تحلیل: نقش و جایگاه ایران در امنیت خاورمیانه
به گزارش انصاف نیوز دکتر کیومرث یزدان پناه، رییس دانشکده جغرافی دانشگاه تهران در یادداشتی در روزنامه ی آرمان نوشت:
امنیت و ثبات، صلح و آرامش، امید به زندگی در سرزمین بحرانی خاورمیانه، به موضوعی پرهزینه برای مسلمانان تبدیل شده است. واگرایی و انشقاق و تعارضات نظری در کنار تشدید تخاصمات سرزمینی و ایدئولوژیکی درمنطقه ناآرام خاورمیانه به اوج خود رسیده است. ناآرامی، جنگ، خشونت و تعارضات گسترده در حوزه‌های نظری و ایدئولوژیکی در اکثر کشورهای اسلامی منطقه در اوج خود قرار داشته و انگاری با مدرن شدن ذهن و فکر و زندگی بشر در اکثر مناطق دنیا، خاورمیانه همچنان در خواب سنتی به سر می‌برد. موضوعی که دستاوردی جزء خشونت و کشتار– نابودی جغرافیا و سرزمین– مرگ میلیون‌ها انسان– از بین رفتن زیرساخت‌ها و جایگزینی کینه و نفرت و پاشیدن گسترده بذر نفاق و دشمنی برای مسلمانان نداشته است.
به راستی خاورمیانه را چه شده است؟ چرا به‌جای آرامش و انتظار برای زندگی آرام، در این منطقه فقط واژه‌های جنگ و صلح و ترور و افراط‌گرایی و خشونت در گوش مردمان آن زمزمه می‌شود؟ از دیدگاه کارکردی و مدیریتی دو واژه جنگ و صلح از جایگاه مبهم و متزلزلی هم در سطح بین‌المللی و هم در سطوح منطقه‌ای برخوردار است. با توجه به وضعیت ۲۵سال اخیر جهان از منظر امنیتی و با درنظر گرفتن اینکه خاورمیانه بحرانی‌ترین منطقه جهان در این مدت بوده است، کشف این حقیقت که چه عوامل در تولید و تکثیر این همه ناامنی نقش دارند و با چه سیاستی می‌توان آنها را مهار کرد.
در یک بررسی تطبیقی و کنار هم گذاشتن متغیرهای تأثیرگذار محیطی و انسانی و مقایسه آن با مناطق مشابه در اروپا و آمریکای لاتین می‌توان دریافت که خاورمیانه در یک وضعیت استثنائی قرار دارد. درمجموع بررسی شاخص‌های امنیتی در کشورهای واقع در خاورمیانه، نیاز به توجهی اورژانسی دارد. ظهور عوامل ناامن‌زای امنیتی و خطرآفرین مثل تروریسم و گروه‌های خشن تروریستی با اشکال مختلف در خاورمیانه مانند تروریسم و افراط گرایی خشن، در مدتی کوتاه محیط راهبردی و امنیتی خاورمیانه را به ورطه نابودی کشانده است. پرسش اساسی این است که ظهور گسترده تروریسم در خاورمیانه محصول چه مدل رفتارهای سیاسی و اجتماعی است؟ و چه تأثیری بر راهبرد استراتژیک کشورهای بزرگ منطقه ازجمله ایران دارد؟ و ازهمه مهم‌تر آیا ایران با توجه به درنظر گرفتن تمام جوانب امنیتی منطقه و فضای سنگین ناامنی حاکم بر خاورمیانه قادر است در مهار بحران خاورمیانه نقش‌آفرینی سازنده‌تری داشته باشد؟ یا مولفه‌های موثر ژئوپلیتیکی ایران برای اتخاذ تدابیر هوشمندانه کنترل بحران و ایجاد پایداری منطقه‌ای در خاورمیانه چه چیزهایی هستند؟
برای پاسخ به این سوالات باید فرضیه‌های محکمی را در زمینه رگه‌ها و ریشه‌های افراط گرایی در منطقه وسیع خاورمیانه مورد آنالیز قرار داد تا با استفاده از داده‌های علمی و توجه به محیط میدانی تحولات بدان پاسخ لازم داد.از سوی دیگر انتظاراتی که از باثبات‌ترین و قوی‌ترین کشور منطقه یعنی ایران در زمینه مهار بحران‌های ریشه‌دار و فرسایشی وجود دارد و البته راهبردهای ژئوپلیتیکی مربوط به الزامات کنترل بحران در خاورمیانه، بخش اصلی این گفتار را تشکیل خواهد داد. لذا با توجه به ریشه تحولات و تنش در منطقه خاورمیانه و تشریح ابعاد امنیتی آن و همچنین راهبردهای نظامی – امنیتی ایران برای ایجاد پایداری منطقه‌ای، باید با درنظر گرفتن پیامدها و چالش‌های موجود و ابهام در آینده امنیتی منطقه خاورمیانه نقش ایران مورد بررسی قرار گرفته و بدان پاسخ راهبردی داد.
جمهوری اسلامی ایران کشوری است که از موقعیت خاص منطقه‌ای و امنیت موثر داخلی و ملی برخوردار بوده و به شهادت تاریخ، به‌رغم فراز و نشیب‌های فراوان تاریخی که در مقاطع مختلف، کشور را دچار دگرگونی‌های اساسی نموده، اما استمرار موقعیت ممتاز ژئوپلیتیکی آن به نفع ثبات منطقه‌ای بوده است.
انتهای پیام
