امام باقر و بایدهای حکومت دینی

شفقنا نوشت: حجت الاسلام والمسلمین هادی سروش در نوشتاری به مناسبت سالروزشهادت حضرت باقرالعلوم(ع) با عنوان «امام باقر و بایدهای حکومت دینی» این گونه آورده است:

هدف از این مقاله این است ؛ آنانکه خود را در مسند امامت جامعه قرار دادند و یا داده شده اند ، مسئولیت های مهم خویش رادیده ودرچگونگی ایفاء آن؛ بازنگری داشته باشند. وصدالبته دراین جهت ؛همه علماء دینی بی مسئولیت نبوده ونیستند.

امامت با نبوت متفاوت است . امام نه پیامبر است و نه ادامه پیامبری ، بلکه امام والاترین و بالاترین مصداق هدایت است .

هدایت فکری جامعه و رهنمون های لازم برای بهبود اوضاع اخلاقی و روانی مردم،از مسئولیت های مهم امامت است.

حدیث ذیل دربردارنده این مفاداست.

قال أمیر المؤمنین ع:

“اعرفوا الله بالله والرسول بالرساله وأولی الأمر بالأمر بالمعروف والعدل والإحسان” .
براساس فرمایش امام علی (ع) ؛ زیبارفتاری ، عدالت و تعادل ، مهر ومحبت ؛ تمام مشخصه امام است .

امام باقر(ع) ؛ درمواجهه با کسانیکه پیرامون خود،گرفتار افراط وتفریط می شدند،وبه طورمستمرجامعه شیعه را به تعادل فکری ورفتاری توجه می داد.

پاره ای از نواسات جامعه شیعه در زمان حضرت باقرالعلوم(ع) :

افراطی گری

جامعه تشیّع همواره از افراطی گری ها در رنج بوده وآثار این افراطی گری ها در زندگی سیاسی و اجتماعی شان نمایان بوده.

یکی از آنها به لحاظ فکری، به نام “غلو و غلات” شناخته می شود، بیشترین آسیب را به تشیع رساند و مهم ترین خطر تلقی می شد. واگر مبارزه مستمر امامان با این غالیان نبود، جامعه به کلی منحرف میشد و سرانجامش بمانند مسیحیت بود که خدا آنان بخاطر این‌گناه ملامت فرمود:

یا أَهْلَ الْکِتابِ لا تَغْلُوا فی‏ دینِکُمْ وَ لا تَقُولُوا عَلَى اللَّهِ إِلاَّ الْحَق (نساء/۱۷۱)

مهم این است غلو،در زمان رسول الله نبود ولی اززمان امام علی ببعد وارد زندگی مسلمین شد،وشایدازروزی بودکه اسلام که وارد عراق شدوسوابق تفکر غلط غلو ، براساس مسیحیت درآنجاحاکم بوده.

امام باقر؛باشجاعت دربرابراین انحراف ایستادگی نمود.

درمقاله دیگری ازدو نقطه انحرافی افراطی وتفریطی بنام مرجئه ونیزخشکه مقدس هاسخن داشته ایم.

تندروی های سیاسی نمونه دیگری از افراطی گری هاست.

مثلا شیعیان زیدی، به طور مداوم در پی بهانه دادن به مخالفین بوده وعامل نزاع مسلحانه باحکومت ها بودندوباعث می شدندبدون هیچ ره آوردی نیروهای زیادی از شیعیان راتباه کنندوهزینه زیادی بر تشیع، واردکنند.

امام باقر؛بااین تندروی هابصورت علنی برخوردکردوهیچ یک ازتندروی آنان راتایید نکرد.

امروز؛ادعای عدم اشتباه داشتن آدم های عادی ویا صف کشی برای “دست بوسی” ویا ادعای “پابوسی” (!) نسبت به مسئولان،درراستای همان افراطی گری هاست که امام باقری میخواهدتا این بساط راجمع کند.

نفسانیت ها وفقرمعنوی

مرزبندیِ حریم محرم و نامحرم در عین حضور زنان در جامعه واجازه نقش آفرینی به آنان همان خط تعادلی است که امامان ماآن راتاییدفرموده اند،یعنی نه راضی به گناه هستند و نه اجازه تضییع حقوق زنان میدهند.

یکى از اصحاب امام باقر که در کوفه ، مدرسه قرآن داشت و زنان را آموزش میداد، روزى با یکى از زنان شاگرد خود شوخى لفظى کرد.

