قدرت جعلی رسانه علیه اخلاق علمی: درباب انتشار یک مقاله جعلی

دکتر عباس نعیمی جورشری جامعه‌شناس، در یادداشتی تلگرامی نوشت:

چندی پیش از سوی مدیر محترم سایت “جامعه شناسان جوان” پیامی دریافت کردم که در آن درخواست شده بود فایل مقالاتم را برایشان ارسال کنم تا در سایت بازنشر کنند. پیرو آن یکی از یادداشتهای کانالم را در سایت بازنشر نمودند و برایم ارسال کردند. جهت سپاس و احترام، مقاله اخیرم را که در روزنامه آرمان منتشر شده بود، با عنوان “همه دشمنان قلم” در سایت بارگذاری نمودم تا توسط مدیریت سایت، تایید و منتشر شود. بعدتر ایمیلی از طرف مدیریت محترم سایت “جامعه شناسان جوان” دریافت نمودم مبنی بر اینکه:

(از ارسال مطلب بسیار سپاسگزاریم، در صفحه نخست سایت منتشر گردید. خدمت شما باید عرض کنیم مطلب شما جایگاه و شان قلم را دچار چالش می‌دید، بنابه حفظ عظمت و منزلت قلم، مطلب ویرایش گردید اگر آن را قبول ندارید، اعلام بفرمایید تا حذف گردد).

پیام را چندباره خواندم. موقعیت عجیب و گیج کننده‌ای رقم خورده بود که نظیرش را در یک و نیم دهه فعالیت حرفه‌ای پژوهشی، مشاهده ننموده بودم. پیشتر نیز در جراید جملاتی از مقالاتم حذف شده یا با انتشار کل مقاله موافقت نشده بود. اما این مورد بسی نامتعارف بود که مقاله بازنویسی، تحریف و منتشر شده بود. با مراجعه به سایت مذکور و مطالعه یادداشت متوجه شدم که نه تنها پرسش اصلی و محور سخن حذف شده بلکه با وصله و پینه جملاتی اضافه شده است! اساسا مقاله جدیدی خلق شده بود که باورکردنی نبود!

🔸 در اینباره نکات زیر محل تامل است:

١. هر مقاله تحلیلی محوری دارد که آن محور بر یک پرسش اصلی استوار است. پرسش اصلی من عبارت بوده از اینکه منایع تهدید قلم چیست؟ از این بابت تیپولوژی این منابع تهدید و دشمنان قلم در مقاله انجام پذیرفته بود. مقاله منتشر در سایت جامعه شناسان جوان، اساسا مقاله‌ای دیگر با پرسش و پاسخ دیگری است که توسط مدیر یا مدیران سایت نگارش یافته است.

٢. مدیریت سایت اعلام داشته که (بنا به حفظ عظمت و شان قلم) این تغییرات صورت گرفته است. ازاین سخن چنین برمی‌آید که مقاله اصلی _که به تشریح و واکاوی منابع تهدید علیه قلم و دفاع از قلم در مواجه با این تهدیدها پرداخته_ در جهت تخفیف شان و منزلت قلم بوده که مدیریت سایت آن را برنتابیده است! شگفتا!!

٣. در اینصورت این پرسش‌ها مطرح می‌شود که آیا مدیریت محترم سایت چنان جایگاه رفیع علمی برای خود قائل است که به غلط گیری و تصحیح مطالب سایر جامعه شناسان بپردازد؟ این رابطه استاد_شاگردی مفروض از کجا و چگونه تعریف و ایجاد شده است؟ آیا مدیریت محترم سایت در موضعی ایدئولوژیک به چنین ارزیابی دست زده است؟ در اینصورت آیا سایت جامعه شناسان جوان یک سایت ایدئولوژیک است؟ این امر چگونه با روح علم جامعه شناسی که غیرایدئولوژیک است جمع می شود؟

۴. با فرض خیرخواهی مدیریت سایت، تغییر بدون اجازه محتوای مقاله و انتشار آن پیش از کسب تکلیف از نویسنده نه اخلاقی است و نه به لحاظ حرفه‌ای موجه می‌باشد. بنا به اصول اخلاق علمی، مدیریت مجلات یا سایت‌های پژوهشی حق هیچگونه دخل و تصرف در محتوای مقالات را ندارند. همانطور که مختار هستند یک مقاله را کلا منتشر ننمایند. بنا به اصول حرفه ای می بایست پیش از انتشار مقاله با مولف هماهنگ شود و حتی درباب نکات ویراستاری نیز نسخه نهایی به تایید مولف برسد. چه رسد به اینکه در مقاله کلا دست برده شده است. اینگونه دو خبط اخلاقی و حرفه‌ای همزمان توسط آن مجموعه رخ داده است که محل بسی تاسف است.

۵. به نظر می‌رسد نابسامانی ساختارهای دانش _که اتفاقا در بند سوم مقاله به عنوان یکی از منابع تهدید علیه قلم معرفی نموده بودم_ به پدیداری چنین معضلاتی کمک می‌نماید. برخورداری از رسانه (مدیا، سایت، مجله،… ) و قدرتی که در عصر نو دارد، این باور کاذب را برای مالکانش ایجاد می‌نماید که می توان هرگونه با اهل قلم رفتار نمود. منتی هم بر سر نویسندگان نوقلم می‌نهند تا نامشان را منتشر کنند. جوانان و نوقلمانی که از دیدن نام و تصاویرشان در رسانه به وجد می‌آیند. پرسش بنیادین اینکه آیا این پدیده، گونه‌ای از فساد در ساختار دانش نیست؟ آیا این پدیده، شکلی از قدرت نامشروع رسانه نیست؟ قویا می‌توان اعلام داشت که شیوع چنین رویه‌های ناهنجاری در قلمرو رسانه، در تضاد با حیثیت جهان‌شمول علم و اخلاق علمی است.

عباس نعیمی جورشری / ٢٩ تیر ١٣٩٨

انتهای پیام