درباره‌ی احتمال قرار گرفتن سپاه در لیست “گروه‌های تروریستی”
سارا معصومی درباره‌ی احتمال قرار گرفتن نام سپاه در لیست “گروه‌های تروریستی” از سوی آمریکا در روزنامه‌ی اعتماد نوشت: سال نو و داستان‌هاي نو در رابطه پرتلاطم ايران و امريكا. واشنگتن تحت رياست‌جمهوري دونالد ترامپ جمهوريخواه و چهره‌هاي تندرو و ايران‌ستيز ايستاده در يمين و يسار وي با سرعت هرچه تمام بر حجم تنش‌ها با تهران مي‌افزايد. پازلي كه دونالد ترامپ مي‌گويد براي به پاي ميز مذاكره كشاندن ايران با هدف نهايي تغيير رفتارهاي منطقه‌اي تهران طراحي كرده است هرروز مهره‌هاي بيشتري را تجربه مي‌كند و جالب آنكه دولت امريكا جز تشديد تحريم و اعمال سياست فشار حداكثري از مهره ديگري رونمايي نمي‌كند.
ابزار دولت ترامپ در قبال جمهوري اسلامي ايران تشديد تحريم‌ها است اما به گواه تمام كارشناسان در پس اين استفاده ابزاري از تحريم هيچ سياست مشخص و مدوني وجود ندارد و حتي هدف دولت امريكا در قبال ايران از فردي مانند مايك پمپئو تا مافوق وي دونالد ترامپ متفاوت است. مايك پمپئو و جان بولتون، مشاور امنيت ملي سال‌هاست روياي تغيير رژيم در ايران را در سر مي‌پرورانند اما ايران براي دونالد ترامپ پرونده‌اي است كه بايد به دستاوردي در حوزه سياست خارجي تبديل شود. اگر مطلوب پمپئو تغيير نظام در ايران است مطلوب مافوق وي به پاي ميز مذاكره نشستن سياستمداران ايراني با نمايندگان دولتي است كه نخواست ميراث‌دار دستاورد باراك اوباما در حوزه سياست خارجي يعني برجام باشد. با وجود اين تفاوت‌ها به نظر مي‌رسد كه فعلا سكان تصميم‌گيري‌ها در غياب كهنه‌كارهايي چون جيمز متيس (وزير دفاع پيشين) در اختيار تندروهايي مانند پمپئو و بولتون است.
دولت ترامپ هرچه در توان دارد براي تشديد فشار سياسي و اقتصادي بر ايران به كار مي‌گيرد و البته اميدوار است كه اين سياست منجر به يكي از دو سناريوي مطلوب واشنگتن شود: به پاي ميز مذاكره نشستن تهران يا اقدامي قهري از سوي ايران كه به عكس‌العمل احتمالا نظامي واشنگتن مقبوليت بين‌المللي بدهد. دونالد ترامپ در كناره‌گيري از توافق هسته‌اي با ايران در بهار سال گذشته نيز انتظار يكي از اين دو سناريو را مي‌كشيد كه تدبير تهران تاكنون مانع از تحقق اين روياي وي شده است.
پيش‌بيني تكراري اين‌بار محقق مي‌شود؟
يكي از ابزارهاي دولت امريكا در دو سال گذشته براي تحت فشار قرار دادن ايران بازي رواني و فضاسازي بوده و بر همين اساس در اين مدت برخي اخبار از گمانه‌زني‌هاي رسانه‌اي فراتر نرفتند و صرفا براي تشديد فضاي منفي پيرامون تداوم رابطه سياسي يا اقتصادي با ايران در ساير كشورها مطرح شده‌اند. با وجود اين زماني كه روز جمعه چند رسانه امريكايي و انگليسي به شكل همزمان از برنامه واشنگتن براي در ليست تروريستي قرار دادن سپاه پاسداران خبر دادند وزنه بيشتر تحليل‌ها به اين سمت بود كه دولتي كه در دو سال اخير با وجود نگاه‌هاي كارشناسي از توافق‌نامه‌ها و تعهدهاي بين‌المللي متعدد امريكا فاصله گرفته از برداشتن چنين گام خطرناكي در رابطه با ايران نيز واهمه‌اي ندارد.
