طرح جدید ساماندهی کودکان کار نتیجه بخش است؟
گزارشی از بررسی چگونگی برخورد با کار کودک
نسترن فرخه، خبرنگار انصاف نیوز: امیر حسین 8 ساله روی زمین یکی از پیاده‌روهای خیابان انقلاب نشسته و یک دسته فال و چند عدد دستمال کاغذی جلوی خودش چیده است تا شاید کسی از سر دلسوزی چیزی از او بخرد، حالا حدود 20 روز است که از برادر 10 ساله‌‌اش بی‌خبر است چون در طرح ساماندهی کودکان کار او را برده‌اند.
می‌گوید همیشه با برادرم سرکار می‌آمدم ولی حالا چند روزی است که با پسر عمو و پسر عمه‌هایم اینجا می‌آیم و شب هم با همین‌ها برمی‌گردم.
از دلتنگی نسبت به برادرش که می‌پرسم سرش را پایین می‌اندازد، با فال‌های جلوی پایش بازی می‌کند و با صدای آهسته می‌گوید: «مامانمم دلش تنگ شده، همش گریه می‌کنه، ولی راهش ندادن تا بره رضا رو ببینه.»
طرح ساماندهی کودکان کار همیشه منتقدان سرسختی داشته و بسیاری از پژوهشگران و فعالان این حوزه آن را یک چرخه‌ی باطل و هزینه‌بر می‌دانند، اما دست‌اندرکاران این طرح جدید، آن را متفاوت با دیگر طرح‌ها می‌دانند. فاطمه اشرفی، مدیر انجمن حامی است که تنها انجمنی بود که در این مورد با فرمانداری همکاری کرده. او در مورد هدف این همکاری در گفت‌و گو با انصاف نیوز می‌گوید که «تعداد کودکان اتباع به شکل غیرعادی رو به افزایش است و تا به حال در مورد قومیت‌های کودکان کار ما فقط می‌دانستیم این بچه‌ها یا ایرانی هستند و یا اتباع، اما در این طرح هدف شناسایی کامل خانواده‌ی کودکان است.»
با وجود این موضوع بسیاری از ان‌جی‌اوهای فعال در حوزه‌ی کودک با این طرح مخالف هستند و افخم صباغ مدیرعامل موسسه‌ی مهر و ماه به خبرنگار انصاف نیوز گفت: «در این طرح باید هزینه‌ی زیادی شود تا در آخر متوجه شوند هر کودک برای چه قومیت و چه خانواده‌ای است، در صورتیکه ان‌جی‌اوها پرونده‌های کاملی از کودکان و خانواده‌ها دارند و موضوع دوری کودک از خانواده مصداق کودک آزاری محسوب می‌شود.»
پریسا پویان مدیر انجمن یاری گران کودکان کار پویا هم با انتقاد به این طرح بر این باور است که «کار در کارگاه و زباله‌گردی کودکان شکل‌های وحشیانه‌ی کار کودک است ولی چون کار در خیابان به مبلمان شهری و ظاهر شهر مربوط است این طرح را اجرا کردند.»
اما اشرفی معتقد است که باندهای کار کودکی وجود دارد که در بخشی از کار به بررسی آن خواهند پرداخت و در بین صحبت‌هایش تاکید می‌کند که با طرح‌های پیش از این مخالف بوده و حتی در ابتدا به این طرح جدید هم انتقاد داشته، تا آنکه آیین نامه‌ی حامی را قبول کردند. اشرفی همچنین در جواب انتقاداتی که برای همکاری در این طرح به او شده پاسخ داد: «شما مطمئن باشید که این هجمه از یک مجموعه‌ی خاص هدایت می‌شود که اساسا سازمان‌های غیر دولتی در این مساله مخالفت می‌کنند، ضمن اینکه قرار بر این نیست که اگر کاری را انجام می‌دهیم بخواهیم در کار هم دیگر دخالت کنیم و یا از یک دیگر اجازه بگیریم.»
