دلایل ایران برای توقف اجرای بخشی از تعهداتش در برجام چیست؟
به نوشته‌ی “اعتدال” ایران، پس از خروج آمریکا از برجام به درخواست اروپا، چین و روسیه برای حفظ برجام و جبران بی تعهدی آمریکا فرصت داد تا این خسارات جبران شود اما با گذشت این مدت نه تنها حمایت اروپایی‌ها صرفا در کلام بوده بلکه اقدام عملی برای تامین منافع ایران انجام نشده است. اکنون ایران تصمیم گرفته است تا اقدامات متقابلی را براسا بندهای از برجام انجام دهد. البته اقدامات ایران به معنای خروج از برجام نمی‌تواند باشد.
8 می سال 2018 ترامپ فرمان خروج از برجام را صادر کرد. او در همان زمان طی سخنانی در کاخ سفید با طرح ادعاهای واهی علیه ایران، گفت که قصد دارد دنیا را از اقداماتی برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای مطلع کند.
در همین زمان حجت الاسلام و المسلمین حسن روحانی رئیس جمهور کشورمان نیز در سخنانی با اشاره به اقدام آمریکا برای خروج از برجام و و در واکنش به این اقدام، اظهار کرد: همان سخنی که از ۴۰ سال پیش آن را تکرار کرده و همچنان تکرار می‌کنیم، در این زمان اتفاق افتاد و آن اینکه کشور ایران همیشه به تعهدات خود پایبند بوده و آمریکا کشوری است که هیچگاه به تعهداتش پایبند نبوده است.
وی افزود: تاریخ به خوبی شاهد این بوده است که آمریکا نسبت به ملت بزرگ ایران و سایر ملت‌های منطقه همواره رفتار خصمانه‌ای داشته است. از کودتا علیه دولت قانونی مصدق گرفته تا مداخلات شان در حمایت از صدام و رژیم گذشته ایران و سرنگونی هواپیمای مسافربری و کشتن انسان‌های بیگناه توسط ناو آمریکایی.
رئیس جمهور کشورمان با تاکید بر اینکه برجام توافق بین‌المللی ایران و آمریکا نبوده که آمریکا بخواهد از این توافق خارج شود، افزود: برجام یک توافق چندجانبه و بین‌المللی بوده؛ برجام توافقی است که مورد تایید شورای امنیت سازمان ملل و قطعنامه ۲۲۳۱ قرار گرفته است بنابراین آمریکا رسما امشب اعلام کرد که به تعهدات بین‌المللی توجهی ندارد.
وی تصریح کرد: تاریخ نشان خواهد داد که ما همانطور که پیش از این نیز در برابر توطئه‌های دشمنان‌مان پیروز بوده‌ایم در این مورد هم پیروز خواهیم شد.
در ادامه واکنش‌هایی که نسبت به اقدام دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا در خروج از برجام انجام شد، فدریکا موگرینی پس از اعلام دونالد ترامپ رییس‌جمهور آمریکا مبنی بر خروج از برجام و بازگرداندن تحریم‌های ثانویه علیه ایران و اعمال تحریم‌های جدید در کنفرانس مطبوعاتی، اظهار کرد: اتحادیه اروپا مکررا اعلام کرده است که برداشتن تحریم‌ها نتایج مثبتی بر روی روابط تجاری ایران و اتحادیه اروپا و همچنین اقتصاد مردم ایران داشته است. ما همچنان متعهد هستیم این وضعیت ادامه پیدا کند.
همچنین رئیس‌جمهور فرانسه با انتشار پیامی اعلام کرد که انگلیس، فرانسه و آلمان از تصمیم آمریکا برای خروج از برنامه جامع اقدام مشترک متاسف هستند. روسیه نیز ازجمله کشورهایی بود که در واکنش به تصمیم رئیس جمهور آمریکا برای خروج از برجام اظهار کرد: این اقدام تهدیدی علیه امنیت بین‌الملل ایجاد خواهد کرد.
براساس گزارشی که پیش از این و در سال گذشته توسط وزارت امور خارجه کشورمان منتشر شد، این وزارت‌خانه بنا بر وظایف محوله و ذاتی خود، تمامی تحولات مرتبط با اجرای برجام را رصد و هرگونه تاخیر، تعلل، بدعهدی و به ویژه نقض تعهدات برجامی از سوی آمریکا را ابتدا در قالب نامه رسمی از سوی وزیر امور خارجه به نماینده عالی اتحادیه اروپا در سیاست خارجی و هماهنگ کننده برجام ثبت و ضبط نموده و سپس در کمیسیون مشترک برجام که هر سه ماه بین ایران و کشورهای ۱+۵ تشکیل می شود، مطرح و پیگیری کرده است.