وال استريت ژورنال نخستين منبع رسانه‌اي بود كه اعلام كرد مقامات امريكايي مي‌گويند دولت «دونالد ترامپ» در حال آماده شدن براي وارد كردن نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامي ايران در ليست موسوم به «گروه‌هاي تروريستي خارجي» است. اين خبر همزمان با پايان تعطيلات رسمي نوروز در ايران و درحالي كه رسانه‌هاي مكتوب پس از دو هفته تعطيلات كار خود را از سرگرفتند اعلام شد و البته فاصله اندك زماني آن تا سالگرد كناره‌گيري واشنگتن از توافق هسته‌اي با ايران نيز نمي‌تواند تصادفي باشد.
گزارش وال‌استريت‌ژورنال و گزارش‌هاي مشابه آن در رويترز، سي‌ان‌بي‌سي و ديگر رسانه‌هاي مطرح بين‌المللي درباره اين برنامه جديد ضدايراني دولت امريكا چه مي‌گويد؟ وال‌استريت‌ژورنال در مقدمه گزارش يادآوري كرده كه اگر نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامي به ليست گروه‌هاي تروريستي خارجي امريكا اضافه شود اين نخستين‌بار در تاريخ امريكا است كه يك نهاد وابسته به حكومت خارجي در چنين ليستي قرار مي‌گيرد. اين رسانه امريكايي در ادامه مي‌نويسد: در شرايطي كه اين خبر تاييد شود مي‌توان آن را گامي دانست كه منتهي به تشديد كمپين فشار امريكا بر ايران مي‌شود اما همزمان شكاف‌هايي را هم در دولت ترامپ ايجاد مي‌كند.
خبر قرار گرفتن نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامي در ليست گروه‌هاي تروريستي خارجي تاكنون چندبار در رسانه‌هاي متفاوت مطرح شده اما هيچگاه جنبه عملي به خود نگرفته است اما به گزارش وال‌استريت‌ژورنال اين موضوع از چندماه پيش در داخل ساختار دولتي امريكا مورد بحث قرار گرفته و تصميم نهايي قراردادن سپاه در اين ليست است. براساس اين گزارش پمپئو و بولتون مدافعان سرسخت اين اتفاق هستند و اعتقاد دارند كه اين اقدام مي‌تواند منجر به كاسته‌شدن از روابط اقتصادي كشورها با ايران شود چرا كه سپاه نقش مهمي در بسياري از فعاليت‌هاي اقتصادي داخلي و خارجي ايران دارد.
در نقطه مقابل اين نگاه برخي چهره‌هاي نظامي وزارت دفاع مانند ژنرال جوزف دانفورد، رييس ستاد مشترك نيروهاي مسلح ايستاده‌اند كه مي‌گويند اين گام منجر به عكس‌العمل شديد عليه نيروهاي امريكايي در منطقه خواهد شد و همزمان آسيب آنچناني به اقتصاد ايران وارد نخواهد كرد. جيسون بلازاكيس مدير سابق دفتر مالي ضد تروريسم در وزارت خارجه امريكا نيز نسبت به عواقب وخيم اين مساله براي واشنگتن هشدار داده است.
وال استريت ژورنال به نقل از منابع آگاه نوشته كه دونالد ترامپ در راستاي موضع‌گيري‌هاي تند عليه ايران شخصا خواهان قرار گرفتن نام سپاه در اين ليست است اما اين گام هم پيچيدگي‌هاي حقوقي و هم عواقب امنيتي دارد كه منجر به بروز نگراني‌هايي درباره اجرايي شدن اين تصميم شده است. برخي عواقب اين تصميم در گزارش وال‌استريت‌ژورنال اين‌گونه ذكر شده است: با اين اعلام، شركت‌ها و اشخاص از ارايه هرگونه حمايت مادي يا منابع، مانند خدمات مالي، تجهيزات آموزشي، مشاوره حرفه‌اي، تسليحات يا حمل‌ونقل، به شركت‌ها يا مقامات سپاه منع مي‌شوند. مقامات سپاه و كساني كه با آنها تعامل مي‌كنند تحت قانون مجازات‌هاي كيفري يا مدني شامل پيگرد قضايي قرار مي‌گيرند. اين كار همچنين مانع ورود يا اقامت نمايندگان خارجي سپاه يا شركت‌هاي تحت كنترل آن به ايالات متحده مي‌شود.مخالفان در دولت امريكا مي‌گويند كه اين اقدام نه تنها تاثير چنداني در تضعيف ايران و بخش‌هاي مهم اقتصاد آن نخواهد داشت بلكه براي دشمنان واشنگتن الگويي مي‌شود تا چنين برچسب‌هايي را به عناصر مختلف نيروهاي مسلح ايالات متحده بزنند.
