بازنده مرگ تدریجی مطبوعات: از «مردم» تا «حاکمیت»
شفقنا نوشت: چند سالی می شود که مطبوعات ایران با مشکلات عدیده ای چون نبود مخاطب،گرانی،نداشتن آگهی و …دست و پنجه نرم می کنند. اما از سال گذشته تا به امروز یکی از مشکلات اصلی بیشتر روزنامه ها و مجلات مساله کاغذ است. به همین خاطر بازار کاغذ روزهای پرالتهابی را پشت سر گذاشت و این التهاب تا جایی بود که قیمت برخی از انواع کاغذ، به صورت روزانه افزایش یافت و هر روز رکورد جدیدی را در قیمت کاغذ وارداتی ثبت کرد. در چنین شرایطی، خبر حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی از واردات کاغذ هم باعث شد تا بازار نشر، چاپ و کاغذ باز ملتهب‌تر شود. از طرفی دیگر دو روزنامه ایران و همشهری هم از امروز تعداد صفحات خود را از ۲۴ به ۱۶ صفحه کاهش داده اند و همه این موارد باعث شده تا روزنامه نگاران و کارشناسان خبر از مرگ تدریجی مطبوعات دهند. در ادامه گزارشی از واکنش اهالی رسانه را درباره تبعات این گرانی و خاموشی مطبوعات می خوانید.
نابودی سنت روزنامه نگاری مطبوعات
سعید ارکان زاده مدیرمسئول مجله «بازخورد» در رشته توییتی به تبعات از بین رفتن مطبوعات به خاطر گرانی کاغذ پرداخت و نوشت : «چرا مطبوعات کاغذی هنوز مهم هستند؟ البته که روزنامه نگاری در ایران مشکلات خود را دارد. اما این رشته در پی برجسته کردن نقاط قوت مطبوعات است. علاقه بر چاپ و کاغذ یک نوع فتیشیسم نیست و روزنامه نگارها هم آدم های هیستریکی نیستند که عشق اول و آخرشان بوی کاغذ روزنامه و مرکب چاپ باشد. آن‌ها با تضعیف مطبوعات و بلبشوی فعلی بازار کاغذ شاهد نابودی یک سنت هستند : سنت روزنامه نگاری مطبوعاتی. سنت روزنامه نگاری در ایران همانند سنت نیمه مستقل که رشته های ارتباطات در کشور هم بر آن بنا شده ،هنوز روزنامه نگارانی تولید می کند که دست کم روی کاغذ ،ناظر قدرت و نماینده مردم اند.مهم ترین ستون و نقطه اتکای این سنت همچنان مطبوعات هستند.»
بار اصلی آموزش بر عهده مطبوعات و خبرگزاری ها
او در ادامه با انتقاد از دانشگاه های علوم ارتباطات توضیح داده: «در شرایطی که دانشکده های ارتباطات و دیگر رشته های مرتبط با روزنامه نگاری عملاً دانشجویان را برای کار در تحریریه ها آموزش نمی دهند ،مطبوعات بار اصلی آموزش روزنامه نگاران حرفه ای آینده را به دوش می کشند. خبرگزاری ها با فاصله زیاد از مطبوعات در رتبه دوم قرار دارند. منابع مولد ژورنالیست در ایران ،مطبوعات و در درجه اول روزنامه ها _ چه محلی و چه سراسری _ هستند .بسیاری از ژورنالیست های خبرگزاری ها،رادیو و تلویزیون کار خود را از مطبوعات آغاز کرده اند و کارآموزانی مطبوعاتی بوده اند که بعد به رسانه های غیر چاپی رفته اند. با مرگ احتمالی مطبوعات ،آن سنت روزنامه نگاری نیم بند که به ژورنالیست یاد می داد چرا و چگونه باید میکروفون جلوی صاحب قدرت بگیرد و _ حتی شده با ترس و لرز_ بازخواستش کند ،خاموش می شود. جای مطبوعات را رسانه هایی خواهند گرفت که مدل کسب و کارشان ناگزیر بده بستان با قدرت است».
ارکان زاده با اشاره به نقش مطبوعات در تحلیل مسائل، توضیح داد: «تاریخ رسانه ها نشان داده که تلویزیون ها و رادیو ها حالا هم شرکت های اجتماعی و پیام رسان ها چقدر با قدرت های سیاسی زد و بند دارند. راه اندازی این ها پول زیادی می خواهد و کسی که پول دارد خوب با کسی که قدرت دارد ،کنار می آید. مطبوعات با پول های خیلی کمتری می چرخند. هیچ تلویزیون و رادیویی ،هیچ گرافیک تعاملی ای ،هیچ موشن گرافیک و اینفوگرافیکی، هیچ شبکه اجتماعی ای، هیچ پیام رسانی و حتی هیچ وب سایت کلیک خوری نمی تواند به اندازه مطبوعات ،با آن عقل سرد، صراحت ،برندگی و عمق تحلیل مسائل را بشکافد و جلوی چشم مخاطب بگذارد. با نابودی سنت روزنامه نگاری مطبوعاتی ،چرخه تولید ژورنالیست هم ناقص می شود و ژورنالیست هایی که به بازار کار وارد می شوند ،چه بسا بازاریابی را بهتر از نمایندگی مردم و نظارت بر قدرت یادگرفته باشند. انتقال مفهوم و فلسفه روزنامه نگاری عمدتاً در مطبوعات شکل می گیرد».
