل فعالیت اینستاگرام بر اساس محتوای غیرمجاز است.

کارشناس آی‌تی: کارشناس‌ها گفتند فیلترینگ هوشمند اینستاگرام عملی نیست

یک منبع آگاه نیز که نمی‌خواست نامش فاش شود، به خبرنگار انصاف نیوز گفت: وقتی پروژه‌ی فیلترینگ هوشمند برای اینستاگرام در وزارت ارتباطات تعریف شد و شرکت‌های پیمانکار برای این کار مشخص شدند، یک سری کد نویسی‌هایی برای تصاویری که در شبکه‌های اجتماعی بود انجام شد که این تصاویر را بتوان فیلتر کرد. مخاطب وقتی به صفحه‌‌ا‌ی دسترسی پیدا می‌کند و آن تصاویر مناسب نیستند این قسمت از تصاویر حذف می‌شوند.

این کارشناس آی‌تی اذعان کرد: از همان زمان نیز کارشناس‌ها اذعان داشتند که این پروژه به این شکل قابل تعریف نیست. در فضای وب با کدنویسی‌هایی که انجام می‌دهید در صفحه‌ای که وجود دارد ممکن است تغییرات رمزنگاری پشت صفحه‌ها انجام شود و شما نمی‌توانید به صورت آپدیت اینکار را انجام دهید. اما در وزارت ارتباطات این ادعا می‌شد که اینکار به صورت آپدیت می‌تواند انجام شود و پروژه تعریف شد.

او ادامه داد: مبالغ این پروژه  اعلام نشد اما هزینه‌های بالایی صرف اینکار شد. اخیرا که معاون دادستان، آقای جاویدنیا، در حوزه‌ی فضای مجازی صحبت کرد که حکم فیلترینگ اینستاگرام صادر شد و قرار بر این بود که وزارت ارتباطات کاری انجام دهد که فیلترینک معوق بماند، کاری که وزات ارتباط می‌خواست انجام دهد این بود که با فیلترینگ هوشمند صفحات مناسبی را در اختیار مخاطب قرار دهد؛ اما آقای جاویدنیا گفتند این پروژه به جواب نرسیده است. البته ما هم می‌دانستیم زیرا در ابتدا با صفحه‌هایی مواجه می‌شدی که فیلترینگ هوشمند در آن اجرا شده بود اما بعد از یک مدت کدهای رمزنگاری پشت این صفحه‌ها عوض می‌شود.

این منبع آگاه گفت: قرار بر این بود که فیلترینگ هوشمند قابل رصد و تغییر باشد یعنی اگر همزمان تغییراتی در صفحه‌ها انجام می‌شود این فیلترینگ نیز خود را با آن تغییرات آپدیت کند. اما این اتفاق متاسفانه نیفتاد و این فیلترینگ هوشمند و هزینه‌هایی که برای این پروژه شد با شکست مواجه شد. حالا دو نکته‌ای که وجود دارد این است که روز اول کارشناس‌ها تاکید می‌کردند که امکان فنی فیلترینگ هوشمند اینستاگرام وجود ندارد اما وزارت ارتباطات ادعا می‌کرد فیلترینگ هوشمند را می‌تواند انجام دهد و به حرف کارشناس‌ها گوش نکرد. نمی‌توانیم برای این پروژه‌ها آزمون و خطا کنیم آن هم وقتی روز نخست تکلیف آن مشخص است.

شاید تنها نکته‎ای که فیلترینگ هوشمند داشت این بود که فیلترینگ اینستاگرام را به تعویق انداخت، حالا من با فیلتر شدن و یا نشدن آن کاری ندارم. به هر حال هزینه‎ای شد تا پروژه به جواب برسد اما نرسید. در دنیا، من نمونه‌ای از چنین فیلیترینگی سراغ ندارم اما باید نمونه‌ای باشد که توسط تیم کارشناسی  خیلی زبده‌ و قوی‌ای و به صورت آپدیت این کار انجام شود. خیلی از پروژه‌هایی که درکشور داریم مقطعی تعریف می‌شوند یا به سرانجام می‌رسد یا نمی‌رسد و پروژه متوقف می‌شود؛ اما پروژه‎ی فیلترینگ هوشمند پروژه‌ای تعریف شده در بازه‌ی زمانی مشخصی نیست.

او گفت: اگر قرار بر اجرای این پروژه است باید همزمان و به صورت آپدیت جلو برود. مثل جاده‌ای نیست که یکبار ساخته شود و شما پشتیبانی نکنید. پروژه‌ها با شرایط امروز تعریف می‌شوند حالا اگر فردا تغییراتی به وجود آمد باید مجددا اقدام کنید و هزینه‌ی بسیاری انجام دهید تا اینکار هرروز در بازه‌ی زمانی مشخص برای هر صفحه‌ی جدیدی تعریف شود؛ اینکار در شبکه‌هایی که کدنویسی قوی دارند شدنی نیست، مانند اینستاگرام.

این پروژه‌ها در داخل وزارت ارتباطات مخفی و میلیاردی  است

این کارشناس که نمی‌خواست نامش فاش شود، گفت: نکته‌ی بعدی هزینه‌ی بسیاری است که برای این پروژه شده . حالا وزارت ارتباطات باید شفاف‌سازی کند که چقدر صرف این پروژه شد؟ و همچنین علت اینکه خلاف نظر کارشناس‌ها پروژه را شروع کردند و  امروز به جواب نرسیدند چیست؟ کسانی که روز اول ادعا می‌کردند که می‌توانند اینکار را انجام دهند امروز بیایند و از علت عدم موفقیت این پروژه بگویند؛ اما سکوت کردند. این پروژه‌ها مخفی و میلیاردی در داخل وزارت ارتباطات است.

او در پایان گفت: دقیقا این پروژه مثل این است که در جاده‌ای برف می‌آید و شما همزمان باید برف روبی بگذارید که همزمان برف‌ها را جمع کند تا این مسیر صاف شود و شما حرکت کنید. وقتی پی در پی برف می‌آید شما نمی‌توانید برف روب را کنار بگذارید، زیرا جاده بسته می‌شود و همزمان باید مسیر مطمینی ایجاد شود و پشت سر آن حرکت کرد.

انتهای پیام