در دو سال اخير هربار اين مساله در دولت ترامپ مطرح شده بود جيمز متيس كه عنوان وزير دفاع را به خود اختصاص داده بود مخالفت خود را با آن اعلام كرده بود اما در غياب وي تندروهايي كه به نظر مي‌رسد اشراف اطلاعاتي بر مسائل منطقه‌اي پيرامون ايران در غرب آسيا ندارند عنان امور را در دست گرفته‌اند. در اين ميان سرويس‌هاي اطلاعاتي امريكا هشدارهاي لازم را به كاخ سفيد داده‌اند و همزمان فرماندهي مركزي امريكا كه مسووليت نظارت بر نيروهاي امريكايي در خاورميانه را برعهده دارد در چند روز آتي هشدار منطقه‌اي پيرامون امنيت سربازان امريكايي مستقر در پيرامون ايران را صادر خواهد كرد. وزارت‌خارجه امريكا از چند روز پيش از انتشار اين خبر در رسانه‌ها، بسترسازي براي آن را آغاز كرده بود و به عنوان نمونه برايان هوك، رييس گروه اقدام ايران در اين وزارتخانه ادعا كرد كه بر اساس گزارش‌هايي از طبقه‌بندي‌خارج‌شده ارتش ايالات متحده، ايران در مرگ دست‌كم ۶۰۸ نظامي امريكايي مسوول است.
اما و اگرهاي تصميمي خطرناك
وال‌استريت‌ژورنال در بيان چرايي تمركز ترامپ بر سپاه پاسداران انقلاب اسلامي مي‌نويسد: دولت امريكا از مدت‌ها پيش به دنبال انجام اقدامي عليه سپاه پاسداران بود چرا كه آن را نيرويي بسيار وفادار به حاكميت مي‌داند و همچنين براساس برآوردها در چندسال اخير به اين نتيجه رسيده كه سپاه قدرت اقتصادي فوق‌العاده‌اي هم دارد. انتقاد از فعاليت‌هاي موشكي ايران يكي از محورهاي فعاليت‌هاي ايران‌ستيزانه دولت ترامپ در دو سال اخير بوده و دولت ترامپ سپاه را مسوول برنامه‌هاي موشكي ايران مي‌داند. همچنين فعاليت‌هاي سپاه قدس در سوريه و عراق همواره مورد انتقاد و اعتراض واشنگتن بوده است.
وال‌استريت‌ژورنال در بخش‌هايي از گزارشش به نقل از مايك پمپئو در دوره رياست وي بر سازمان سيا در سال 2017 مي‌نويسد كه سپاه بر 20 درصد از ثروت اقتصادي ايران كنترل دارد و بخش‌هاي انرژي كشور هم در سيطره سپاه است. در حال حاضر كليت سپاه از سوي وزارت خزانه‌داري امريكا مشمول تحريم است اما قرارگرفتن نام اين نهاد در ليست گروه‌هاي تروريستي خارجي منجر به تحريم افراد فعال در اين نهاد هم مي‌شود و همزمان دست امريكا را براي اقدام عليه اين نهاد بازتر مي‌كند.
هرچند كه برخي كارشناسان مسائل امريكا مي‌گويند دولت بعدي مي‌تواند اين تصميم احتمالي ترامپ را كان لم يكن سازد اما اين اقدام نيز ساده نخواهد بود چرا كه دولت فوق بايد بتواند اثبات كند كه سپاه ارتباطي با گروه‌هاي تروريستي نداشته يا از گروه‌هاي مبارز نظامي در غرب آسيا حمايت نمي‌كند.
