عباس عبدی: باید نگران آینده حرفه روزنامه نگاری باشیم، نه شکل آن

روزنامه‌ی سازندگی نوشت: عباس عبدی به عنوان یکی از مشهورترین یادداشت‌نویسان روزنامه‌های اصلاح‌طلب شناخته می شود. عبدی هم موافق است که شاید نتوان روزنامه‌های کاغذی را نجات داد؛ ولی او معتقد است، امروز نباید نگران شکل روزنامه‌نگاری باشیم و مهم نیست که روزنامه کاغذی باشد یا دیجیتال، بلکه باید به آینده حرفه روزنامه‌نگاری و کارکرد آن توجه کنیم.

▪آیا با این گزاره که وضعیت روزنامه نگاری مکتوب دچار بحران شده است موافقید؟

اگر بحران را به معنای تیراژ واقتصاد مطبوعات بگیریم، واضح است که دچار بحران شده‌اند و در کوتاه مدت نیز چشم اندازی برای خروج از این بحران وجود ندارد. درواقع اگر از زاویه رسانه‌های مکتوب به مساله نگاه کنیم این بحران بسیار جدی است و شاید تنها راه خروج از بحران این باشد که روزنامه‌ها به فضای مجازی انتقال پیدا کنند تا بتوانند به حیات خود ادامه دهند.

▪دلایل پدید آورنده این بحران چیست؟

این بحران را هم می‌توان در ابعاد جهانی دید و هم در ایران آن را بررسی کرد. در جهان به طور کلی بخشی از مصرف رسانه‌ای به سمت فضای دیجیتال میل کرده است و شاید در ایران نسبت مصرف فرآورده های دیجیتال بیشتر از کشورهای دیگر هم باشد. به نظر می‌رسد که بخش دیجیتال در آینده جایگزین رسانه های کاغذی می‌شوند و همین امر باعث به وجود آمدن بحران برای رسانه‌های مکتوب شده است.

همچنین فضای دیجیتال باعث تغییر در کیفیت و حتی مصادیق خبرنگاران هم شده است. افراد متفاوت و جدیدی وارد این میدان شده‌اند و به نوعی در حال از میان رفتن مرزهای حرفه‌ای این شغل هستیم. شاید نیروهای سنتی روزنامه نگاری نتوانند به خوبی خود را با این شرایط تطبیق دهند و از میدان خارج شوند. در واقع چه به لحاظ اقتصادی و چه کیفی، وارد دوره‌ای جدید شده‌ایم.

اما بروز این بحران در ایران علل دیگری هم دارد. یکی از این عوامل، وابستگی نهادهای رسانه‌ای به حمایت‌های دولتی و رانت است. اما مهم ترین عامل در بروز بحران رسانه‌های مکتوب داخلی، وضعیت ناخرسند آزادی رسانه‌ها است. در کشورهای پیشرفته وضعیت رسانه‌ها به نسبت مورد قبول بودند و سپس رسانه دیجیتال هم به آن اضافه شده است، در نتیجه به مرور جایگزین رسانه‌های کاغذی شد و مطبوعات خودشان را با این وضع تطبیق دادند.

در ایران و به خصوص پس از سال 88 رسانه‌های اصلی محدود شدند و بنابراین نیازهای خبری مردم از طریق رسانه‌های دیجیتال تامین شد. در نتیجه، رسانه های رسمی بعد از سال 92 که فضا کمی بازتر شد، دیگر نتوانستند به جایگاه پیشین خود بازگردند؛ جایگاهی که پیش از این به تصرف فضای مجازی درآمده بود. به عبارت دیگر در طی این سال ها چیز دیگری جای آنها را گرفته بود. اما در غرب رسانه های اصلی از بین نرفته بودند تا رسانه های دیجیتال جای آن ها را بگیرند.

بنابراین نسل جوان ما ارتباطی با روزنامه‌ها ندارند، چون روزنامه‌ای وجود نداشته تا نیازهای خبری آن ها را تامین کند.

علت سوم این است که با ضعیف شدن مطبوعات؛ بسیاری از روزنامه نگاران برجسته از فضای مطبوعات خارج شدند. در نتیجه، بازگشت به دوره طلایی مطبوعات کاغذی بسیار سخت و ناممکن است. ولی از طریق روزنامه‌نگاری مجازی می‌توان این حرفه را احیا کرد.

▪بحث دیگری که وجود دارد درباره خود روزنامه نگاران هستند. شما در انجمن صنفی روزنامه نگاران هم حضور دارید. مهم ترین مشکلات روزنامه نگاران چیست؟

بخشی از مساله این است که روزنامه‌نگاران اعتماد به نفس خود را از دست داده اند و فکر می کنند آن چیزی که در مطبوعات می‌نویسند به اندازه کافی تاثیرگذار نیست و به همین دلیل به سمت فضای مجازی گرایش پیدا کرده اند. مشکل دیگر این است که درآمد کافی برای روزنامه‌نگاران وجود ندارد. وقتی که از نظر درآمد مشکل وجود داشته باشد بر کیفیت و کار روزنامه‌نگاران هم تاثیر منفی خواهد داشت و استقلال آن‌ها از میان می رود. بنابراین، با این وضعیت، روزنامه‌نگاران کار زیادی نمی‌توانند انجام دهند؛ هرچند انجمن صنفی سعی دارد کمک کند، اما تاثیرش چنان نیست که تحول جدی ایجاد کند. کوشش می‌کنیم بدتر نشود تا به راه‌حلی مناسب برسیم‌.

▪و راه حل این مشکلات چیست؟

دو راه حلی اساس برای این مشکل وجود دارد. یکی تغییر سیاست رسانه‌ای کشور است. آزادی رسانه‌ها باید تامین شود. دوم اینکه باید روزنامه‌ها با فضای مجازی همراه شوند و قوانین رسانه‌های مجازی هم باید تغییر کند. باید مالکیت مادی و معنوی تولیدات روزنامه‌نگاران و مطبوعات بصورت سفت و سخت رعایت شود. تا این اتفاق ها رخ ندهد نمی توانیم به آینده امید چندانی داشته باشیم.

▪برخی معتقدند که دوران رسانه های مکتوب به سر آمده نظر شما چیست و آینده را چگونه ارزیابی می کنید؟

این حرف به یک معنا درست است. تجربه ما هم نشان می دهد که وقتی در فضای مجازی همه چیز در دسترس است، دلیلی ندارد تا سراغ روزنامه‌های کاغذی برویم. ما نباید نگران شکل روزنامه‌نگاری باشیم؛ بلکه باید نگران حرفه و کارکرد روزنامه‌نگاری باشیم. شکل آن می‌تواند به هرگونه‌ای باشد. حالا یا روزنامه کاغذی یا دیجیتال فرقی نمی‌کند. مساله ما باید حرفه روزنامه نگاری و کارکرد آن به عنوان یک ضرروت در جامعه مدرن باشد.

انتهای پیام