توصیه‌های امام علی (ع) درباره «مراقبت از خویشاوندان»

شفقنا نوشت: امام علی (ع) در خطبه ی شماره ۲۳ کتاب شریف نهج البلاغه توصیه های جدی در مراقبت از خویشاوندان دارند.

در بخشی از این خطبه آمده است:

اى مردم، انسان هر مقدار که ثروتمند باشد، باز از خویشاوندان خود بى نیاز نیست که از او با زبان و دست دفاع کنند. خویشاوندان انسان، بزرگ ترین گروهى هستند که از او حمایت مى کنند و اضطراب و ناراحتى او را مى زدایند، و در هنگام مصیبت ها نسبت به او، پر عاطفه ترین مردم مى باشند. نام نیکى که خدا از شخصى در میان مردم رواج دهد بهتر از میراثى است که دیگرى بردارد. (قسمت دیگرى از همین خطبه) آگاه باشید، مبادا از بستگان تهیدست خود رو برگردانید، و از آنان چیزى را دریغ دارید، که نگاه داشتن مال دنیا، زیادى نیاورد و از بین رفتنش کمبودى ایجاد نکند. آن کس که دست دهنده خود را از بستگانش باز دارد، تنها یک دست را از آنها گرفته امّا دست هاى فراوانى را از خویش دور کرده است، و کسى که پر و بال محبّت را بگستراند، دوستى خویشاوندانش تداوم خواهد داشت.

متن کامل فارسی و عربی خطبه:

۱.تناسب نعمت ها با استعدادهاى گوناگون

پس از ستایش پروردگار، بدانید که تقدیرهاى الهى چون قطرات باران از آسمان بهسوى انسانها فرود مى آید، و بهره هر کسى، کم یا زیاد به او مى رسد پس اگر یکى از شما براى برادر خود، برترى در مال و همسر و نیروى بدنى مشاهده کند، مبادا فریب خورد و حسادت کند، زیرا مسلمان (تا زمانى که دست به عمل پستى نزده که از آشکار شدنش شرمنده باشد و مورد سرزنش مردم پست قرار گیرد) به مسابقه دهنده اى  مى ماند که دوست دارد در همان آغاز مسابقه پیروز گردد تا سودى به دست آورد و ضررى متوجّه او نگردد. هم چنین مسلمانى که از خیانت پاک است انتظار دارد و یکى از دو خوبى نصیب او گردد: یا دعوت حق را لبیک گفته عمر او پایان پذیرد «که آنچه در نزد خداست براى او بهتر است»، و یا خداوند روزى فراوان به او دهد و صاحب همسر و فرزند و ثروت گردد، و هم چنان دین و شخصیّت خود را نگاه دارد. همانا ثروت و فرزندان، محصول دنیا و فانى شدنى، و عمل صالح زراعت آخرت است، گر چه گاهى خداوند، هر دوى آن را به ملّت هایى خواهد بخشید. از خدا در آن چه اعلام خطر کرده است بر حذر باشید از خدا آنگونه بترسید که نیازى به عذر خواهى نداشته باشید عمل نیک انجام دهید بدون آن که به ریا و خود نمایى مبتلا شوید، زیرا هر کس، کارى براى غیر خدا انجام دهد، خدا او را به همان غیر واگذارد. از خدا، درجات شهیدان، و زندگى سعادتمندان، و هم نشینى با پیامبران را درخواست مى کنیم.

۲.ضرورت تعاون با خویشاوندان

اى مردم، انسان هر مقدار که ثروتمند باشد، باز از خویشاوندان خود بى نیاز نیست که از او با زبان و دست دفاع کنند. خویشاوندان انسان، بزرگ ترین گروهى هستند که از او حمایت مى کنند و اضطراب و ناراحتى او را مى زدایند، و در هنگام مصیبت ها نسبت به او، پر عاطفه ترین مردم مى باشند. نام نیکى که خدا از شخصى در میان مردم رواج دهد بهتر از میراثى است که دیگرى بردارد. (قسمت دیگرى از همین خطبه) آگاه باشید، مبادا از بستگان تهیدست خود رو برگردانید،
و از آنان چیزى را دریغ دارید، که نگاه داشتن مال دنیا، زیادى نیاورد و از بین رفتنش کمبودى ایجاد نکند. آن کس که دست دهنده خود را از بستگانش باز دارد، تنها یک دست را از آنها گرفته امّا دست هاى فراوانى را از خویش دور کرده است، و کسى که پر و بال محبّت را بگستراند، دوستى خویشاوندانش تداوم خواهد داشت.
مى گویم: (غفیره، در اینجا به معناى فراوانى اموال است، چنانکه جمعیّت فراوان را نیز «الجم الغفیر» مى گویند، و نقل شد که بجاى «الغفیره»، «عفوه من اهل او مال»، به کار مى بردند، و «عفوه» به معناى نمونه خوب از میان یک جنس است، چنان که گفته مى شود، «اکلت عفوه الطعام» یعنى قسمت هاى خوب غذا را خوردم. و چه زیباست معنایى که امام علیه السّلام از جمله «و من یقبض یده عن عشیرته»تا آخر کلام اراده فرمود، زیرا کسى که خیر و نیکى هاى خود را از خویشاوندان خود قطع کند، تنها سود یک تن را از آنها باز داشته، امّا به هنگام احتیاج شدید، یارى تمام آنها را از خود دور کرده که آنها به نداى او پاسخ نمى گویند در این صورت خود را از سود فراوان خویشاوندان محروم ساخته و گروهى را از یارى خود باز داشته است).