يك مقام آگاه امريكايي در گفت‌وگو با وال‌استريت‌ژورنال در اين باره مي‌گويد: «دولت پيشين به رهبري باراك اوباما هم ايده قراردادن نام سپاه در ليست گروه‌هاي تروريستي خارجي را بررسي كرد اما هيچگاه عملياتي كردن آن را به صلاح ندانست اما به نظر مي‌رسد كه دولت جديد رويه جديدي هم در پيش گرفته است.» ترامپ در حالي شديدترين سياست‌ها در قبال تهران را در پيش گرفته است كه پرونده ايران يكي از حساس‌ترين پرونده‌ها در انتخابات رياست‌جمهوري امريكا در سال 2020 خواهد بود. برخي كانديداهاي دموكرات اعلام كرده‌اند در صورت پيروزي به توافق هسته‌اي با ايران بازخواهند گشت. دولت ترامپ پس از كناره‌گيري از برجام اعلام كرد حاضر به مذاكره با ايران است اما 12 شرط را به عنوان پيش‌شرط اين مذاكرات اعلام كرد؛ 12 شرطي كه نه فقط ايران بلكه كارشناسان امريكايي رابطه تهران و واشنگتن نيز مي‌گويند نمي‌تواند به معناي تلاش براي تغيير رفتار تهران باشد و ايران در صورت عمل كردن به آنها عملا دچار تغيير رژيم خواهد شد! مقام‌هاي متعدد در ايران تاكنون بارها اعلام كرده‌اند كه تمايلي به گفت‌وگو با دولت ترامپ در شرايط فعلي ندارند و پيش‌شرط بازگشت امريكا به برجام را براي كاخ سفيد تعيين كرده‌اند.
تبعات سياسي و نظامي
انتشار خبر احتمال قرار گرفتن نام ايران در ليست گروه‌هاي تروريستي خارجي امريكا موجي از واكنش‌هاي عمدتا منفي را در ميان كارشناسان و رسانه‌هاي متفاوت به دنبال داشت. ناگفته پيدا است كه اين اقدام مي‌تواند هرگونه احتمال شكل‌گيري مذاكره ميان ايران و امريكا در دولت دونالد ترامپ را به صفر برساند. تاريخ رفتاري ايران نشان مي‌دهد كه تهران در روزهايي كه تحت فشار باشد تن به مذاكره نمي‌دهد و اگر واشنگتن نام يك نهاد نظامي رسمي ايران را در ليست گروه‌هاي تروريستي خارجي قرار دهد عملا تهران اين اقدام را به مثابه اعلام جنگ مي‌داند و روياي ترامپ براي تبديل كردن مذاكره با ايران به عنوان دستاوردي در حوزه سياست خارجي براي هميشه از بين خواهد رفت. از سوي ديگر بسياري از تحليلگران اعتقاد دارند كه قراردادن نام سپاه در ليست گروه‌هاي تروريستي خارجي امريكا احتمال تنش نظامي ميان تهران و واشنگتن را افزايش خواهد داد. اين اقدام از آستانه تحمل هر دو طرف خواهد كاست و احتمال جنگ تصادفي ميان دو كشور افزايش پيدا خواهد كرد. از سوي ديگر امريكا تصور مي‌كند مي‌تواند با قراردادن نام سپاه در اين ليست براي اقدام‌هاي نظامي احتمالي بعدي عليه آن مقبوليت كسب كند.
رويترز در گزارشي درباره اظهارات مقام‌هاي امريكايي درباره اين تصميم احتمالي مي‌نويسد: مقام‌هاي ايران پيش از اين تهديد كرده‌بودند كه اگر واشنگتن چنين خطايي بكند بايد با تبعات آن در منطقه دست و پنجه نرم كند. اين تهديد مشخصا نيروهاي امريكايي حاضر در منطقه و در كشورهايي مانند عراق را شامل مي‌شود. قدرت و نفوذ نظامي ايران در عراق به خصوص در ميان جمعيت شيعه بر هيچ‌كس پنهان نيست. به نظر مي‌رسد كه اصلي‌ترين هدف امريكا از اين اقدام مقابله با سپاه قدس به رياست قاسم سليماني است. مايك پمپئو وزير خارجه فعلي امريكا مي‌گويد كه در سال 2017 زماني كه رييس سازمان سيا بوده در نامه‌اي به قاسم سليماني به او هشدار داده بود كه اگر نيروهاي تحت حمايت ايران در عراق به نيروهاي امريكايي مستقر در اين كشور آسيبي برسانند واشنگتن تهران را مسوول مي‌داند.