خبرنگار انصاف نیوز برای بازدید از مرکز «یاسر» که کودکان کار جمع‌آوری شده در طرح «ساماندهی کودکان کار» در آنجا نگهداری می‌شوند، به آنجا رفت تا با مدیر مرکز گفت‌و گو کند اما «معصومه اسدالله زاده» به دلیل نداشتن مجوز برای مصاحبه، گفت‌و گویی انجام نداد و با انتقاد از گزارش‌های منتشر شده از این مرکز بخشی از آنها را دروغ دانست و حتی عکس‌هایی که خبرگزاری ایسنا در گزارش خود از این مرکز منتشر کرد را واقعیت این مرکز ندانست. [لینک]
انصاف نیوز برای بررسی موضوع ساماندهی کودکان کار و اظهار نظر مخالفان و موافقان با فاطمه اشرفی، پریسا پویان و افخم صباق به گفت‌و گو پرداخت که در ادامه می‌خوانید:
اشرفی: جدی‌ترین نقطه‌ی این طرح کودکان اتباع هستند
فاطمه اشرفی، مدیر انجمن حامی در مورد انتقادات وارده به همکاری این انجمن در این طرح گفت: «من فکر نمی‌کنم این موضوعی بوده که شورای اجتماعی کشور پیشنهادش را به بقیه داده باشد و فقط حامی قبول کرده باشد؛ صحت و سقم این موضوع را باید بعدا ارزیابی کرد که موافقت نکردن دیگر ان‌جی‌اوها واقعیت دارد یا ندارد.
شاید پیشنهاد این طرح به ما بخاطر این باشد که قبلا یکسری از این نگرانی‌ها را خودمان به وزارت کشور پیشنهاد کرده بودیم، از جهت بالا رفتن نرخ کودکانی که در خیابان هستند و در ایام جدید دیده می‌شوند، حتی ترکیب این بچه‌ها تغییر کرده است و وضعیت زندگی‌شان عوض شده است.
دلایل کار کودک به سمت و سوی دیگر رفته و شکل دیگری به خود گرفته؛ با توجه به شناخت و دغدغه‌ای که بود، در این طرح جدی‌ترین نقطه‌ی تمرکز روی کودکان اتباع خارجی است؛ متاسفانه نرخ کودکان اتباع ما در حال افزایش است و این افزایش شکل عادی و طبیعی ندارد.
شواهد بسیاری وجود دارد مبنی بر اینکه بسیاری از این بچه‌ها از طریق سیستم‌های قاچاق به ایران منتقل می‌شوند. بحث قاچاق کودک و قربانیان قاچاق به بدترین شکل قابل تصور است که مورد بهره برداری و سواستفاده قرار می‌گیرند، اما به هرحال این هجمه‌ی سراسری و البته شبکه‌ای که در این مساله اتفاق افتاده است بسیار عجیب است.
شما مطمئن باشید که این هجمه از یک مجموعه‌ی خاص هدایت می‌شود که اساسا سازمان‌های غیردولتی در این مساله مخالفت می‌کنند، ضمن اینکه قرار بر این نیست که اگر کاری را انجام می‌دهیم بخواهیم در کار هم دیگر دخالت کنیم و یا از یکدیگر اجازه بگیریم.
مساله‌ی کار کودک و آنچه برمبنای معاهده و پیمان‌نامه‌های حقوق کودک است، و یا کنوانسیون‌های مختلفی که در ارتباط با مساله‌ی ممنوعیت و اقدام فوری برای محو کردن بدترین اشکال کار کودک مفید است و یا کنوانسیون‌ها و کامنت‌هایی که سازمان ملل در ارتباط با بحث کودکان خیابانی دارد، در هیچ یک از آنها حمایتی از کار کودک در خیابان وجود ندارد و اتفاقا همه‌ی آنها در مسیری هستند که باید تلاش شود تا حمایت اجتماعی را برای خانواده‌ها فراهم کنیم.
هیچ فعال حقوق کودکی، کنوانسیون و تجربه‌ای در خارج از کشور پیدا نمی‌شود که از کار کودک در خیابان حمایت کند، متاسفانه بعضی از سازمان‌های غیر دولتی ما عملا در مسیری قرار گرفته‌اند که خلاف شعارهایی که می‌دهند و برخلاف ادعاهایی است که مطرح می‌کنند؛ از کار کودک حمایت می‌کنند و به کار کودک در خیابان تشویق و ترغیب می‌کنند.»