چند روزبعداز این جریان ،درمدینه به ملاقات آن حضرت رسید. ووقتی واردبر حضرت گردید، امام با تندى با او مواجه شد و فرمود:

“هر کس در خلوت مرتکب گناهى شود، ازعقاب وقهرخدادر امان نخواهد بود”؛
وسپس افزود: به آن زن چه گفتى ؟

آن شخص از روى شرمسارى و خجالت در حالت سکوت ، با دست هایش ، صورت خود را پوشاند؛ و آن گاه حضرت به او فرمود: دیگر چنین نکن و از کردار خویش توبه نما.(رجال کشی)

ملاحظه میکنید امام باقر(ع)راه گناه رامسدودفرمودنه اینکه ورودزنان به کلاس درس را ممنوع فرماید.

و این درس بزرگی برای مدعیان تاسی به امامان شیعه است.

در زمان امام راحل سخن از منع ورود زنان به عرصه فیلم و تئاتر و‌ سینما بود و امام آن را حل فرمود. و امروز ورود زنان به ورزشگاه ها مسئله شده. دامنه این مسائل در عصرجدید تمامی نخواهدداشت، و این فقیهان روشنگر هستندکه موظفند با اتکاء به مبانی، جامعه را‌‌ از این موانع عبور دهند.

توجه به کار و درآمد و تلاش؛

زاویه دیگر از ارائه خط تعادل در برابر افراط وتفریط ؛تشویق به کاروتلاش درامورمعاش است.

خودامام باقر درمدینه مالک حمام بوده وفردی مسئول آن بوده(فروع کافی) علاوه براینکه خودایشان شخصا درهوای گرم مدینه درساعت معیّن کشاورزی و باغبانی میکندوبه حدی به خود زحمت میدهدکه ابن مکندر که معلم قرآن بوده به حضرت اعتراض میکند!

این برنامه امام باقرکه هم مالکیت دارد و هم نظارت ،وازسوئی کشاورزی میکند، ونیزبرنامه تدریس وپاسخ به شبهات دارد،نشان از خط تعادلی است که امام باقرجامعه رابه آن سوق میدهد.

امروز هم مدعیان حکومت دینی نباید ونمیتوانند نسبت ریشه هایی که باعث روش های ناصحیح اقتصادی خانواده هاشده

شده وپدری مثلا؛شش ساعت درخانه باشدوازدیدارفرزندش محروم باشد! سکوت اختیار کنند.

توجه به نیازهای طبیعی جامعه؛

یکی از زیبایی های سیره حضرت باقر(ع) در این بخش نهفته است .

توجه حضرت به جوانان جامعه خود و تلاش در رفع نیازهای طبیعی آنان مانند ازدواج و تامین پشتوانه مالی برای اداره زندگی ، از آن نمونه است.

حضرت صادق حکایت فرمود: روزى شخصى نزد پدرم امام باقر آمد، پدرم از او سؤال نمود: آیا ازدواج کرده اى؟

آن شخص گفت : خیر.

پدرم فرمود: من دنیا و آنچه را که در آن است ، دوست ندارم اگر یک شب را بدون همسر باشم ؛ بدان که عظمت و فضیلت آن به قدرى است که دو رکعت نماز شخص متأهّل افضل است از یک شبانه روز عبادت و روزه یک فرد مجرّد.

امام صادق ادامه میدهد: پس از آن پدرم ، مبلغ هفتصد دینار به آن شخص داد و فرمود: با این پول ازدواج نما و توجه داشته باش که رسول خدا (ص) مى فرماید: همسرى انتخاب کنیدکه هم شأن خودتان باشد که در توسعه روزى مفید مى باشد. (عوالی)

این روش امام باقر همان مسئولیت اجتناب ناپذیر حکومت دینی است .

اگر آنحضرت با توجه به اینکه درعصر حاکمیت امویان ومروانیان ؛ هیچ مسئولیت حکومتی ندارد ، چنین رفتار میکند ، تکلیف آن قرائت از حکومت دینی که حاکمیت سیاسی را “انتصابی” دانسته و ولایتش را بهمان اندازه ولایت رسول الله(ص) وائمه اطهار (ع) باوردارد ، روشنِ روشن است.

خشکاندن ریشه های ناراحتی و اختلاف ؛

از آن رهگذر که “امام” مسئولیت ایجاد تعادل و همسنگی اقشار جامعه را به عهده دارد ، حساسیت نسبت به تفرقه افکنی ها و ظهور حسادت ها و جدی شدن اختلافات ، برای ایشان ضروری است .

