آیت‌الله مکارم، تشریف بیاورید قونیه
امیر هاشمی مقدم، پژوهشگر فرهنگی و عضو بخش تحلیلی انصاف نیوز که در ترکیه مشغول تحصیل است، در یادداشتی درباره‌ی مخالفت با ساخت فیلم مست عشق نوشت:
به تازگی نامه‌ای از سوی گروهی از طلبه‌ها در اینترنت منتشر شده که در آن دیدگاه آیت‌الله مکارم شیرازی را درباره ساخت فیلم «مست عشق» جویا شده‌اند. این فیلم درباره شمس و مولانا و به کارگردانی حسن فتحی (که پیشینه نسبتا خوبی در ساخت فیلم و سریال‌های تاریخی دارد) محصول مشترک ایران و ترکیه خواهد بود. آیت‌الله مکارم شیرازی نیز در پاسخی کوتاه که زیر نامه آمده، نوشته‌اند: «با توجه به اینکه این کار سبب ترویج فرقه ضالّه صوفیه می‌شود، شرعاً جایز نیست و باید از آن خودداری کرد». البته شیوه نگارش نامه‌ای که طلبه‌ها نوشته‌اند، خود بحث جداگانه‌ای است؛ شیوه‌ای که در آن کلا به بیان دیدگاه‌های منفی و تکفیری درباره یک شخص یا برنامه پرداخته، و آنگاه از مراجع تقلید نظر می‌خواهند. در واقع با این ادبیات، مراجع تقلید را در کار انجام شده قرار می‌دهند و شوربختانه مراجع نیز بسیاری اوقات، به تایید چنین دیدگاه‌های افراطی‌ای می‌پردازند؛ از جمله در همین پاسخ آیت‌الله مکارم شیرازی.
نگارنده دقیقا همین امروز به قونیه آمده. هشتم مهرماه زادروز مولاناست و سالهاست که ترکیه در هفته نخست پاییز، جشنواره بین‌المللی موسیقی سنتی و عرفانی برگزار کرده و گروه‌های موسیقی برجسته از کشورهای گوتاگون را به این جشنواره دعوت می‌کند. هر شب موسیقی یک کشور اجرا می‌شود و امشب هم کنسرت علیرضا قربانی از ایران است. شگفت‌آور آنکه تنها کنسرت گروه‌های ایرانی در سالن «سلجوقلو» این شهر برگزار می‌شود و دیگر کشورها، کنسرت‌شان در سالن مجموعه فرهنگی مولانا برگزار می‌گردد. تفاوت این دو سالن در این است که سالن سلجوقلو اگرچه از مرکز شهر دور است، اما بسیار بزرگتر بوده و افراد بیشتری در آن جا می‌گیرند؛ چرا که شمار ایرانیانی که در این برنامه شرکت می‌کنند، قابل قیاس با شمار گردشگران کشورهای دیگر نیست. در نیمه دوم آذرماه هم که به مناسبت درگذشت مولانا، 10 روز مراسم «شب عروس» برگزار می‌شود، ایرانیان بسیار بیشتر از شهروندان دیگر کشورها شرکت کرده و بنابراین کنسرت ایرانیان در آن بازه زمانی نیز برخلاف دیگر کشورها در سالن سلجوقلو برگزار می‌شود.
یک دلیل چنین استقبالی از سوی ایرانیان، به جز پیوند ناگسستنی میان ایرانیان و مولانا، محروم بودن‌شان در ایران از برنامه‌هایی اینچنین درباره شخصیت‌های ایرانی است. شمس و مولانا را دیدگاه‌های افراطی، ضاله می‌نامند و حتی ساخت یک فیلم درباره‌شان را برنمی‌تابند. پس چه جای گلایه که ترکیه مولانا را به‌نام خویش مصادره کرده و دارد درباره شمس نیز همین کار را می‌کند؟ (توضیح آنکه مسجدی کوچک به‌نام شمس در قونیه دارند که چند سالی است دولت ترکیه بر پایه خواب‌نما شدن یک نفر، مدعی است شمس را اینجا کشته و سرش را درون چاه انداخته‌اند و آرامگاهش هم اینجاست؛ در حالی‌که در منابع تاریخی دوره عثمانی هم بارها به آرامگاه شمس در خوی اشاره شده و سلاطین عثمانی که به ایران حمله می‌کردند، با پای پیاده به زیارت این آرامگاه می‌رفتند).