در طول مدتی که اجرای برجام می‌گذرد، مجموعه‌ای از نقض، بدعهدی، تاخیر، تعلل و تخطی از اجرای برجام توسط دولت آمریکا صورت گرفته است که از سوی جمهوری اسلامی ایران در قالب نامه‌هایی به فدریکا موگرینی هماهنگ کننده کمیسیون مشترک برجام، اعلام شده است.
تمدید «قانون تحریم‌های ایران» موسوم به آیسا از سوی کنگره آمریکا، ایجاد محدودیت برای سفر اتباع کشورهایی که مشمول «برنامه لغو روادید آمریکا» هستند برای سفر به آمریکا، به دلیل سفر به ایران، تلاش آمریکا برای ایجاد فضایی منفی علیه جمهوری اسلامی ایران در شورای امنیت سازمان ملل متحد، برخلاف تعهد جمعی کشورهای ۱+۵ برای تحقق «تغییر بنیادین» در رویکرد و تعامل شورا با جمهوری اسلامی ایران، تعلل عمدی دولت آمریکا در رفع موثر تحریم‌های هسته‌ای، به نحوی که در موارد متعددی این تعهد صریح آمریکا به صورت مقطعی، کند و در برخی مواقع به نحو بازدارنده‌ای پیچیده بوده است، تلاش برای جلوگیری از عادی سازی تجارت سایر کشورها با ایران و بهره‌مند شدن جمهوری اسلامی ایران از منافع اقتصادی برجام، از طریق دامن زدن و گسترش شک و تردید نسبت به آینده روابط اقتصادی و همکاری با ایران، تاخیر غیر
موجه از سوی وزارت خزانه داری آمریکا در صدور مجوزهای لازم برای فروش یا اجاره هواپیمای مسافربری به ایران، ایجاد مقررات دست وپاگیر و موانع روانی در مسیر دسترسی آسان بانک مرکزی ایران به منابع مالی خود، پیچیده نمودن و مشروط ساختن مقررات رفع تحریم‌ها از سوی وزارت خزانه‌داری آمریکا به منظور ایجاد تردید در بانک‌های غیرآمریکایی و اکراه آن‌ها از همکاری با ایران، طرح مکرر قوانین مختلف تحریمی علیه جمهوری اسلامی ایران در کنگره آمریکا با هدف تخریب فضا و جلوگیری از عادی سازی روابط تجاری سایر کشورها با ایران، طراحی و تبلیغ گسترده در مورد سیاست غیرقانونی «بازنگری برجام» از سوی دولت جدید آمریکا و اشارات مکرر (مستقیم و غیرمستقیم) به امکان عدم تمدید اسقاط قوانین تحریمی آمریکا علیه ایران، با هدف ایجاد تردید و نگرانی نامحدود در جامعه اقتصادی جهانی نسبت به آینده روابط اقتصادی با ایران برخی از مهم‌ترین مواردی است که آمریکا آن‌ها را نقض کرده است.
همچنین « تشدید و افزایش مقررات دست و پاگیر وزارت خزانه داری آمریکا جهت شرکت‌های غیرآمریکایی برای همکاری با ایران در تعارض با بند ۲۹ برجام مبنی بر تعهد این کشور بر عدم تضعیف اجرای موفقیت آمیز برجام و خودداری از هر سیاستی است که تاثیر مستقیم و نامطلوب بر عادی سازی روابط تجاری و اقتصادی با ایران بگذارد»، « افزایش چشمگیر اظهارات تحریک‌آمیز و خصمانه مقامات ارشد آمریکا علیه برجام، که علاوه بر بی اعتنایی به اصول حقوق بین الملل، نقضِ شروط مندرج در برجام – خصوصا بند ۲۸- محسوب می‌شود که صراحتا اشعار می‌دارد مقامات ارشد کشورهای طرف برجام همه تلاش خود را از جمله در اظهارات عمومی خود، برای اجرای موفقیت آمیز برجام به کار خواهند بست»، « اتخاذ مکرر مواضع منفی مقامات عالی‌رتبه آمریکا علیه برجام از جمله در سخنرانی رئیس جمهور این کشور در مجمع عمومی سازمان ملل متحد (۲۸ شهریور ۱۳۹۶) و نیز سخنرانی مورخ ۲۱ مهر ۱۳۹۶ که به بهانه اعلام راهبرد جدید این کشور در قبال ایران صورت گرفت. این موضع گیری‌ها مغایر با تعهدات صریح آمریکا در برجام و یکی از اصول مهم حقوق بین الملل – که در برجام نیز صراحتا تکرار شده – یعنی اجرای با “حسن نیت تعهدات” است»، «تمدید اسقاطیه‌های تحریم‌های ایران توسط دولت جدید آمریکا به شکلی که عامدانه و از حیث شکل، مفاد، زبان و اقدامات همزمان (از جمله افزودن همزمان شماری از اشخاص و نهادهای ایرانی به فهرست تحریمی) کمترین فضای مساعد را برای بهره‌مندی کامل ایران از لغو تحریم‌های مشخص شده در پیوست شماره ۲ برجام