کارفرما ناراضی، مراجعه‌کننده سرگردان
سازمان تامین اجتماعی در حالی ۴۴ ساله می‌شود که با وجود بیش از ۴۲ میلیون شهروند تحت پوشش و بیشترین شکایت‌ها و انتقادهای مردمی، قرار است این سازمان رفاه را برای آنان به ارمغان آورد.
به گزارش ایکنا؛ سازمان تأمین اجتماعی سابقه ۴۴ ساله در ایران دارد، اما ریشه‌ها و ایده‌های تشکیل آن به سال ۱۳۰۱ بازمی‌گردد که طرح اولین قانون استخدامی کشور در مجلس شورای ملی وقت تصویب شد. در پی اولین قانون استخدامی کشور، نوعی نظام بازنشستگی نیز براساس سه اصل «حقوق و تأمین خاص»، «مقرری خاص» و «حمایت کارفرمایان» از خانواده مستخدم فوت‌شده تدوین شد.
سال ۱۳۰۹ که صندوق احتیاط کارگران راه‌آهن تشکیل شد، اولین جرقه‌های تشکیل یک سازمان برای تأمین و بیمه کارگران زده شد؛ در نهایت ۵۳ سال پس از اولین قانون استخدامی کشور، در سال ۱۳۵۴ سازمانی به نام تأمین اجتماعی تشکیل شد و زیر چتر وزارت کار(تعاون، کار و رفاه اجتماعی امروز) فعالیت خود را آغاز کرد.
شاید خوشبین‌ترین ایده‌پردازان تشکیل سازمان تأمین اجتماعی در حدود ۹۷ سال قبل نیز تصور نمی‌کردند که این سازمان بتواند به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر زندگی بیش از نیمی از جمعیت ایران تأثیر بگذارد، چراکه در حال حاضر حدود ۴۲ میلیون نفر تحت پوشش این سازمان اعم از کارگر و کارفرما قرار دارند.
این سازمان که زمانی برای تأمین رفاه افراد تحت پوشش تشکیل شد، امروزه به یکی از سازمان‌هایی تبدیل شده است که نه طعم رفاه را از آن می‌چشند و نه امور روزانه آن‌ها از سوی این سازمان رتق و فتق می‌شود. عملکرد این سازمان به گونه‌ای است که بیشترین شکایت‌های مردمی از نهاد‌های دولتی مربوط به سازمان تأمین اجتماعی است. به گفته حجت‌الاسلام والمسلمین کاظم بهرامی، رئیس دیوان عدالت کشور، در سال ۹۷ «بیشترین شکایت از سازمان تأمین اجتماعی با رقم ۳۵ هزار و ۹۳۰ دادخواست» بود.
اگر سری به شعب تأمین اجتماعی زده باشید، با انبوهی از درددل‌ها و شکوه‌های مردمی مواجه می‌شوید؛ مشکلاتی مانند نبود برخورد مناسب پرسنل با ارباب رجوع، درگیر شدن در چرخه‌های بوروکراتیک و گاه درخواست مالی خارج از روال اداری برای پیشبرد کار. شکایات مردمی طیف گسترده‌ای از بیمه‌شده و کارفرما را شامل می‌شود.
حضور در دو شعبه از شعبات تأمین اجتماعی در تهران و نشستن پای درددل مراجعه‌کنندگان نشان می‌دهد که چرا سازمان تأمین اجتماعی چند سال است بیشترین درصد شکایات مردمی را دارد.
