چرا «الف» مرداد افتاد؟
/ سپنتا نیکنام و یک زبان‌شناس در گفت‌وگو با انصاف نیوز /
کتایون آزاد، خبرنگار انصاف نیوز: سپنتا نیکنام، عضو زرتشتی شورای شهر یزد، سه‌شنبه، اول مردادماه در توییتر متنی با مضمون «تغییر واژه‌ی اشتباه مرداد به امرداد در رسانه‌ها» منتشر کرد. این نماینده در گفت‌وگو با انصاف نیوز درباره‌ی مطالبه‌گری رسانه‌ها و تاثیر آن در فرهنگ‌سازی توضیح داده است. همچنین اردشیر بهمردی، دکترای زبانشناسی نیز به چرایی صحیح بودن واژه‌ی امرداد پرداخته.
درادامه گفت‌وگوی انصاف نیوز با سپنتا نیکنام و یک کارشناس زبان شناسی درباره‌ی واژه‌ی امرداد و تفاوت آن با مرداد را می‌خوانید:
نیکنام درباره‌ی توییت خود به انصاف نیوز گفت: « به طور کل این یک مساله فراگیر است و نظر من این است که همواره رسانه و جراید در آگاه‌سازی مردم نقش بسزایی دارند. اینکه اینبار گفتم مردم از رسانه‌ها مطالبه کنند، اشاره به نقش مطالبه‌گری رسانه‌ها داشتم. در زمانی که من از شورا تعلیق شده بودم، رسانه‌ها نقش مطالبه‌گری خودشان را به خوبی اجرا کردند. من اینجا یک اشتباه مصطلح بیان کردم و از رسانه‌ها خواستم کار درست را انجام بدهند که البته اگر نیاز شود بعد از بررسی خودشان آن را تغییر می‌دهند.»
نیکنام در رابطه با اشاره‌اش به روزنامه‌ی اطلاعات گفت: «به این دلیل به روزنامه اطلاعات اشاره کردم که تا چند سال گذشته این روزنامه تنها روزنامه‌ای بود که در اول این ماه مطلبی با عنوان مرداد یا امرداد چاپ می‌کرد و همیشه در بالای تاریخ خود ماه امرداد را می‌نوشت. در زمان حال هم در سایت خود اینگونه می‌نویسد ولی در روزنامه‌ی خود مرداد می‌نویسد. اینکه از واژه‌ی امرداد در روزنامه‌ی خود برخلاف روزنامه‌های دیگر استفاده می‌کرد از نظر من بسیار راه خوبی برای اطلاع‌رسانی بود. این اشاره‌ی من از باب تشویق بود نه بهانه‌گیری.»
نیکنام همچنین افرود: «من معتقدم فرهنگ سازی و بلوغ فکری هر جماعتی هیچ وقت نمی‌تواند با زور اتفاق بیافتد. من به عنوان یک زرتشتی وظیفه داشتم تلفظ درست این کلمه را بگویم، ما «الف» ماه آبان و اردیبهشت و آذر را می‌گوییم اما این ماه را نمی‌گوییم. کلمه‌ها بار معنایی هم دارند و من دوست نداشتم که کسانی که در این ماه ازدواج می‌کنند، متولد می‌شوند و خاطرات خوبی دارند، از این ماه با واژه‌ی مرگ یاد کنند. علاوه بر اینکه امرداد هفتمین و آخرین مرحله‌ی عرفان در فرهنگ زرتشت است.»
جشن اَمردادگان، جشن جاودانگی
اردشیر بهمردی، موبد و دکترای ادبیات باستانی درباره‌ی این واژه گفت:« واژه‌ی صحیح امرداد است. معادل اوستایی آن (اَمِرَتَتات) است. امرتات از یک واژه اَ به اضافه مِرتَ تشکیل شده است.«مر» به معنای مردن است و اَ قبل از آن یک پیشوند منفی ساز است. از آنجایی که این واژه هم معادل یک واژه اوستایی مانند خرداد و فروردین است، این واژه هم باید تصحیح شود، همانطور که اُردیبهشت باید اَردیبهشت گفته شود. البته تغییر در این واژه معنای آن را عوض نمی‌کند و اشتباه تلفظی است اما بکار نبردن اَ در اَمرداد باعث می‌شود معنای آن عوض شود.»
