هشداری که امام صادق (ع) درباره‌ی برخی علمای دین داد

آیت‌الله محمد سروش محلاتی گفت: این گناه چیست که عالم را فاسد می کند؟ امام صادق فرمودند: علمای یهود کسانی بودند که احکام را جابه جا می کردند و چون طرف مطیع بود راه حرام خواری به او نشان می دادند. این ها آدم های متعصبی بودند و کینه هر کس را به دل می گرفتند، همه حقوق را از او سلب می کردند چون تابع نبود اما هر کسی که تابع بود همه اسباب را برای او فراهم می کردند و اگر در مسلمانان نیز اینگونه باشد مذمت می شوند. امام صادق(ع) به مردم هشدار دادند اگر دیدید علما در این مسیر هستند این از همان نسل علمای یهود است، او را کنار بگذارید اما اگر مردم را دعوت به خدا می کند این عالم ربانی است.

به گزارش شفقنا، این استاد حوزه علمیه قم در دهمین جلسه سخنرانی خود در ماه مبارک رمضان با موضوع ادب در فرهنگ اسلامی(دین ادب آموز و دینداران بی ادب) در مسجد حظیره یزد با اشاره به  سالروز وفات حضرت خدیجه (س) بیان کرد: اهمیت این بانوی بزرگ از این جهت نیست که او همسر پیغمبر اکرم(ص) و ام المومنین است بلکه علاوه بر همه این ها خود دارای کمالاتی بزرگ است.

او با اشاره به روایتی از محدث عیاشی گفت: این روایت از جهت اینکه امام باقر(ع) آنرا از شخص دیگری نقل می کند بسیار خاص است؛ در این روایت آمده، امام باقر (ع) فرمودند ابوسعید خدری که از صحابه پیغمبر اکرم(ص) بود می گوید؛ وقتی پیغمبر اکرم(ص) به معراج رفتند در هنگام بازگشت توقفی با جبرئیل داشتند و حضرت از جبرئیل سوال کردند آیا کاری داری یا مطلبی داری؟ جبرئیل اینگونه پاسخ داد: بله از تو تقاضا دارم وقتی بازگشتی هم از طرف خدا و هم از طرف من سلام به خدیجه برسان، در ادامه این روایت است که پیغمبر در مراجعت از معراج این پیغام را به خدیجه رساندند و حضرت خدیجه (ص) در پاسخ گفت: همانا ذات پاک خدا سلام است و از اوست سلام، و سلام به سوی او باز گردد و بر جبرئیل سلام باد. این تعبیراتی که در روایات است نشان دهنده عظمت فوق العاده حضرت خدیجه(س) است.

استاد حوزه علمیه قم با بیان اینکه دهم ماه مبارک رمضان برای مردم شریف یزد یادآور حادثه شهادت شهید آیت الله صدوقی است اظهار داشت: با توجه به شخصیت ایشان به عنوان یک عالم بزرگ دینی بحث خود را  درباره ادب عالم دینی ادامه خواهیم داد زیرا مرحوم آیت الله صدوقی و آیت الله شیخ غلامرضا یزدی نمونه های عینی این بحث هستند.

او با بیان اینکه در قرآن بایدها و نبایدهای ادب عالمان ربانی و ادب ارباب دنیایی مطرح شده گفت: اینکه انسان عبد و عالم ربّ است رابطه ای است ممنوع که اسلام به هیچ کس اجازه چنین رابطه ای را نمی دهد زیرا این رابطه انسان با خدا است و در قرآن نیز هشدار داده شده که ممکن است علمای دین توقع و انتظاری برای این نسبت داشته باشند و بخواهند جای ربوبیت را بگیرند و انسان ها را به عبودیت خود درآورند.

سروش محلاتی افزود: خداوند در قرآن کریم این رابطه را نسبت به علمای یهود و نصرانی به طور مثال مطرح کرده و در قرآن آمده؛ یهودیان و مسیحیان، احبار {به معنای عالم دینی} را پروردگار خود قرارمی دادند و به جای اینکه ربوبیت خدا را بپذیرند ربوبیت علما خود را می پذیرفتند و خداوند آنها را در قرآن مذمت کرده است.