رويترز در بخش ديگري از اين گزارش مي‌نويسد: مشخص نيست كه تاثير اين اقدام امريكا بر همكاري‌هاي واشنگتن با كشورهاي منطقه كه با تهران در ارتباط هستند مانند عراق چه خواهد بود؟
گاردين در گزارشي در اين باره مي‌نويسد: كارشناسان شك دارند كه قراردادن نام ايران در اين ليست مي‌تواند چه تاثيرهايي داشته باشد؟ سپاه در حال حاضر تحت شديدترين تحريم‌هاي امريكا قرار دارد و واشنگتن نام ايران را هم در ليست كشورهاي حامي تروريسم قرار داده است. بنابراين سوال اينجاست كه كاخ سفيد از اين تصميم انتظار چه نتيجه جديدي را دارد؟
گاردين به نقل از ريچارد نفيو در اين باره مي‌نويسد: من هنوز هم نمي‌دانم كه از نظر قانوني مي‌توان سپاه را كه يك نهاد دولتي است در ليستي قرار دارد كه مختص گروه‌هاي تروريستي غيردولتي است؟
حشمت‌الله فلاحت‌پيشه، رييس كميسيون امنيت ملي و سياست خارجي مجلس شوراي اسلامي: در صورت قرار دادن سپاه در فهرست گروه‌هاي تروريستي امريكا، نظاميان اين كشور را در كنار داعش در فهرست سياه تروريست‌ها قرار مي‌دهيم.
رضا نصري، حقوقدان: كميته بين‌المللي صليب سرخ بايد به دولت امريكا نسبت به عواقب نامگذاري يك نيروي مسلح دولتي (سپاه) به عنوان يك سازمان تروريستي هشدار دهد. اين اقدام خطرناك بدعتي را پايه‌گذاري مي‌كند كه نتيجه آن از بين رفتن رژيم حقوقي كنوانسيون‌هاي ژنو خواهد بود.
ريچارد نفيو، مذاكره‌كننده امريكا در دولت اوباما: تبعات اين تصميم به خصوص با توجه به حضور نيروهاي نظامي امريكا در منطقه بسيار زياد و بد خواهد بود. تصميم‌گيري‌هاي اشتباه در همه‌جا. آيا ما به دنبال رويارويي نظامي با ايران هستيم يا خروج تهران از برجام و از سرگرفته شدن برنامه هسته‌اي اين كشور؟
وندي شرمن، مذاكره‌كننده ارشد دولت اوباما با تهران: سپاه پاسداران در حال حاضر نيز تحت تحريم‌هاي كامل امريكا است و قراردادن نام آن در ليست تنها جان سربازان ما را در منطقه به خطر مي‌اندازد.
«هوشيار زيباري»، از رهبران حزب دموكرات كردستان عراق: «برنامه ايالات متحده امريكا براي گنجاندن سپاه پاسداران ايران در فهرست سازمان‌هاي تروريستي تاثير آشكاري بر ايران خواهد داشت و اين كشور گروه‌هاي سياسي كه داراي روابط خوبي با تهران هستند را بر آن خواهد داشت تا تلاش‌ها در پارلمان عراق براي اخراج نظاميان امريكايي را تسريع بخشند. اين حقيقتي ساده است.»
جورجيو كافيرو، تحليلگر مسائل ايران و امريكا: قراردادن نام سپاه در ليست گروه‌هاي تروريستي خارجي از سوي امريكا يك اشتباه بزرگ خواهد بود و معناي عبارت گروه تروريستي را هم تغيير مي‌دهد. سپاه پاسداران يك نهاد دولتي/ حكومتي است بنابراين اگر امريكا با سپاه مشكل دارد با كليت نظام ايران مشكل دارد و نمي‌تواند سپاه را در ليست مخصوص به گروه‌هاي غيردولتي قرار دهد.
انتهای پیام