اشرفی: کار کودک تبدیل به فرهنگ شده است
مدیر انجمن حامی در ادامه گفت: «بررسی‌هایی که در بخش کار کودکان اتباع انجام دادیم در حوزه‌ی تخصصی ما است، بیشتر از آنچه جنبه‌ی اقتصادی داشته باشد تبدیل به یک فرم فرهنگی و اجتماعی شده است. بسیاری از خانواده‌ها نیازی به کار کودک ندارند.
من به عنوان یک سازمان غیر دولتی که به هر حال دغدغه‌های کودکان را می‌بینم و شناخت نسبی از جامعه‌ی هدف خودم دارم قطعا نمی‌توانم اجازه دهم بچه‌ها قربانی شوند، کودکی و آینده‌شان از بین برود و بخواهم در شعارهای قشنگی که وجود دارد ذوب شوم، یا به این دلیل که بقیه این طرح را قبول نکردند من متهم شوم یعنی چون بقیه به مسیری اعتقاد ندارند من هم نداشته باشم؛ بلکه با باور کامل به این طرح ورود پیدا کردم، ضمن اینکه این طرح در این دوره طرح ساماندهی و حمایت از کودکان است.
همیشه در طرح‌های قدیم خود ما هم به آن اعتراض داشتیم و در ابتدای این طرح هم همان مخالفت‌ها را داشتم، اما اجرای این طرح را با این شرط پذیرفتم که آنها آیین نامه‌ی ما را قبول کنند. آیین نامه‌ی ما در فاز اول پایش و شناخت از مساله است، ما در طرح‌های گذشته حتی آماری که می‌گرفتیم این بود که کودکان یا ایرانی و یا اتباع هستند، فقط همین دو حالت وجود داشت.
ما درحوزه‌ی اتباع علیرغم طبقه بندی‌هایی که بسته به نوع اقامتشان و حتی شرایط اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی که وجود دارد، ما این دسته‌بندی و تقسیم بندی‌ها را نداریم؛ مواردی که به ما کمک می‌کنند تا با فرصت‌های داخلی و فرصت‌های بین‌المللی بتوانیم بخشی از نیازهای خانواده‌هایی که از سر استیصال و از سر درگیر شدن با مشکلات شدید، کودک خود را سر چهار راه می‌فرستند حل کنیم. در کنار این موضوع تلاش ما این است که در حد توان بتوانیم یک فرهنگ‌سازی در جامعه‌ی مهاجران داشته باشیم که کودک ابزاری نیست که برای تامین نیاز خانواده به کار گرفته شود.»
اشرفی: من مسوول بخش نرم افزاری طرح هستم
موضوع مددکاری در حین ساماندهی کودکان و انتقال کودکان از سر چهارراه به مراکز نگهداری مساله‌ی بسیار مهمی است به این دلیل که کودک دچار ترس و نگرانی شدیدی می‌شود؛ اشرفی در این مورد که آیا در این طرح هم مانند طرح‌های دیگر از مددکار و روانشناس برای انتقال کودکان استفاده می‌شود و یا خیر گفت: «من مسوول آن قسمت نیستم و خودم را متعهد به بخش نرم افزاری این طرح کرده‌ام؛ یعنی شناسایی خانواده‌ها و ارزیابی مشکلات این بچه‌ها و در نهایت ارایه‌ی پیشنهادات برای بهبود وضع کودکان خانواده. اما آن چیزی که ما به شدت روی آن کنترل داریم و به شدت حساس هستیم موضوع برخورد با کودک در زمانی است که از خیابان قرار است منتقل شوند.
در ترکیب افراد تفاوت ایجاد شده، بلااستثنا از مددکاران اجتماعی با تحصیلات بالا استفاده می‌شود؛ حتی نوع نگرش‌ها تغییر کرده. ما در ارزیابی خودمان و جنبه‌ی نظارتی که شرط کردیم، باید به سایر حوزه‌ها هم نظارت داشته باشیم.
در طول این مدت که درگیر این طرح بودیم فقط یک مورد بوده که آن یک مورد هم به بالاترین مقام که در طرح منتسب شده تذکر داده شده است. ما با مجموعه‌ای از دوستان کار می‌کنیم که اینها اعتقاد مبنایی به حقوق کودک دارند و این انحصار طلبی‌ها که مجموعه‌ای تصور می‌کنند پدرخوانده و مادر خوانده‌ی حوزه‌ی کودکان هستند، این هم درواقع تسلط غیر منصفانه و غیر مدنی است که در فضاهای مدنی شاهد آن هستیم.»