نمایشی بودن خدمات الکترونیک
سازمان تأمین اجتماعی مالک یکی از شرکت‌های ارتباطی بزرگ ایران به نام رایتل است؛ این سازمان چندین سال است که ادعای الکترونیکی کردن خدمات خود را داشته و حتی سامانه USSD برای خدمات غیرحضوری تعریف کرده و بیلبورد‌های آن را در سراسر شعبات و کارگزاری‌های تأمین اجتماعی نصب کرده است و به صورت مرتب در رسانه‌ها به مردم می‌گوید که می‌توانند سوابق بیمه، پرداخت حق بیمه، پرداخت قبض جرایم و موارد دیگر را از این طریق انجام دهند و دیگر نیازی به مراجعه حضوری به شعبات ندارند. اما آیا در عمل این گونه است؟
سبا، یکی از افراد مراجعه‌کننده به یکی از شعبات تأمین اجتماعی، به خبرنگار ایکنا می‌گوید: «من بیمه زنان خانه‌دار دارم، می‌توانم حق بیمه‌ام را آنلاین پرداخت کنم که این کار را هم می‌کنم، اما هر بار برای تمدید دفترچه به یکی از شعب یا کارگزاری‌ها برای مهر زدن و تأیید کردن مراجعه می‌کنم. هر بار هم زمانی را باید برای این کار اختصاص دهم. از سوی دیگر هر وقت می‌گویم مگر خدمات آنلاین نیست، دیگر چه نیازی به مراجعه حضوری دارم؟ جواب می‌دهند: قانون است».
یکی دیگر از مراجعه‌کنندگان نیز می‌گوید: «نتوانستم سابقه بیمه را از طریق اینترنت بگیرم، حضوری مراجعه کرده‌ام، امروز آمدیم به ما می‌گویند برید پایین کاغذ بگیرید، رفتیم پایین دو برگ کاغذ داد، گفت دو هزار تومان می‌شود؛ اگر حضوری است که بگویید وگر نه دیگر چه اصراری است که حتماً اینجا بیاییم».
فرد دیگری نیز چنین می‌گوید: «در بخش خدمات غیرحضوری سایت تأمین اجتماعی می‌توان برای دفترچه خدمات درمانی ثبت‌نام کرد تا با پیک ارسال کنند، اما بدی داستان اینجاست که ارسال نمی‌کنند و پس از دو روز که پیگیر می‌شویم، می‌گویند باید حضوری مراجعه کنید».
یکی از افرادی که بر نمایشی بودن خدمات غیرحضوری و الکترونیک تأمین اجتماعی تأکید می‌کند، می‌گوید: «من در سایت تأمین اجتماعی، سابقه‌ام را پرینت کردم و تحویل آن‌ها دادم اما می‌گویند قبول نیست، باید از شعبه برای ما درخواست بدهید تا یک ماه بعد سوابق جمع شود و بیاید».
فرد دیگری از قطع مداوم سیستم در شعبات، درمانگاه‌ها و کلینیک‌های طرف قرارداد با تأمین اجتماعی نیز شکایت داشت و اظهار می‌کرد: «از ساعت ۸ صبح تا ۱۱ نشستم و تا الان پنج بار سیستم قطع شده است؛ فقط سیستم این شعبه هم نیست که قطع است؛ چند شب قبل به یکی از کلینیک‌ها مراجعه کردم و MRI گرفتم، تمام برنامه‌هایم را کنسل کردم و رفتم مرکز تصویربرداری، اما با این جملات مواجه شدم که سایت تأمین اجتماعی بسته است، اگر می‌خواهی از بیمه استفاده کنی، فرداشب مراجعه کن.»
از سوی دیگر مردم به صورت مداوم از سایت نوبت‌دهی اینترنتی در بیمارستان‌ها و آزمایشگاه‌های این سازمان، که فقط در ساعات خاصی به روی مراجعه‌کنندگان باز است، شکایت داشتند. به نظر می‌رسد تأمین اجتماعی هنوز باید راه زیادی را بپیماید تا اصول دولت الکترونیک را بیاموزد و هم خود و هم مردم را از کاغذبازی نجات دهد.
از سوی دیگر پای سخنان کارفرماها که می‌نشینیم از طلب پول بازرسان شعبات، ارجاعات بی‌مورد به کارگزاری‌ها، ایرادهای ثبت مبالغ، سلیقه‌ای عمل کردن بازرسان، وقت‌کشی و هیئت‌های تشکیلی در شعب تأمین اجتماعی که طی بازه طولانی‌مدت هم به جواب و تصمیم منجر نمی‌شود سخن می‌گویند.