حضرت صادق(ع) نقل مینماید روزى پدرم – امام باقر – فرمود:

به خدا سوگند، بعضى روش ها مانند در آغوش گرفتن ، روى زانو نشاندن ، بوسیدن و اظهار محبّت و مهربانى نسبت به بعضى از فرزندانم انجام مى دهم درحالیکه مى دانم شایسته آن محبّت ها نیستند؛ بلکه دیگرى شایسته و مستحقّ آن مهربانى ها و محبّت ها است .

این برخورد یکسان من با آن ها به خاطر آن است که آنچه برادران حضرت یوسف با وى انجام دادند، در بین فرزندان من واقع نشود…(تفسیر عیاشی)

وقتی این حساسیت تحسین برانگیز امام باقر در رفع و دفع هرگونه اختلاف و دوئیت را میبینیم ، باور داریم که امکان ندارد در کل سیره و روش زندگی آن حضرت [حتی ناخواسته] ؛ باعث دوری دو نفر از شهروندان جامعه شود، مگر امکان دارد کسی تا این حد متوجه ریشه های هرگونه اختلاف ، حتی در منزل خود باشد ولی از ریشه اختلافات سیاسی و اجتماعی جامعه خود غافل باشد؟!

تردیدنفرمایید؛ شاگردان مکتب امام باقر(ع) و نیز هر کسی که بحق و یا به ادعا ، جایگاه دینی اش ، از چنین منبعی تغذیه میشود باید بر این وظیفه بزرگ کوشا باشد.

آیا این انتظاراز روسا و امامان جمعه و جماعت ، انتظار ناحقی است؟!

دمیدن روحیه شاد به یکایک شهروندان؛

امام باقر(ع) ایجاد شادی و طراوت روحی و آرامش روانی در جامعه را بعنوان یک وظیفه باور دارد.

در حدیث فرمود :

تبسّم مؤمن به صورت برادر مؤمنش حسنه است و زدودن آنچه برچهره اوست حسنه است و هیچ عبادتی مانند ادخال سرور بر قلب مؤمن نیست. ؛ – تبسّم المؤمن فی وجه أخیه حسنه و صرفه القذی عنه حسنه و ما عُبد الله بمثل إدخال السرور علی المؤمن.(کافی)

این یک حدیث از انبوه احادیثی است که آنحضرت درباره شادکردن مردم ارائه فرموده اند.

برای این قلم جالب است با اینکه حتی “قهقهه” ای که برخی علماء اخلاق آن را تقبیح میکنند، اما در بیان امام باقر ؛ مورد نهی قرارنگرفته، ولی فرموده : وقتی قهقهه کردی، بگو: «اللّهم لاتمقتنی»؛ یعنی؛ خدایا!مرا مغرور نکن.

این بیانات امام باقر ؛نشان از آن است که وظیفه ؛ فقط تعلیم احکام و اجرای حدود بر خاطییان و خط و نشان کشیدن برای دشمنان نیست .

بلکه در درون جامعه اسلامی وظائف مهمی دیگری دارد که نباید مورد غفلت مدعیان دولت اسلامی شود.

روشن است وقتی حاکمیت ها اجازه شادی را از مردمانشان به بهانه های واهی بستانند ، تردیدی نخواهد بود که سیل ناراحتی و افسردگی و بیماری همه را غرق خواهد کرد.

امیدواریم ما و بزرگان ما ؛ در انجام این وظیفه در مقابل امام باقر(ع)سرافکنده نباشیم و نباشند.

دستور به مهر ومحبت ؛

اگر در حدیث مهمی امام صادق (ع) محور امامت ائمه اطهار را “مهر و محبت” معرفی میکند در مقابل محور امارت امویان که خشنونت و قهر و قلع و قم است ، بدین جهت است امام باقر(ع) همه و همه دین را در یک واژه معرفی نمود و آن “محبت” است و بس :

«الدّین هو الحب و الحب هو الدّین»؛ دین محبت است و محبت دین است.

خانواده ویابازار،ومهمترحاکمیت و حکومت،هرچه بیشترمهرومحبت به جامعه تزریق کنندومابتوانیم این محبت رادرکوچه وخیابان ، مترو ، بیمارستان ، ادارات،و .. باهمه وجود لمس کنیم ،قطعاآن حکومت دینی به امام باقر(ع)شبیه ترخواهد بود.

انتهای پیام