وضعیت روزنامه نگاری تحقیقی در ایران

کانال تلگرامی باشگاه روزنامه‌نگاران ایران نوشت: خانم ریحانه یاسینی روزنامه نگار اقتصادی اخیرا پایان نامه خود را با موضوع مطالعه میدان روزنامه نگاری اکتشافی در مطبوعات ایران ارایه کرده است. بخش‌هایی از پایان نامه‌ی وی حایز نکات بااهمیتی است:

رتبه ایران در سال 2019 در میان 10 کشوری که بیشترین سانسور مطبوعات و فشار بر روزنامه‌نگاران در آن‌ها وجود دارد، 7 است. از طرفی دیگر رتبه ایران از نظر میزان فساد در بین 180 کشور جهان، 138 است. تحلیل سازمان شفافیت بین‌المللی نیز نشان می‌دهد که بین سطح فساد در کشورها با سطح آزادی رسانه‌ها در آن‌ها رابطه مستقیم وجود دارد. هرچه آزادی روزنامه‌نگاران در کشوری کمتر باشد، میزان فسادهای دولتی در آن بیشتر است. همین آمار، ضرورت پژوهش در حوزه روزنامه نگاری تحقیقی یا اکتشافی را عیان می‌کند.

روزنامه نگاران دارای انگیزه کشف حقیقت، افرادی آرما‌ن‌گرا با هدف اصلاح و ایجاد تغییر در میدان بازی بزرگان هستند و به دنبال راضی کردن اصلاح‌گر درون‌شان‌اند. این انگیزه‌های درونی، کاملا منطبق با نتایج مطالعاتی است که درباره انگیزه‌های روزنامه‌نگاران تحقیقی در کشورهای دیگر از جمله روسیه، امریکا و اتحادیه اروپا انجام شده‌است. در نتیجه، شاخص‌های تاثیرگذاری را که مانع از شکل گرفتن روزنامه‌نگاری تحقیقی به عنوان یک ژانر پویا و موثر در ایران می‌شود،‌ باید در دیگر سطوح جست‌وجو کرد.

فشارهای درونی و بیرونی جدی برای توسعه ژانر روزنامه‌نگاری تحقیقی وجود دارد. در سازمان های مطبوعاتی ایران درک الزامات این ژانر روزنامه نگاری از نظر تشکیل تیم های تحقیقی و ایجاد فرصت برای تحقیق بلندمدت در حال حاضر وجود ندارد. مدیران رسانه‌ها و حتی سردبیران مطبوعاتی افرادی محافظه‌کارند و برای انجام کارهای تحقیقی و اکتشافی، مانع‌تراشی می‌کنند. در 30 سال اخیر در مطبوعات جریان اصلی ایران، چنین سازمانی تنها در مجله پیام امروز طی سال های 70 تا 78 وجود داشته است.

میدان روزنامه نگاری اکتشافی ایران،با فشارهایی از هر سو مواجه است که امکان کنش‌های جدی و هدفمند را محدود و بسیار سخت می‌کند. دو نقطه عطف‌ در دوره های زمانی اوضاع امروز بدنه نحیف مطبوعات و نفس نفس زدن آن در مقابل هجوم شبکه‌های اجتماعی را موجب شده‌است. توقیف‌های پی‌در‌پی مطبوعات به خصوص در زمان توقیف‌های فله‌ای در سال ۷۹ و سپس برخوردهای قضایی سنگین و حکم‌های طولانی مدت زندان و محرومیت از شغل روزنامه‌نگاری پس از سال 88، باعث خالی شدن تحریریه‌های فعلی از حضور گروه‌های مرجع شغلی موثر شده‌است.

در سازمان‌های رسانه‌ای، گروه‌های مرجعی که از جوان‌هایی با انگیزه کشف حقیقت، روزنامه‌نگار تحقیقی بسازند؛ وجود ندارد.

با وجود تمام این فشارها، روزنامه‌نگاران حقیقت‌جو با انگیزه‌های درونی خودشان، کارهایی با سویه های تحقیقی و افشاگرانه انجام میدهند. آنها اعتقاد و امید جدی دارند که در داخل میدان قدرت همین نظام هنجاری، با تغییرات اقتصادی در مدیریت مطبوعات، امکان روزنامه‌نگاری اکتشافی و گسترش این ژانر در ایران وجود دارد.

انتهای پیام