خلأ سیستم مناسب برای ثبت سوابق بیمه و جرایم دیرکرد
یکی دیگر از مواردی که در سیستم بیمه تأمین اجتماعی بیشترین شکایت‌ها را از آن خود کرده است موارد مربوط به سوابق بیمه، پرداخت حق بیمه و جرایم و بازرسان این سازمان است.
یکی از افراد برای دریافت کد بیمه مراجعه کرده و می‌گوید: «کار من را سریع انجام دادند، اما شرکت دوستم را براساس گزارش حسابرسی تأمین اجتماعی برای چند سال خاص که لیستش کسری داشته جریمه کردند و حق بیمه کارمند‌ها را نیز گرفتند، حال به تأمین اجتماعی می‌گویند آن ماه‌ها را که حق بیمه آن‌ها پرداخت شده به عنوان سابقه بیمه آن‌ها حساب کنید. می‌گویند باید مستندات بیاورید که این‌ها شاغل بوده‌اند».
امیر یکی از مراجعه‌کنندگان به اداره کل بیمه تامین اجتماعی در غرب تهران است که به خاطر حضور نیافتن به موقع بازرس تأمین اجتماعی در شرکتش باید جریمه دیرکرد حق بیمه را بپردازد؛ وی می‌گوید: «به دلیل تأخیر مراجعه بازرس به شرکت، باید جریمه بدهم. به کارمندان اینجا می‌گویم بازرس شما دیر آمده ما که به موقع اعلام کردیم، جواب می‌دهند بله سر او شلوغ است؛ اما، چون از تاریخ مراجعه گذشته جریمه می‌شوید قانون است و نمی‌توان برای آن کاری کرد».
عدم اعتبار شعبات نزد یکدیگر و سردرگمی مراجعان
امروزه تمامی بانک‌های کشور سیستم یکپارچه‌ای دارند که دیگر نیاز نیست برای رسیدگی به برخی از امور بانکی به شعبه‌ای که در آن حساب دارید مراجعه کنید، بلکه می‌توان به شعبات دیگر آن بانک در سراسر کشور مراجعه کرد؛ اما تأمین اجتماعی این‌گونه نیست، برای هر کاری در تأمین اجتماعی باید به شعبه‌ای که در آن پرونده بیمه تشکیل شده است مراجعه کرد. این موضوع یکی از معضلاتی است که سبب اذیت بیشتر مردم به ویژه بازنشستگان و افراد کهنسال و ناتوان می‌شود.
در شعبه ۱۸ تهران، واقع در یوسف‌آباد، مردی ۷۰ ساله آمده تا سابقه بیمه خود را بگیرد. این فرد به شهریار ارجاع داده می‌شود. فرد دیگری می‌گوید: «از سایت تأمین اجتماعی تمامی سوابق خود را پرینت گرفتم. می‌گویند اعتبار ندارد، می‌برم شعبه مهرکننده، می‌گویند نمی‌شود، ما فقط آن‌هایی را که در شعبه خود ماست مهر می‌کنیم.»
مراجعه به شعبات یک شهر به شهری دیگر نیز از جمله مشکلات مردم با تأمین اجتماعی است؛ کاربری در توئیتر نوشته است: «امروز سازمان تأمین اجتماعی بودم، شخصی برای رفع مشکلش از تهران آمده بود شیراز. مشکلش فقط دو تا چک مارک بود که در سیستم شیراز زده نشده بود. سؤال اینجاست، آی تی آمده کار مردم را راحت‌تر کنه؟»
پایبندی به اصول قدیمی
یکی از مواردی که هنوز در این سازمان وجود دارد استفاده از شیوه‌های قدیمی برای اثبات هویت افراد است؛ شیوه‌هایی که دیگر حتی برخی سازمان‌ها که به ثبت و تشخیص هویت افراد می‌پردازند نیز از آن استفاده نمی‌کنند، اما سازمانی که در جهت رفاه مردم ایجاد شده است، همچنان از این اصول برای کار‌های خود استفاده می‌کند، جمع کردن استشهاد محلی یکی از این اصول عقب افتاده است.