انتخاب شفقنا از ترجمه آقای محمد دشتی

متن عربی:

۲۳-  و من خطبه له (علیه السلام) و تشتمل على تهذیب الفقراء بالزهد و تأدیب الأغنیاء بالشفقه :

تهذیب الفقراء

أَمَّا بَعْدُ فَإِنَّ الْأَمْرَ یَنْزِلُ مِنَ السَّمَاءِ إِلَى الْأَرْضِ کَقَطَرَاتِ الْمَطَرِ إِلَى کُلِّ نَفْسٍ بِمَا قُسِمَ لَهَا مِنْ زِیَادَهٍ أَوْ نُقْصَانٍ فَإِنْ رَأَى أَحَدُکُمْ لِأَخِیهِ غَفِیرَهً فِی أَهْلٍ أَوْ مَالٍ أَوْ نَفْسٍ فَلَا تَکُونَنَّ لَهُ فِتْنَهً فَإِنَّ الْمَرْءَ الْمُسْلِمَ مَا لَمْ یَغْشَ دَنَاءَهً تَظْهَرُ فَیَخْشَعُ لَهَا إِذَا ذُکِرَتْ وَ یُغْرَى بِهَا لِئَامُ النَّاسِ کَانَ کَالْفَالِجِ الْیَاسِرِ الَّذِی یَنْتَظِرُ أَوَّلَ فَوْزَهٍ مِنْ قِدَاحِهِ تُوجِبُ لَهُ الْمَغْنَمَ وَ یُرْفَعُ بِهَا عَنْهُ الْمَغْرَمُ وَ کَذَلِکَ الْمَرْءُ الْمُسْلِمُ الْبَرِی‏ءُ مِنَ الْخِیَانَهِ یَنْتَظِرُ مِنَ اللَّهِ إِحْدَى الْحُسْنَیَیْنِ إِمَّا دَاعِیَ اللَّهِ فَمَا عِنْدَ اللَّهِ خَیْرٌ لَهُ وَ إِمَّا رِزْقَ اللَّهِ فَإِذَا هُوَ ذُو أَهْلٍ وَ مَالٍ وَ مَعَهُ دِینُهُ وَ حَسَبُهُ وَ إِنَّ الْمَالَ وَ الْبَنِینَ حَرْثُ الدُّنْیَا وَ الْعَمَلَ الصَّالِحَ حَرْثُ الْآخِرَهِ وَ قَدْ یَجْمَعُهُمَا اللَّهُ تَعَالَى لِأَقْوَامٍ فَاحْذَرُوا مِنَ اللَّهِ مَا حَذَّرَکُمْ مِنْ نَفْسِهِ وَ اخْشَوْهُ خَشْیَهً لَیْسَتْ بِتَعْذِیرٍ وَ اعْمَلُوا فِی غَیْرِ رِیَاءٍ وَ لَا سُمْعَهٍ فَإِنَّهُ مَنْ یَعْمَلْ لِغَیْرِ اللَّهِ یَکِلْهُ اللَّهُ لِمَنْ عَمِلَ لَهُ نَسْأَلُ اللَّهَ مَنَازِلَ الشُّهَدَاءِ وَ مُعَایَشَهَ السُّعَدَاءِ وَ مُرَافَقَهَ الْأَنْبِیَاءِ .

تأدیب الأغنیاء

أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ لَا یَسْتَغْنِی الرَّجُلُ وَ إِنْ کَانَ ذَا مَالٍ عَنْ عِتْرَتِهِ وَ دِفَاعِهِمْ عَنْهُ بِأَیْدِیهِمْ وَ أَلْسِنَتِهِمْ وَ هُمْ أَعْظَمُ النَّاسِ حَیْطَهً مِنْ وَرَائِهِ وَ أَلَمُّهُمْ لِشَعَثِهِ وَ أَعْطَفُهُمْ عَلَیْهِ عِنْدَ نَازِلَهٍ إِذَا نَزَلَتْ بِهِ وَ لِسَانُ الصِّدْقِ یَجْعَلُهُ اللَّهُ لِلْمَرْءِ فِی النَّاسِ خَیْرٌ لَهُ مِنَ الْمَالِ یَرِثُهُ غَیْرُهُ .
و منها : أَلَا لَا یَعْدِلَنَّ أَحَدُکُمْ عَنِ الْقَرَابَهِ یَرَى بِهَا الْخَصَاصَهَ أَنْ یَسُدَّهَا بِالَّذِی لَا یَزِیدُهُ إِنْ أَمْسَکَهُ وَ لَا یَنْقُصُهُ إِنْ أَهْلَکَهُ وَ مَنْ یَقْبِضْ یَدَهُ عَنْ عَشِیرَتِهِ فَإِنَّمَا تُقْبَضُ مِنْهُ عَنْهُمْ یَدٌ وَاحِدَهٌ وَ تُقْبَضُ مِنْهُمْ عَنْهُ أَیْدٍ کَثِیرَهٌ وَ مَنْ تَلِنْ حَاشِیَتُهُ یَسْتَدِمْ مِنْ قَوْمِهِ الْمَوَدَّهَ .
قال السید الشریف : أقول الغفیره هاهنا الزیاده و الکثره من قولهم للجمع الکثیر الجم الغفیر و الجماء الغفیر و یروى عفوه من أهل أو مال و العفوه الخیار من الشی‏ء یقال أکلت عفوه الطعام أی خیاره. و ما أحسن المعنى الذی أراده (علیه السلام) بقوله و من یقبض یده عن عشیرته… إلى تمام الکلام فإن الممسک خیره عن عشیرته إنما یمسک نفع ید واحده فإذا احتاج إلى نصرتهم و اضطر إلى مرافدتهم قعدوا عن نصره و تثاقلوا عن صوته فمنع ترافد الأیدی الکثیره و تناهض الأقدام الجمه .

انتهای پیام