«به میراث فکری امام موسی صدر توجهی نشده است»

پژوهشگر حوزه اندیشه و مترجم آثار امام موسی صدر رویکرد انسانی به دین را وجه ممیزه اندیشه امام موسی صدر عنوان کرد و گفت: باید پروژه ای که ایشان در حوزه دین شناسی شروع کرده بودند ادامه می‌دادیم، البته به این معنا نیست که آن رویکرد به طور کامل فراموش شده است، اما تجربه‌های جدید نتوانستند پروژه امام موسی را آنگونه که ایشان آغاز کرده بودند، ادامه بدهند.

«مهدی فرخیان»  پژوهشگر و مترجم آثار امام موسی صدر به بهانه چهل و یکمین سالگرد ربودن این روحانی بزرگ تاریخ معاصر تشیع در گفت و گو با ایرنا ویژگی برجسته اندیشه وی را رویکرد انسانی در مواجهه با مسائل مختلف دانست و گفت: نکته مهم اندیشه امام موسی صدر که تفاوت ایشان با بسیاری از علما و اندیشمندان را شکل می‌دهد، به طور عمده به رویکرد انسانی ایشان در تحلیل و تفسیر مسائل باز می‌گردد که در مقالات، سخنرانی‌ها و آثار امام موسی واژه انسان پرتکرار است.
وی خاطرنشان کرد: حتی در تصویری که امام موسی صدر از واقعه عاشورا ارائه می‌دهند نیز رویکرد انسانی ایشان به خوبی مشخص است. در حوزه دین‌شناسی هم تصریح دارند که دین باید در خدمت انسان باشد.

میراث عملی امام موسی صدر

مسئول سابق کمیته پژوهشی موسسه فرهنگی و تحقیقاتی امام موسی صدر خاطرنشان کرد: امام موسی صدر همچون افرادی نظیر مرحوم طالقانی، شهید بهشتی، شهید مطهری و مرحوم محمدتقی شریعتی از جمله روحانیونی بودند که در مواجهه با دنیای جدید، با بهره گرفتن از روش و متدولوژی شناخته شده علوم دینی، در تلاش بودند تا نگاه و رویکردی از دین را ارائه دهند که مطابق با مسائل انسان امروز و پاسخگو به چالش های عصر مدرنیته باشد. اما تجربه امام موسی صدر در مقایسه با دیگر همراهانش از این جهت حائز اهمیت است که در لبنان، جامعه ای متکثر هم از لحاظ سیاسی و هم لحاظ مذهبی اتفاق افتاده است. به اعتقاد من در این خصوص از تجربه ایشان خوب استفاده نکرده ایم.

فرخیان اضافه کرد: باید به این میراث توجه بیشتری می‌شد، خصوصا آنکه علاوه بر میراث مکتوب و شفاهی ایشان میراثی عملی هم در لبنان از خود به جای گذاشته‌اند. شاید بهتر بود پروژه ای را که ایشان در حوزه دین شناسی شروع کرده بودند ادامه می‌دادیم، تا امروز شاهد پر و بال گرفتن آن می‌بودیم. البته به این معنا نیست که آن رویکرد به طور کامل فراموش شده است، اما تجربه‌های جدید نتوانستند پروژه امام موسی را آنگونه که ایشان آغاز کرده بودند، ادامه بدهند.

دین شناسی و انسان شناسی متفاوت موسی صدر

وی افزود: این جریان ۵۰ یا ۶۰ سال پیش در ابتدای راه خود بود و امام موسی صدر کارهایی را شروع کردند و طبیعتا تنها توانستند از جانب خودشان این راه را به نوعی آغاز کنند اما پروژه ایشان هنوز کامل نشده بود که حادثه ربایش ایشان اتفاق افتاد. راهی که امام موسی صدر شروع کرده بودند به صورت عمده در رویکرد جدید ایشان به دین شناسی و انسان شناسی تبلور یافته بود که از جمله پیامدهای آن را می‌توان در این مسئله یافت که ایشان هم بسیار اهل گفت و گو بودند و هم رویی گشوده نسبت به دیگران داشتند.

آشنایی دیرهنگام ایرانیان با اندیشه موسی صدر

این پژوهشگر حوزه اندیشه تصریح کرد: ما در ایران با امام موسی بسیار دیر آشنا شدیم. در کشور ما حتی در میان جامعه نخبگان، ایشان را بیشتر به عنوان شخصیتی سیاسی می‌شناسند تا یک شخصیت علمی. در حالی که امام موسی صدر علی‌الخصوص در حوزه دین شناسی جایگاه بسیار مهمی دارند. متاسفانه اولین باری که مجموعه کاملی از اندیشه ایشان در ایران ترجمه و منتشر شد، مربوط به سال ۱۳۹۶ است. تا پیش از آن، تنها آثار علمی ایشان در جامعه فارسی زبان برای سال‌های متمادی، محدود به چند جزوه مختصری که مرحوم علی حجتی کرمانی بود که پیش از انقلاب منتشر شده بود. پس از آن تا سال ۱۳۸۳ شاهد انتشار هیچ کدام از آثار ایشان در ایران نیستیم، تا مجددا مرحوم حجتی کرمانی اقدام به تدوین و انتشار مجموعه نای و نی نمودند و تا حدی برای آشنایی مخاطبان فارسی زبان با آثار فکری و نظری ایشان فتح باب کردند.

اندیشه امام موسی صدر برای مسائل امروز تازه و کارآمد است

فرخیان با اشاره به این که در سال‌های اخیر  در برخی دانشگاه‌ها و فضاهای علمی، پایان نامه‌ها و مقالاتی با محوریت اندیشه امام موسی صدر در حال تحقیق است، که بعضا منتشر هم شده اند، افزود: درباره هیچ اندیشه‌ای نمی‌توان از لفظ تاریخ گذشته استفاده کرد. حتی اندیشه ای که چند قرن قبل طرح شده است، امروز می‌تواند برای محققین نکات و دریافت‌هایی داشته باشد. اما علاوه بر آن بسیاری از موضوعاتی که امام موسی صدر درباره آن‌ها نظریه پردازی کرده است، امروز هم همچنان برای ما زنده و تازه هستند.

وی یادآورشد: نظریات امام موسی صدر درباره حقوق زنان، رویکرد انسانی به دین، ابتکارات ایشان در فقه و شیوه اجتهادشان و توجه به این مسئله که دین باید در خدمت انسان باشد، همگی مسائل امروز جامعه ما هستند و بازخوانی و نقد آنها می‌تواند بهره های فراوان برای امروز داشته باشد و نباید صرفا به این دلیل که حیات امام موسی صدر متعلق به نیم قرن گذشته بوده است، اندیشه ایشان را فقط از زاویه نگاه تاریخی مورد بررسی قرار داد.

این مترجم آثار امام موسی صدر در پایان تاکید کرد: امام موسی صدر علی رغم آنکه به عنوان یک روحانی روشنفکر عملکرد موفقی در لبنان داشته اند، اما نبایستی اندیشه ایشان را همچون کشکولی فرض کرد که پاسخ همه سوالات را می‌شود در آن یافت. ایشان در طول حیات خود راهی را رفته‌اند که امروز ما با مراجعه به آن می‌توانیم از روش، منش و اندیشه او میوه‌هایی را برداشت کرده و استفاده کنیم.

انتهای پیام