بهمردی در ادامه افزود: «دو مساله درباره‌ی واژه وجود دارد؛ واژه شناسی و سیر تحول تاریخی. نمی‌دانم از چه زمانی مرداد بجای اَمرداد بکار رفت. از نظر زبان شناسی این مساله صحیح نیست که الف واژه بکار نرود. من اینگونه فکر می‌کنم که شاید در دوره‌ای از تاریخ چون این ماه بسیار گرم بوده است آن را به مردن نام می‌بردند؛ اما سیر تحول زبانشناسی نمی‌تواند پاسخگوی این تغییر باشد. در سیر تحول زبانشناسی ممکن است به دلیل تغییر واج شناسی (ت) به (د) تبدیل شود، اما دلیلی برای از بین رفتن الف وجود ندارد.»
در فرهنگ زرتشتی، هفتمین روز از ماه را اَمرداد به معنی بی مرگی و جاودانگی می‌نامند. در ماه «اَمرداد» و مصادف با این روز، به دلیل یکسان شدن نام ماه و روز، جشنی در این فرهنگ صورت می‌گیرد.
اردشیر بهمردی، موبد و دکترای ادبیات باستانی، درباره‌ی نامگذاری روز‌ها در فرهنگ زرتشت می‌گوید: «سال زرتشتی به دوازده ماه سی روزه تقسیم می‌شود که این سی روز را نامگذاری کرده‌اند، که به طور معمول با اورمزد یا نام خداوند آغاز می‌شود و بعد از آن اَمشاسپندان(فرشتگان) و سپس ایزدان قرار می‌گیرد.»
با توجه به اینکه در فرهنگ زرتشت هر روز نامی دارد و هرماه سی روز است، در تطابق ماه زرتشتی و خورشیدی تفاوت ایجاد می‌شود و هفتمین روز از ماه «امرداد» با سومین روز در ماه مرداد خورشیدی مصادف می‌شود به همین دلیل جشن «اَمردادگان» با سوم مردادماه تطبیق پیدا می‌کند.
«امرداد» در باور ایرانی، نگهبان و سرپرست گیاهان در جهان خاکی است. این واژه صفتی است که برای جاودانگی خداوند در اوستا به کار می‌رود. ماه «امرداد»، ماه وفور نعمت و میوه، افزایش آب آبشار‌ها و رودخانه‌ها و سبزی طبیعت بوده است. در این روز ایرانیان به پاس تشکر و پیروی از فرشته (امشاسپندان) امرداد که نماینده‌ی آبادی و پاکی زمین است، جشن می‌گیرند.
بهمردی همچنین درباره‌ی این روز می‌گوید: «هرزمانی که اسم روز و ماه با هم یکسان شوند یک جشنی صورت می‌گیرد. منظور از جشن، مراسم شادی و سور نیست بلکه جشنی گرفته می‌شود که با ستایش پروردگار یا نیرویی که در کار آفرینش دست به گریبان است، مثلا در ماه تیر نیروی بارندگی و ستاره بیشتر مورد ستایش قرار می‌گیرد. یکی از این روز‌ها امرداد است که با اسم ماه یکسان می‌شود.»
در گذشته در این روز ایرانیان به کنار رودخانه‌ها و در طبیعت می‌رفتند و به جشن و پایکوبی می‌پرداختند اما امروزه و با گذشت زمان، این جشن‌ها صورت متفاوت‌تری به خود گرفته است.
بهمردی در این باره می‌گوید: «این مراسم‌ها بیشتر بر ای دید و بازدید و دور هم جمع شدن است. در مراسم‌های زرتشتیان، اوستاخوانی و ستایش پروردگار همراه با یک دورهمی که می‌تواند خوراکی یا تغذیه در آن پخش شود، همراه است.»
انتهای پیام
تیتر درست این است:
چرا الف امرداد افتاد.
مرداد که الف ندارد.
چرا برای هر ایرانی حتما باید مذهب و دین و قومیت و نسب و سیادت و ……. را پر رنگتر از ایرانی بودنش در نظر گرفت؟ این همه اصرار چیست که بگویید زرتشی یا ارمنی یا شیعی یا یهودی یا بهایی یا سنی یا کرد یا بلوچ یا ترک یا….؟ همه ایرانی اند و اعتقادات شان برای خودشان شخصی است و در شناسنامه هیچکس قید نشده است که تا آخر عمر زیر بار کشیدن صلیب دینداری و قومیت زجر بکشد!!!مناول انسانم و بعد ایرانی ام! همین و بس!
حالا اسم ماه که چیز غیر قابل تغییری نیست… ما یاد گرفتیم از کتاب کلاس اولمون و قبلش که بگیم مرداد…. بیشتر هم بهش میاد… حالا یه قومی و آیینی بهش میگفتن امرداد حکم نمیشه که ما هم بگیم امرداد…. اصلا هرچی بدبختی ما میکشیم سر همینه که یه قومی سالها پیش تصمیمی گرفته اند و ما باید ازش پیروی کنیم….
وا خب معنیش فرق داره مرداد و امرداد