استاد حوزه علمیه قم با طرح این سوال که رابطه عبد و رب چگونه بین انسان ها با علما برقرار می شود؟ آیا معنای ربوبیت در اینجا این است که مردم مسیحی علمای خود را می پرستیدند یا خیر؟ بیان کرد: ربوبیت بر دو قسم است یکی به معنای پرستش که نهایت خضوع است و آن را با رکوع و سجود نشان می دهیم یا اینکه در عبادت و بندگی خدا در خضوع خودمان قربانی می کنیم.

سروش محلاتی ادامه داد: نوع دوم عبودیت و بندگی این است که انسان مطیع بی چون و چرای کسی شود و اطاعت محض کند یعنی پرستش نیست بلکه اطاعت دربست است. گاهی اطاعت، اطاعت مقید است. خدا در قرآن کریم به ما فرموده اگر پدر و مادر تو را دعوت به شرک کردند آن را اطاعت نکن پس اطاعت از پدر و مادر اطاعت دربست نیست اطاعت مشروط و مقید است .

او عنوان کرد: اگر کسی در جایگاهی قرار بگیرد که مدعی مطاع بودن مطلق شود این تعبیر ربوبیت در مورد او صدق می کند و منظور خدا از اینکه در قرآن کریم تعبیر ربّ را به کار می برد همین است. حال در بعضی دیگر از آیات آمده است که ربوبیت به معنای اطاعت است و گاهی شرک در پرستش و گاهی در اطاعت است مثلا وقتی فرعون می گفت من رب هستم آیا این به معنای این بود که خود را خدا می دانست و بت ها را نمی پرستید؟ خیر او خود بت ها را می پرستید و توقعی نداشته مردم او را بپرستند پس عبودیت همیشه به معنای پرستش نیست بلکه گاهی اطاعت است.

استاد حوزه علمیه قم تصریح کرد: در قرآن توضیح داده شده که اگر انسان به جز خدا در برابر هر کسی تسلیم باشد خود را عبد و او را رب قرار داده ولو رابطه پرستش هم وجود نداشته باشد.

سروش محلاتی با اشاره به اطاعت مسلمانان از پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصومین خاطرنشان کرد: اگر ما پیامبر اکرم(ص) و امامان را اطاعت می کنیم چون خدا فرموده و اطاعت رسول باید به اطاعت خدا برگردد و الا خود پیغمبر شانی برای اطاعت شدن ندارد.

او با اشاره به اینکه خدا در قرآن کریم با لحنی سنگین هشدار داده است گفت: خداوند می فرماید: ما به هیچ انسانی نه کتاب، نه علم، نه قدرت و نه نبوت دادیم که بگوید ای مردم پیرو و بنده من باشید بلکه هیچ کس مجاز نیست و همه انبیاء برای دعوت به عبادت خدا آمدند و رابطه پیامبر با مردم رابطه معلم و متعلم است که مردم را با خدا آشنا می کنند و خدا را به آنان می شناسانند و رابطه با خدا باید برقرار شود.

استاد حوزه علمیه قم عالم دین را واسطه اتصال و ارتباط بین بنده و خدا خواند و افزود: عالم نمی تواند مستقلا در جایگاه بت ها قرار بگیرد تا در برابر او تسلیم شوند ،عالم معلم است و او حق ندارد در تشریع الهی دست کاری و دخالت کند.

او با اشاره به آیه ای از قرآن کریم گفت: مردم مسیحی می دیدند که علمای خودشان در احکام الهی دخل و تصرف می کنند اما در عین حال اطاعت می کردند. اطاعت باید اطاعت از خدا باشد و عالم دین هم اگر حکم خدا را برای شما بیان کند باید اطاعت کنید و اگر از خود حرفی زد کلام او اعتباری ندارد و تسلیم شدن در برابر او معنایی ندارد.