در واقع چنین موضع‌گیری‌هایی از سوی طلبه‌ها و مجتهدان، بیش از اینکه خدمت به ایران باشد، خدمت به ترکیه و دیگر کشورهایی است که در پی مصادره میراث فرهنگی ایران، هیچ فرصتی را از دست نمی‌دهند و آنگاه ایرانیان مجبورند برای برنامه‌های مرتبط با آنان، راه ترکیه را در پیش بگیرند. ای‌کاش اگر آیت‌الله مکارم خودشان به قونیه نمی‌آیند، اطرافیان به ایشان گزارش‌هایی هم در این زمینه می‌دادند تا نتیجه دیدگاه‌های خویش را ببینند.
بر پایه دیدگاه‌های افراطی در ایران، شمس و مولانا ضاله و گمراهند، حافظ اهل سنت بوده و نباید به او پر و بال داد، سعدی دروغگو بوده و اعمال منافی عفت می‌کرده، فردوسی زبان فارسی را در برابر زبان اسلام عَلَم کرد، ناصرخسرو اسماعیلی بود (که اکنون فعالیت‌شان در ایران ممنوع است)، منصور حلاج «انا الحق» گفت و شرک ورزید، دیگر مفاخر هم هر یک به یک دلیلی، گمراه بودند. عموما هنگامی که کسی از ایران‌دوستان از تمدن ایران باستان سخن می‌گویند، همین دیدگاه‌های افراطی مدعی می‌شوند در حالی‌که ایران دوره اسلامی صدها اندیشمند برجسته داشتیم، تمدن ایران باستان اندیشمندان شناخته‌شده چندانی نداشته است. خب اگر این دیدگاه را بپذیریم، دقیقا به کدام‌یک از مفاخرمان در تمدن اسلامی فخر بورزیم که شما آنها را تکفیر نکرده باشید؟
نکته دیگر «فرقه ضالّه» دانستن صوفیه از نگاه آیت‌الله مکارم و برخی از دیگر حوزویان است. به جز اینکه ضاله و گمراه نامیدن مسلمانانی که همه اصول و فروع دین را قبول دارند، کار ساده‌ای نیست، باید نگاهی اجتماعی نیز به این پدیده داشت. در درازای تاریخ ایران عموما گروه‌های متصوفه هنگامی گسترش یافته‌اند که اوضاع اقتصادی، سیاسی و امنیتی ایران مناسب نبوده و بنابراین مردم تلاش می‌کردند با پیوستن به گروه‌های تصوف، راه گریزی از جهان پر آشوب اطراف‌شان بیابند. برای نمونه پس از حمله مغول و ویرانی‌هایی که در پی داشت، تصوف رشد چشمگیری نمود و از قضا از دل همین صوفیان بود که حکومت صفوی بر آمده و یکپارچگی و امنیت را در کشور برقرار کرد (و البته مذهب تشیع را رواج داد که همین طلاب اکنون مدافع دو آتشه‌اش هستند). اکنون نیز شرایط نامناسب اقتصادی/ اجتماعی است که تصوف و عرفان‌های اصطلاحا «نو ظهور» را گسترش داده و بنابراین برخوردهای امنیتی در این زمینه راه به جایی نخواهد برد. ای‌کاش روحانیون ما به جای تکفیر تصوف و عرفان، چاره‌ای هم برای رفع زمینه‌های پیدایش آن در دوران کنونی می‌یافتند.
انتهای پیام
اگر فتاوای معظم له جمع آوری شود حجم آن از بحار الانوار هم فزونی میگیرد !