اشرفی: باند کار کودک وجود دارد
برخی فعالان حوزه‌ی کار کودک به صورت قطعی باندهای کار کودک را تکذیب می‌کنند ولی مدیر انجمن حامی بر این باور است که باندهای کار کودک وجود دارد. او در این مورد به خبرنگار انصاف نیوز گفت:«یکی از مسایل ما هم همین است، ما تا الان آمار دقیقی از باندهای کودکان کار نداشتیم و آمار رسمی که در دست است این بوده که چند درصد ایرانی و چند درصد مهاجر هستند؛ ولی الان ما دنبال همین ماجرا هستیم که چه بخشی از این کودکان به صورت قانونی اقامت دارند و بنابر نیاز خانواده و مشکلات شخصی کار می‌کنند و چه بخشی در مسیرهای غیر قانونی قرار دارند که باند حساب می‌شود.
آماری که ما در چند روز گذشته به دست آوردیم حکایت از نگرانی‌های جدی دارد، زیرا قطعا باندهای کار کودک وجود دارد و باید فراوانی آن را دربیاوریم و متاسفانه درصد بالایی از کودکانی که ما این روزها با آنها سر و کار داریم، یا به تنهایی و یا در شبکه‌ی قاچاق به ایران منتقل شده‌اند.»
آیا هزینه‌ی کلانی به ان‌جی‌اوهای همکار می‌دهند؟
برخی این موضوع را طرح می‌کنند که به سمن‌هایی که با این طرح همکاری دارند پول زیادی از طرف فرمانداری داده شده، ولی اشرفی در مورد این موضوع گفت: «این را باید از خودشان سوال کنید، آن میزان هزینه باید معلوم شود و بعد بالا یا پایین بودن مقدارش مشخص شود، اما چیزی که هست اینکه درصدی از هزینه‌ی اجرایی مربوط به این طرح قرار است از طرف استانداری تامین شود.»
صباغ:کار کودک برای مبلمان شهری مشکل ایجاد می‌کند
افخم صباغ مدیرعامل موسسه مهر و ماه در مورد این طرح به انصاف نیوز گفت: «کار کودکان خیابان با کارهای زیر زمینی، کوره پز خانه‌ها و جاهای دیگر متفاوت است، اما حالا شاید چون نمای شهر و مبلمان شهری با وجود کار خیابانی کودکان برای این افراد مشکل ایجاد می‌کند به دنبال این هستند که این طرح فقط کودکان خیابان را تحت پوشش قرار دهد. هنوز هم نمی‌دانند جمع‌آوری کودکان این مشکل را حل نمی‌کند، چه ایرانی باشد و چه اتباع باشد.
ما باید به خانواده‌های این کودکان مراجعه کنیم و از روی شناسایی خانواده‌ها و مددکاری و روانشناسی کامل این خانواده‌ها مشکلاتشان را پیدا کنیم و بر اساس نیازهایشان ببینیم چه کاری می‌توان انجام داد.
چه نیازی هست که اول کودک را دستگیر کنند و بعد موارد مورد نظر را تشخیص دهند؟ ما حتی به اینها گفتیم ان‌جی‌اوها پروند‌های مشخص و کاملی دارند و آن کاری که بعد از دستگیری می‌خواهند انجام دهند حالا با همین پروندها انجام دهند، مگر نمی‌خواهند هزینه کنند تا برای این خانواده‌ها خدمات مددکاری و روانشناسی انجام دهند، همین خدمات را ان‌جی‌اوها انجام می‌دهند پس چرا باز می‌خواهند هزینه کنند؟ باید حالا هزینه ماشین، جمع‌آوری، جای خواب و غیره کنند تا بعد ببینند کدام کودک ایرانی و کدام کودک اتباع است در صورتی که ان‌جی‌اوها اطلاعات کاملی دارند.
