رحمت الله بیگدلی: نجات ما در بازگشت به عقلانیت و خردورزی است
حجت‌الاسلام والمسلمین رحمت الله بیگدلی استاد حوزه و دانشگاه و فعال سیاسی اصلاح‌طلب در مراسم افطاری روزنامه مستقل که با حضور جمعی از اصحاب رسانه، فعالان سیاسی قبل و بعد از انقلاب و دست‌اندرکاران احزاب کشور و جمعی از اعضای هیات دولت برگزار شد با اشاره به ایام ماه مبارک رمضان گفت:
«ماه مبارک رمضان ماه عبادت برای نیل به مقام تقواست. انجام انواع عبادات بالاخص روزه در این ماه از جایگاه والایی برخوردار و اکیدا مورد توصیه بوده است.»
بیگدلی در ادامه با تاکید بر جایگاه رفیع عبادت در اسلام با اشاره به‌روایتی از امام علی(ع) به‌نقل از رسول خدا(ص) گفت:
«علی‌رغم این جایگاه رفیع عبادت، در کتاب معارف سلطان ولد، ص ۲۸۲ و حلیة الاولیاء، ج ۱، ص ۱۸ آمده است که پیامبر اکرم(ص) خطاب به علی(ع) فرمود:
“يا عَلِيُّ اِذا تَقَرَّبَ النّاسُ اِلي خالِقِهِمْ بانواع الْبِر فَتَقَرَّبْ اِلَيْهِ بانْواعِ الْعَقْلِ تَسْبِقْهُمْ بِالدَّرَجاتِ وَ الزُّلْفي عِنْدَ النّاسِ وَ عِنْدَ اللهِ فِي الْآخِرَهِ.”
شیخ الرئیس ابوعلی سینا هم در رساله معراجيه خود، ص ۱۵ با اندکی تفاوت این روایت را نقل می‌کند و می‌گويد: “عزيزترين انبيا و خاتم رسولان (ص) چنين گفت با مركز حكمت و فلك حقيقت و خزينه عقل امير المؤمنين(ع) كه: يا على، اذا رايت الناس يتقربون الى خالقهم بانواع البر تقرب اليه بانواع العقل تسبقهم؛
ای على، هر گاه ديدى كه مردم با انواع كار نيك به آفريدگارشان تقرب مى‌جويند، تو با انواع عقل به خدا تقرب جوى که اگر چنین کنی از آنان سبقت می‌گیری.”»
بیگدلی با اشاره به واژه انواعِ بِرّ در کلام رسول خدا(ص) گفت: «انواعِ بِرّ یعنی انواع کار نیک و خیر اعم از عبادات گوناگون و ساختن مدرسه و دانشگاه و بیمارستان و صدها کار نیک دیگر که هر یک در جای خود موجب تقرب به خدا هستند.»
بیگدلی افزود: «این مقارنه بین انواع بِرّ و عقل و برتری دادن به عقل در کلام رسول خدا(ص) که خود عقل اول است حاکی از اهمیت فوق‌العاده عقل و خردورزی است. از این‌روست که رسول خدا(ص) می‌فرماید: اگر همه آن عبادات و کارهای نیک در یک کفه ترازو و تعقل و خردورزی در کفه دیگر ترازو قرار گیرد، وزن تعقل و خردورزی سنگین‌تر می‌شود؛ زیرا ثواب اعمال نیک و عبادات هر فردی به‌اندازه بهره او از تعقل و خردورزی است.»
بیگدلی در ادامه با اشاره به‌روایتی دیگر از رسول (ص) به‌نقل از بحارالأنوار، ج ۱، ص ۹۵ گفت: «رسول خدا(ص) فرمود: لِكُلِّ شَيْءٍ آلَةٌ وَ عُدَّةٌ وَ آلَةُ الْمُؤْمِنِ وَ عُدَّتُهُ الْعَقْلُ وَ لِكُلِّ شَيْءٍ مَطِيَّةٌ وَ مَطِيَّةُ الْمَرْءِ الْعَقْلُ وَ لِكُلِّ شَيْءٍ غَايَةٌ وَ غَايَةُ الْعِبَادَةِ الْعَقْلُ وَ لِكُلِّ قَوْمٍ رَاعٍ وَ رَاعِي الْعَابِدِينَ الْعَقْلُ وَ لِكُلِّ تَاجِرٍ بِضَاعَةٌ وَ بِضَاعَةُ الْمُجْتَهِدِينَ الْعَقْلُ وَ لِكُلِّ خَرَابٍ عِمَارَةٌ وَ عِمَارَةُ الْآخِرَةِ الْعَقْلُ وَ لِكُلِّ سَفْرٍ فُسْطَاطٌ يَلْجَئُونَ إِلَيْهِ وَ فُسْطَاطُ الْمُسْلِمِينَ الْعَقْلُ؛
برای هر چیزی ساز و برگی است، و ساز و برگ مؤمن، عقل است. هر چیز را مرکوبی است، و مرکوب انسان عقل است. و هر چیز را سرانجامی است، و سرانجام عبادت عقل است. و هر گروه را شبان و سرپرستی است، و شبان و سرپرست خداپرستان عقل است. و هر بازرگان را کالایی است، و کالای کوشندگان در راه خدا عقل است. و هر ویرانی‌ای را آبادانی‌ای است، و آبادانیِ آخرت به‌عقل است. و هر جمع مسافری را سایبانی است تا بدان پناه برند، و سایبان مسلمانان عقل است.»