سروش محلاتی با بیان نکته ای از کتاب تنبیه ُالاُمَّه و تَنْزیه ُالمِلَّه مرحوم نائینی گفت: ایشان با توجه به آیات نکته مهم و اساسی را بیان می کند و آن این است که جباران تاریخ دو گروه هستند یکی کسانی که با زور و سلاح، مردم را به اطاعت از خودشان وادار می کنند و گروه دوم کسانی هستند که با فریب و نیرنگ مردم را فریب می دهند و به اطاعت از خودشان وادار می کنند این گروه اول سلاطین جبار هستند و گروه دوم علمای جبار هستند در این میان فقط ابزارها فرق دارد لذا آنجایی را که خداوند به سلاطین و حکام اشاره می کند آنجا عبودیت و بندگی را به سلاطین و پادشاهان نسبت می دهد اما آنجایی که علمای سوء را اشاره می کند به مردم نسبت می دهد. در گروه اول آنها خود را حاکم می کردند اما در گروه دوم مردم را طوری تربیت می کردند که بر مردم مسلط شوند و خود مردم بپذیرند. آیه ” اتَّخَذُوا أَحْبارَهُمْ وَ رُهْبانَهُمْ أَرْباباً مِنْ دُونِ اللَّهِ نیز به همین مسئله اشاره دارد.

او با اشاره به ویژگی عالم دینی گفت: طبق آیات قرآن کریم، عالم دین کسی است که به جای مطرح کردن خود و تثبیت جایگاه خود مردم را به توحید و خدا دعوت می کند. عالم حقیقی عالم ربانی است، چهره اش خدایی است نه اینکه وقتی به او و زندگی او نگاه کند به یاد دنیا طلب ها بیفتیم بلکه به یاد خدا بیفتیم.

استاد حوزه علمیه قم در خصوص اینکه چگونه عالم ادعای ربوبیت می کند بیان کرد: روش گناه هر کسی متناسب با شان اوست. شهید ثانی در کتاب «کشف الریبه عن احکام الغیبه » تعبیر می کند: علمای دوران و زمانه ما عده ای منحرف شدند اما به گونه ای گناه می کنند که مریدان خود را از دست ندهند علمای ما به دلیل اینکه فاسد شدند از این نوع گناهان که گناهان زبانی است انجام می دهند مثل غیبت ولی مهمتر این است که امام صادق توضیح دادند که وضع علما چگونه باید باشد و انحراف در روحانیت چگونه اتفاق می افتد.

سروش محلاتی ادامه داد: در قرآن کریم آیه ای در مذمت مردم یهودی است که این مردم یهود بی سواد هستند و چیزی از کتاب سر در نمی آورند؛ شخصی آمد خدمت امام صادق (ع) عرض کرد چرا قرآن یهود را مذمت کرده است آنها بی سواد بودند و اگر گناهی باشد برای علمای آنهاست. مردم چه تقصیری دارند؟ بیچاره مردم یهود که مورد مذمت قرار گرفتند و از امام صادق(ع) پرسید چه فرقی بین عوام  ما و عوام یهود است؟ اگر آنها مذمت می شوند عوام ما نیز باید مذمت شوند آنها تقلید از علما می کنند ما هم تقلید از علما می کنیم حضرت فرمودند؛ بله بین عوام ما و آنها تفاوتی نیست اگر عوام ما هم مثل عوام یهود به دنبال علمای خود باشند این مذمت و توبیخ الهی برای عوام ما نیز هست یهودی ها می دیدند که علمایشان فاسد شدند ولی باز دست از تبعیت بر نمی داشتند آن تقلید مذموم است و اگر اینجا هم باشد مذموم است.

او افزود: این گناه چیست که عالم را فاسد می کند؟ آن حضرت فرمودند: علمای یهود کسانی بودند که احکام را جابه جا می کردند و چون طرف مطیع بود راه حرام خواری به او نشان می دادند. این ها آدم های متعصبی بودند و کینه هر کس را به دل می گرفتند، همه حقوق را از او سلب می کردند چون تابع نبود اما هر کسی که تابع بود همه اسباب را برای او فراهم می کردند و اگر در مسلمانان نیز اینگونه باشد مذمت می شوند. امام صادق(ع) به مردم هشدار دادند اگر دیدید علما در این مسیر هستند این از همان نسل علمای یهود است، او را کنار بگذارید اما اگر مردم را دعوت به خدا می کند این عالم ربانی است.

استاد حوزه علمیه قم گفت: آنچه که ما در زندگی خود از علما و بزرگان  از جمله شهید صدوقی دیدیم این بود که آنان علمای ربانی بودند کسانی که برای خود چیزی نمی خواستند و مردم را دعوت به خدا می کردند.

انتهای پیام