اتباعی که از کشور بیرون می‌کنند با دو میلیون پول دادن به قاجاقچی دوباره به کشور برمی‌گردند، این چرخه چند بار باید تکرار شود و چقدر هزینه‌های دولتی باید صرف این تکرار شود؟
چیزی که ما در جلسه در مورد این طرح شنیدیم اینطور بود که حالا شاید کمی دست نوازش به سر بچه‌ها بکشند و بعد آنها را سوار ون کنند، اما هیچ فرقی در اصل ماجرا نمی‌کند؛ جدا کردن کودک از مادر و پدر عین کودک آزاری است. همین که کودک را چند روزی از خانواده جدا کنی تا بعد بررسی کنی تا این کودک کجایی است در حالی که این پرونده آماده است؛ اگر مشکل خانواده است به سراغ همان خانواده باید رفت و اگر مشکل اتباع است باید به سراغ وزارت کشور رفت.»
پریسا پویان: باند کودک کار نداریم و پای این ادعا می‌ایستم
پریسا پویان -مدیر انجمن یاری گران کودکان کار پویا- بر این باور است که «اگر نگران آسیب‌هایی مثل تجاوز به کودکان کار خیابان هستند چرا باید کودک را دستگیر کنند به جای آنکه با فرد خاطی برخورد کنند؟»
او درباره‌ی این طرح به انصاف نیوز گفت: «من صد درصد این اطمینان را می‌دهم که هیچ کودک کاری در دروازه‌غار جزو باندی نیست، من این ادعا را می‌کنم و پای این ادعا هم می‌ایستم و حتی حاضرم این را ثابت کنم.
تمامی کودکان تحت پوشش ان‌جی‌اوهای دروازه غار شامل 85 درصد کودکان کار تهران می‌شوند، همه خانواده دارند و همه‌ی بچه‌ها را خانواده به سرکار می‌فرستد. کسانی که می‌گویند صبح کسی این کودکان را از ماشین پیاده می‌کند و شب آنها را سوار می‌کند به این دلیل است که مثلا یکی از اقوام خود بچه‌ها مسوولیت رفت و برگشت کودکان را قبول می‌کند و هزینه‌ی رفت و آمد را بین آنها سرشکن می‌کند؛ دولت هم اگر این را می‌گوید به این دلیل است تا از خود رفع مسوولیت کند و بگوید اگر این کودکان را می‌گیریم برای مبارزه با باندها است.»
مدیر مرکز یاسر، مرکزی که میزبان کودکان جمع شده در طرح «ساماندهی کودکان کار» است، با انتقاد به بخشی از گزارش‌های منتشر شده در روزهای اخیر این مرکز را دروغ دانست و عکس‌های منتشر شده در خبرگزاری ایسنا را واقعیت این مرکز ندانست ولی پریسا پویان بر این باور است که عکس‌ها حقیقت فضای مرکز بوده و آنها از قصد و هدف خبرنگار بی‌اطلاع بوده‌اند.
پویان در انتقاد از فضای کم برای نگهداری کودکان گفت: «در آخرین جلسه که با دکتر فرید و دکتر جعفری به همراه نماینده فرمانداری داشتیم بهزیستی رسما اعلام کرد که ما گنجایش همه‌ی بچه‌ها را نداریم.
این کارها فقط برای تغییر مبلمان شهری و زیباسازی شهری انجام می‌شود؛ چون بدترین اشکال کار کودک برای کودکانی است که در کارگاه‌ها و یا تفکیک زباله‌ها کار می‌کنند، که جزو وحشیانه‌ترین شکل کار کودک محسوب می‌شود.
در تمام این سال‌ها این سی و سومین بار است که ما شاهد طرح‌های ظربتی هستیم و تا حالا حتی یک بار هم موفق نبوده است و همیشه جزو طرح‌های شکست خورده بوده است و فقط یک بودجه‌ای را در این بین هدر می‌دهند، مثل طرح ساماندهی معتادان دروازه غار که در آخر برای خودشان مراسم می‌گذارند و از خودشان تشکر می‌کنند در صورتیکه اصلا آسیب‌های دروازه غار هیچ تغییری نکرده است و فقط پنهان شده؛ مثلا حالا خانه‌هایی را در دروازه غار داریم که نفری 5000 تومان ورودی می‌گیرند و در آن خانه‌ها هر کاری را که بخواهند از مصرف مواد و روابط جنسی آزاد انجام می‌دهند.»
انتهای پیام