فراهم سازد»، «اعلام عمومی اجرای تعهدات برجامی با منفی‌ترین تعابیر و با هدف کاهش یا عدم بهره‌مندی ایران از اثرات مثبت تداوم برجام»، « اقدام غیرمتعارف و تبلیغاتی نماینده آمریکا نزد سازمان ملل متحد در سفر به وین به منظور اعمال نفوذ بر فعالیت حرفه‌ای آژانس»، « طرح اتهامات واهی و تبلیغات گسترده علیه ایران با هدف مقدمه چینی برای اعلام عدم پایبندی جمهوری اسلامی ایران به برجام، که در تعارض کامل با هشت گزارش رسمی آژانس بین المللی انرژی اتمی است و می‌تواند علاوه بر تاثیرات مخرب بر اعتبار کلی آژانس به‌عنوان نهاد صالح برای راستی آزمایی پایبندی ایران به برجام، اثرات غیرقابل پیش بینی بر حوزه عدم اشاعه داشته باشد»، « مقدمه چینی برای شانه خالی کردن از مسئولیت و تعهدات برجامی دولت آمریکا با طرح مکرر اتهام عدم پایبندی ایران، ارجاع موضوع تصمیم گیری در مورد تمدید و تداوم اسقاطیه های تحریم های هسته ای به کنگره آمریکا، و ایجاد فضای ابهام در مورد برجام از طریق تحمیل احتمالی و مجدد تحریم ها از سوی کنگره» از دیگر مواردی است که ایالات متحده آمریکا نسبت به نقض تعهدات خود اقدام کرده است.
البته در این مدت دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا، بندر چابهار را از تحریم‌ها معاف کرد و همچنین معافیت‌هایی را برای برخی از خریداران نفتی ایران در نظر گرفته بود که اخیرا نیز با اتمام مهلت معافیت ، آن‌ها را تمدید نکرد که این مساله نگرانی های زیادی را برای خریداران نفتی به دنبال داشته است و حتی در این زمینه دولت هند از آمریکا در خواست کرد تا تسهیلاتی را در نظر بگیرد.
باید در نظر داشت، ترامپ علاوه بر لغو اکثر تعهدات بین‌المللی و رفتاری خارج از عرف دیپلماتیک و تخاصمی با اکثر کشورها، اخیرا در اقدامی که ناشی از عدم تعقل او بود، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران را در لیست گروه‌های تروریستی قرار داد که نه تنها این اقدام واکنش هایی را در عرصه بین الملل داشت، بلکه بر خلاف تصور او، اقدامش موجب وحدت حداکثری در کشور و در میان نظامیان، تمامی گروه‌ها و آحاد مردم شد.
علیرغم رایزنی هایی که پس از خروج آمریکا از برجام با کشورهای اروپایی و طرف تعهد برجام انجام شد، این کشورها قول ایجاد ساز و کار مالی ویژه با عنوان SPV را داده بودند که بعد از کلی تعلل و تاخیر،ساز وکاری با عنوان اینستکس را راه اندازی کردند.
البته ایران دست روی دست نگذاشته و ارتباطات خود را با کشورهای هدفش نسبت به گذشته تقویت کرده و گسترش داده است تا بتواند کانال‌هایی را برای دور زدن تحریم‌ها ایجاد کند که نمونه آن ایجاد کانال مالی با کشور هندوستان است.
با همه این اتفاقات ایران باید در پاسخ واکنشی نشان دهد که بدانند مسیر فشار و امتیازگیری یکجانبه برای تسلیم شدن نمی‌تواند ادامه پیدا کند و این چرخه در نقطه‌ای باید متوقف شود. بنابراین در مرحله اول نیز بایستی از ظرفیت‌های داخل برجام برای این منظور استفاده شود. به نظر می سد ایران با اقدام خود می‌خواهد نشان دهد که راه دیپلماسی همچنان باز است و طرف های اروپایی باید وعد‌ه‌های خود را در زمینه تبادلات مالی و بانکی و خرید و فروش نفت عملیاتی کنند.
همچنین طبق بند 36 برجام در صورت عدم پایبندی طرف مقابل به تعهدات، «حق ایران» است که توقف کلی یا جزیی به تعهدات خود بدهد. این «حق» باید تثبیت و به طرف اروپایی تفهیم شود که اجازه ندارد در حالی که یک طرف شانه از زیر بار تعهدات خود خالی کرده، برای ایران باید و نباید بگوید.
البته نباید فراموش کنیم ایران با توجه به این که اجماع جهانی علیه کشور نیست، دست بالاتر را دارد و قطع‌نامه‌های شورای امنیت هم وجود ندارد و از نظر سیاسی اقدامات آمریکا در دنیا هیچ جایگاهی ندارد.
انتهای پیام