بیگدلی در ادامه گفت: «عقل در برابر سفاهت و حماقت، و علم در برابر جهل است و هر دو از نعمت‌های بزرگ الهی محسوب می‌شوند؛ زیرا سامان دنیا و آخرت و خوشبختی دو سرای آدمی به عقل و علم و فقدان عقل و علم، اساس تباهی انسان و جهان است. عقل اساس رستگاری، علم، فهم، نجابت و بردباری است. امام صادق (ع) به نقلِ کلینی در کافی، ج ۱، ص ۳۱ خطاب به مفضل از شاگردان برجسته خویش فرمود:
“يَا مُفَضَّلُ لاَ يُفْلِحُ مَنْ لاَ يَعْقِلُ وَ لاَ يَعْقِلُ مَنْ لاَ يَعْلَمُ وَ سَوْفَ يَنْجُبُ مَنْ يَفْهَمُ وَ يَظْفَرُ مَنْ يَحْلُمُ؛
اي مفضل، كسی كه تعقل نكند رستگار نگردد و شخص نادان تعقل نكند، و بكسی كه بفهمد نجيب، و كسی كه صبر كند پيروز شود.”»
بیگدلی با تبیین نشانه‌های خردمندی گفت: «تحمل دیگران بالاخص مخالفان فکری و رفتاری و مدارای با آنان از مهم‌ترین نشانه‌های تعقل و خردورزی است. این افطاری با حضور اصحاب رسانه، فعالان سیاسی و شخصیت‌های مبارز قبل و بعد از انقلاب که همگی اصحاب قلم و فضل و دانش و دارای سوابق ارزشمند در زمینه‌های مختلف هستند با این تنوع گسترده عقیدتی و سلیقه‌ای مصداق یک جامعه مدنی و از نشانه‌های عقلانیت و خردورزی است.»
بیگدلی در پایان گفت: «از آفات مهم عقلانیت و خردورزی مستی قدرت و ثروت است. معمولا افراد وقتی در معرض قدرت و ثروت قرار می‌گیرند دچار اختلال در شخصیت و عقلانیت می‌شوند و اعتدال خود را از دست می‌دهند و جامعه و خود را در معرض آسیب قرار می‌دهند. اگر ما امروز شاهد پایین آمدن سرمایه اجتماعی و مشکلات عدیده‌ای در جامعه خود هستیم به‌خاطر این است که از حاکم و محکوم گرفته تا موافق و مخالف و منتقد از عقلانیت و خردورزی فاصله گرفته‌ایم. همه ما باید بدانیم که نجات ما در بازگشت به عقلانیت و خردورزی است.
در روایتی منقول از امام علی(ع) در غررالحکم، ص۶۶ آمده است: “برای انسان عاقل و خردمند سزاوار است که از پنج چیز دوری کند: ۱. مستی ثروت ۲. مستی قدرت ۳. مستی علم و دانش ۴. مستی ستایش دیگران ۵. مستی جوانی،. از هر کدام از این مستی‌ها باد خبیثی می‌وزد که عقل را می‌گیرد و وقار شخص را کم می‌کند؛ چنان‌که انسانِ مستِ شراب از هیچ‌گونه قبایح و زشتی باک ندارد و نمی‌داند چه می‌کند، مگر وقتی که به‌هوش آید.”
خدای بزرگ را به‌اسمای حسنایش می‌خوانم که به همه ما اعم از حاکمان و مدیران و اصناف مردم، تعقل و خردورزی در همه زمینه‌ها و مجاهدت با نفس و شفقت بر خلق عنایت فرماید و همه فسادها را از امور ما و مسلمین اصلاح بگرداند!»
انتهای پیام
