«مراجع به انتقادات وارد شده به فتاوی پاسخ دهند»

«محسن غرویان»، استاد حوزه علمیه می‌گوید: مراجع معصوم نیستند و ممکن است فتوایی که می دهند همه جانبه نباشد و طبیعتاً مسئولیت آن فتوا برعهده خود آن مرجع است. امکان دارد نسبت به فتوای صادر شده از سوی مرجع تقلیدی انتقادات و اشکالاتی از جانب مجتهدین و مراجع دیگر و عقلای قوم شود؛ مناسب است که آن مرجع ادله و دلایل خود را در آن فتوا بیان کند تا بتواند جامعه، مردم، مجتهدین و علمای دیگر را اقناع کند و پاسخ مستدلی برای آنان داشته باشد.

غرویان در گفت وگو با شفقنا، درباره ضرورت مدنظر قرار دادن آثار سیاسی و اجتماعی فتاوی از سوی مراجع تقلید، اظهار کرد: فتوا برای مقلدین آن مفتی حجت شرعی است و مقلدین فتوای فقیه را به عنوان حکم الهی و شرعی تلقی می کنند و باید ترتیب اثر دهند، اما مقلدین مراجع دیگر این وجوب و حجیت شرعی را ندارند بنابراین به کارگیری فتاوی بستگی به مقلدین دارد مگر اینکه آن مرجع رهبر جامعه باشد، وقتی رهبر حکم و فتوایی می دهد، اگر در مسایل عبادی و فردی باشد، مانند سایر مراجع برای مقلدین او، حجت شرعی است، اما اگر در مسایل سیاسی و اجتماعی باشد، حکم حکومتی پیدا می کند و برای همه حتی برای مجتهدین و مراجع دیگر هم لازم الاتباع است.

ممکن است مراجع فتوایی دهند که همه جانبه نباشد

غرویان گفت: مراجع معصوم نیستند و ممکن است فتوایی که می دهند همه جانبه نباشد و طبیعتاً مسئولیت آن فتوا برعهده خود آن مرجع است. امکان دارد نسبت به فتوای صادر شده از سوی مرجع تقلیدی انتقادات و اشکالاتی از جانب مجتهدین و مراجع دیگر و عقلای قوم شود و آن مرجع باید پاسخگو باشد.

فتوا دادن به نوعی ایجاد موج در جامعه است

استاد حوزه علمیه قم ادامه داد: فتوا دادن به نوعی ایجاد موج در جامعه است و مرجع مسئولیت دارد که بپذیرد، واکنش ها و انتقادات را پاسخ دهد و یا ادله و دلایل خود را در آن فتوا بیان کند تا بتواند جامعه، مردم، مجتهدین و علمای دیگر را اقناع کند و پاسخ مستدلی برای آنان داشته باشد. این مسئولیت و وظیفه مرجع است که از نظر و فتوای خود دفاع کند و آنها را توضیح دهد و روشنگری نماید وگرنه ممکن است سوالات و ابهاماتی را در جامعه ایجاد کند.

در اجتهاد و صدور فتوا توجه کنیم که جهان و انسان در حال تغییر است
غرویان به ضرورت رعایت عنصر زمان و مکان در فتاوی اشاره و خاطرنشان کرد: ما می گوییم اسلام و احکام اسلامی باید در همه زمان ها اجرا شود و قابل تطبیق و انطباق است، از سوی دیگر می بینیم که جهان و انسان در حال تغییر است، روابط انسان با دیگران و طبیعت و با همه محیط اطراف خود دائماً در حال تغییر است و برخی از این تغییرات دقیقاً در روایات ائمه معصومین نیامده است به عبارت دیگر امروز بسیاری از موضوعات و مسایل جدید مطرح می شود که در زمان اهل بیت(ع) نبوده است، به عنوان مثال کامپیوتر و اینترنت در زمان اهل بیت(ع) وجود نداشت، اینجاست که فقیه و مجتهد کسی است که با روایات و مبانی فقهی و اصولی آشناست و باید بتواند براساس آن مبانی حکم ریز به ریز موضوعات جدید را استخراج کند و بگوید که براساس فلان قاعده فقهی و مبانی اصولی و روایات و آیات حکم این مساله چنین می شود. در این صورت می توان گفت در بحث های فقهی و فتوا دادن زمان و مکان لحاظ شده است.

برای اینکه فقه کارآمد و کاربردی باشد باید حتماً به مسایل زمان و مکان توجه کنیم
استاد حوزه علمیه قم افزود: حضرت امام خمینی(ره) تأکید داشت که فقها باید مانند صاحب جواهر بنشینند و موضوعات جدید که مورد سوال قرا می گیرد را از همه جهات مورد تجزیه و تحلیل قرار دهند و سپس با معلومات فقهی و تسلطی که بر آیات و روایات و احکام عقلی و مبانی اصولی و قواعد فقهی دارند، حکم این موضوع را در این عصر و زمان استنباط کنند و بگویند که به نظر ما حکم اسلام چنین است و اگر پیامبر (ص) و امام زمان(عج) حاضر بودند چنین حکمی را می دادند؛ این رویکرد عین ملاحظه زمان و مکان در احکام فقهی می باشد و همان فقه جواهری است.

اگر نخواهیم عنصر زمان و مکان را لحاظ کنیم، فتوایی برای ۵۰۰ سال قبل می دهیم
غرویان به آسیب های عدم ملاحظه زمان و مکان در فتاوی اشاره و تصریح کرد: اگر عنصر زمان و مکان رعایت نشود در واقع اسلام و فقه پاسخگو نخواهد بود، ما ادعا می کنیم که اسلام دینی تا آخر زمان است و برای همه زمان ها و مکان ها حکم دارد، حال اگر نخواهیم عنصر زمان و مکان را لحاظ کنیم، فتوایی برای ۵۰۰ سال قبل می دهیم که کارآمدی ندارد. اگر عنصر زمان و مکان رعایت نشود در اجتهاد ناکارآمدی فقه اسلامی و شیعی را می رساند بنابراین برای اینکه فقه ما کارآمد و کاربردی باشد باید حتماً به مسایل زمان و مکان توجه کنیم.

انتهای پیام