فضای مجازی هیچ گاه نمی تواند جانشین مطبوعات شود
او با اشاره به بازنده های اصلی مرگ مطبوعات نوشت :« اگر کاغذ و شرایط اضطراری کشور و بی کفایتی مدیران و سودجویی درون سازمانی مطبوعات و کوتاه اندیشی خود روزنامه نگارها دست به دست هم بدهد و به مرگ مطبوعات بیانجامد ،چه خواهد شد؟ هیچ،بی لیاقت بوده ایم. البته که وقتی خربزه را می خوردیم ،باید پای لرزش هم بنشینیم. اولین بازنده مرگ مطبوعات مردم‌اند.آن‌ها بخش زیادی از نمایندگان خود را از دست خواهند داد. اما خیلی زود بازنده دوم،حاکمیت خواهد بود و در بزنگاه ها این را خواهد فهمید. توییت‌ها ،پست ها، موسسات تحلیل هشتگ و داده کاوی فضای مجازی اصلا و ابدا جانشین نهادهای مطبوعاتی نخواهند شد. تجربه نشان داده با پست نویسی در توییتر و قطعه نویسی در تلگرام و فیلم موبایلی اینستاگرام روزنامه نگار تربیت نمی شود. روزنامه نگارها اغلب در مطبوعات تربیت می شوند. آن هم با نظام استاد_ شاگردی که دهه هاست جریان دارد .بخش زیادی از این نظام با مرگ مطبوعات از بین می رود ».
دولت فورا چاره اندیشی کند
به گزارش شفقنا رسانه، سارا غضنفری خبرنگار اجتماعی هم به پیامد بحران کاغذ در مطبوعات اشاره کرد و نوشت: «روزنامه و مجله در آستانه تعطیلی است. فقط مطبوعات تعطیل نمی شود. یک حجم انبوه از نیروی تحریریه، فنی، عکس، کارگر چاپخانه و غیره بیکار می شوند. یک حجم انبوه از آدم های بیکار و افسرده به جامعه اضافه می شود. همه نگاه می کنند، راهکار های بی نتیجه ارائه می کنند. ما بهت زده فقط ناظر هستیم و ترس معاش».
داریوش آرمان روزنامه نگار حوزه اجتماعی و سلامت هم با آوردن هشتگ بحران کاغذ خطاب به دولت نوشت:«نگران سرنوشت صدها تن از همکاران مطبوعاتی مان هستیم که ممکن است بیکار و خانه نشین شوند. دولت چاره ای بیاندیشد.» او همچنین تاکید کرد «مسئولان کشور نباید فراموش کنند که در جنگ اقتصادی، مطبوعات به طور عمده تولید کنندگان گزارش ها، تحلیل ها و اخبار اختصاصی و در خط مقدم هستند. حالا که دشمنان ناجوانمرد دندان هایشان را تیزتر کرده اند، دولت باید برای بحران کاغذ خیلی فوری چاره اندیشی کند.»
دولتمردان هنوز بحران کاغذ را باور نکرده اند
احمد میرخدایی خبرنگار اقتصادی روزنامه همشهری هم علت را ناهماهنگی دستگاه های مربوطه خواند و نوشت: «وارد کنندگان کاغذ می گویند ناهماهنگی و ندانم کاری متولیان دو وزارتخانه «صنعت» و «ارشاد» باعث شده ترخیص محموله های کاغذ روزنامه موجود در گمرک به مشکل بخورد و کار به کاهش صفحات و تعطیلی مطبوعات بکشد. دولتمردان هنوز بحران کاغذ را باور نکرده اند!»
محمد صادق خسروی علیا روزنامه نگار همشهری هم در انتقاد از دولت نوشت:«وقتی خودرو صفر تحریم شد دولت با این منطق که نباید اجازه داد صدها هزار قطعه ساز در کشور بیکار شوند تمام قد مقابل مردم و تحریم شان ایستاد و از خودرو سازان حمایت کرد. اما الان همان دولت در این بحران کاغذ برای فروپاشی خانواده بزرگ مطبوعات کشور دل نمی سوزاند».
مسعود نوری روزنامه نگار دیگری بود که به بحران کاغذ و کم شدن صفحات روزنامه همشهری و ایران انتقاد کرد و نوشت:«درحالی که مطبوعات کشور به دلیل بالا رفتن قیمت کاغذ رو به تعطیلی هستند، آمار مقدماتی گمرک از تجارت خارجی ۱۱ ماهه نخست سال ۹۷ نشان می دهد که در این مدت بیش از ۴هزار و ۲۳۶ تن کاغذ سیگار از ۱۳ کشور جهان وارد ایران شده است».
انتهای پیام