یکی از افرادی که برای تغییر نوع بیمه خود به شعبه تأمین اجتماعی مراجعه کرده است، وی را به این کار واداشته‌اند تا اثبات کند که نخست ساکن تهران بوده و دوم اینکه قبلاً سابقه بیمه داشته است. این روش‌ها با توجه به تغییر شیوه شهرنشینی و ثابت نبودن افراد در مکان‌های مشخص نشان می‌دهد که تأمین اجتماعی این موضوع را درک نکرده و اصولاً سعی دارد با قوانین قدیمی کار خود را پیش ببرد.
عدم اجازه به مدیران شعب جهت مصاحبه با رسانه‌ها
ایکنا همزمان با شنیدن صحبت مراجعه‌کنندگان به شعب تأمین اجتماعی، سعی کرد با یکی از مدیران این شعب گفت‌وگو کند، مدیر شعبه به گرمی پذیرای خبرنگار ایکنا شد، اما اعلام کرد اصولاً سازمان تأمین اجتماعی به مدیران شعب اجازه مصاحبه با رسانه‌ها را نمی‌دهد و نمی‌توانم هیچ گفت‌وگوی رسانه‌ای را انجام دهم. این در حالی است که هر مسئول و مدیری موظف به پاسخگویی در برابر رسانه‌هاست، چرا که رسانه‌ها نماینده افکار عمومی هستند و باید به روشنگری بپردازند.
این‌ها بخشی از مشکلاتی بود که در شعب مختلف تأمین اجتماعی وجود دارد که عموماً از دید سیاست‌گذاران و مسئولان پنهان مانده است.
ذره‌بین مجلس مشکلات درشت را می‌بیند نه ریز
در حال حاضر عمده مشکلات سازمان تأمین اجتماعی که از سوی نمایندگان ملت در مجلس شورای اسلامی رصد می‌شود، محدود به مشکلات اقتصادی و درمانی این سازمان است.
شهاب نادری، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی، در گفت‌وگو با ایکنا، در این باره اظهار کرد: در حال حاضر طرح تحقیق و تفحص مجلس از هلدینگ شستا(از مجموعه‌های اقتصادی تأمین اجتماعی) در این کمیسیون مطرح است و کار آن را آغاز کرده‌ایم و در انتظار جمع‌آوری مستندات آن هستیم.
وی افزود: قطعاً در شستا تخلفاتی وجود داشته که آن را به صورت جدی پیگیری می‌کنیم و از نهاد‌های نظارتی دیگر نیز درخواست کمک داریم.
نادری در رابطه با ورود به مشکلات مردمی و تخلفاتی مانند ارتشا در این سازمان یا شعبات دیگر آن نیز اظهار کرد: در حال حاضر هیچ گونه گزارشی به من یا همکارانم در این رابطه داده نشده است. اگر چنین مواردی به ما گزارش شود، قطعاً به این حوزه نیز وارد و هرگونه تخلفی را پیگیری می‌کنیم.
محمدحسین قربانی، نایب رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی، که درباره پیگیری مشکلات مطرح‌شده سازمان تأمین اجتماعی در این کمیسیون به ایکنا گفت: چیزی که از تأمین اجتماعی انتظار داریم این است که مبلغ ۹ بیست و هفتمی که این سازمان از بیمه‌شده‌های خود برای امر درمان می‌گیرد، الزاماً برای درمان لحاظ کند، نه اینکه آن را هزینه امور دیگر کند. این حق‌الناس است و اگر انجام شود، بسیاری از مشکلات بیماران دفترچه تأمین اجتماعی به دست حل می‌شود.
قربانی درباره مشکلات ارباب رجوع به شعبات تأمین اجتماعی و درگیر شدن آن‌ها در چرخه‌های فرسایشی بوروکراتیک نیز گفت: این بوروکراسی سال‌های سال است در کشور و در تمامی نهاد‌ها وجود دارد و این‌ها را می‌بینیم و تأمین اجتماعی نیز از این امر مستثنا نیست.
وی تأکید کرد: دولت، مجلس و قوه قضاییه دست به دست هم دهند تا حرمت ارباب رجوع حفظ شود و پشت در ادارات معطل نشوند. البته بسیاری از مشکلات با شهامت مدیران قابل حل است.
انتهای پیام
