سناریوهای پیش روی ترکیه در شمال سوریه
محمد جواد رنجکش، عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی گفت: در بین سناریوهای پیش روی ترکیه به نظر می‌رسد سناریوی جنگ محدود محتمل‌تر باشد. هم‌اکنون میانجیگری‌ها آغاز شده و احتمالا با سرکوب کردهای سوریه، نیروهای پ‌ک‌ک و ی‌پ‌گ نیز از مواضع خود عقب می‌نشینند و نیروهای ترکیه نیز به مرزهای خود بازخواهند گشت.
رنجکش در گفت‌وگو با ایسنا، درباره زمینه‌های بررسی حمله ترکیه به کردهای سوری اظهار کرد: اولین چیزی که باید واکاوی شود علت رفتار دولت ترکیه است. این را می‌توان در 5 سطح بررسی کرد. نخست رفتار افراد یعنی شخص اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، است. دوم نقش‌هاست؛ یعنی مثلا در ترکیه رییس‌جمهور و مقامات تصمیم‌گیر چه اختیاراتی دارند. سطح سوم سطح بروکراتیک است؛ یعنی ارتش و وزارتخانه‌ها متولی این امر چه انگیزه‌هایی از حمله داشته‌اند. چهارم مسائل ملی در چارچوب نیازهای اقتصادی و اجتماعی ترکیه است. سطح آخر هم مربوط به نظام بین‌الملل است. به عنوان مثال بررسی علت نشان دادن چراغ سبز امریکا به ترکیه.
وی ادامه داد: براساس سطح نخست می‌توان شخص اردوغان را بررسی کرد؛ به ویژه آنکه با اقدامات حزب عدالت و توسعه و اتفاقات پس از کودتا، نظام ترکیه به سمت ریاستی پیش رفته است. طی حوادث سوریه از سال 2011 کردها نقش لشکر پیاده امریکا در مبارزه با تروریست‌ها را داشتند. نگرانی ترکیه این است که در صورت تجزیه سوریه، اختیارات و آزادی ویژه کردهای سوریه به کردهای ترکیه سرایت کرده و به ویژه پ‌ک‌ک و ی‌پ‌گ را برای تجزیه‌طلبی تحریک کند. بسیاری از نیروهای معترض ترکیه و عمدتا کردها پس از انجام عملیات ایضایی در ترکیه به سوریه می‌روند و آنجا پناه می‌گیرند. سوریه در حاکمیت سرزمینی خود با ضعف‌هایی روبه‌رو است و این باعث نگرانی ترکیه از مرزهای مشترک خود با سوریه که عمدتا در اختیار کردهاست، می‌شود.
عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی با اشاره به اینکه ترکیه اکنون معتقد است تلاش‌های اخیرش برای پیوستن به اتحادیه اروپا باعث غفلت این کشور از خاورمیانه شده، ادامه داد: با توجه به تحولات جهان عرب در سال‌های اخیر، ترکیه می‌خواهد با نوعثمانی‌گرایی نقشی اساسی در تحولات منطقه داشته باشد و حداقل رهبری تحولات نزدیک به مرزهای خود را به دست بگیرد.
وی با توضیح شرایط سوریه در سال‌های اخیر بیان کرد: این کشور به 4 منطقه تقسیم شده بود. دولت مرکزی، گروه‌های تروریستی، کردها و ارتش آزادی‌بخش که هرکدام کنترل مناطقی را در دست داشتند و ترکیه بیش از هرکدام از کردها نگرانی داشت.
رنجکش با اشاره به موضع‌گیری‌های متفاوت کشورهای مختلف در خصوص حمله ترکیه به سوریه گفت: روسیه و ایران مخالفت خود را با این حمله ابراز کردند، به ویژه که این دو کشور بیشترین سهم را در بازگرداندن قدرت به دولت مرکزی سوریه داشته‌اند. نکته مهم این است که روسیه، به ویژه بعد از سقوط جنگنده‌اش به دست ترکیه، به دنبال جلوگیری از نفوذ این کشور در سوریه است.
رنجکش درباره اینکه چرا روسیه اقدام به تهدید جدی ترکیه نکرده است، گفت: از طرفی آمریکا تا حدودی حامی این حمله بوده و از طرف دیگر ترکیه با ناتو متحد است و اقدام روسیه علیه ترکیه به منزله اعلام جنگ علیه اروپا تلقی می‌شود، روسیه نمی‌خواهد خود را وارد یک منازعه بین‌المللی کند. از طرفی برای افزایش قدرت بشاراسد لازم است تمایلات تجزیه‌طلبانه کردها سرکوب شود.
وی درباره موضع‌گیری‌های اروپا در واکنش به حمله ترکیه به سوریه بیان کرد: یکی از نگرانی‌های اساسی اروپا استقرار 15 هزار خانواده داعش در استان‌های کردنشین سوریه است. بیشتر اینان تابعیت اروپایی داشته و اروپا به شدت از فرار اینان به داخل مرزهای خود هراس دارد.
این کارشناس روابط بین‌الملل در رابطه با مواضع آمریکا نیز اظهار کرد: آمریکا موضعی دوگانه در پیش گرفته است. پیش از این آمریکا از کردها حمایت می‌کرد اما با حمله ترکیه، پشت آنان را خالی کرد. آمریکا نگران شکست خوردن طرح خاورمیانه جدید است. در این میان تشکیل یک دولت جدید نگرانی آنان را تشدید می‌کند و به همین جهت امریکا با این حمله که موجب تضعیف نسبی کردها می‌شود، موافق است.
وی درباره با واکنش‌های احتمالی آمریکا گفت: آمریکا 3 راه پیش رو دارد؛ نخست اینکه نیروهای خود را در آن مناطق پیاده کند؛ ترکیه را تحریم کند و یا نقش میانجی را بر عهده بگیرد تا خود را برنده این اتفاق نشان دهد. همانطور که ترامپ برای میانجی‌گری ابراز تمایل نشان داده است.
عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی درباره مواضع اسرائیل نسبت به حمله ترکیه به سوریه گفت: اسرائیل نیز مخالفت خود را با این اقدام اعلام کرده است. اسرائیل منتظر تضعیف و چندپاره شدن کشورهای خاورمیانه بوده و به همین جهت خواهان تشکیل کشور مستقل کردی است. آنان همین حالا هم روابط تجاری خوبی با کردها دارند.
رنجکش با اشاره به نگرانی کشورهای عرب از گسترش نفوذ و اقتدار ترکیه در خاورمیانه گفت: عربستان، اردن و اتحادیه عرب نگران انتقال نیروهای احرارالشام، النصره وداعش به خاک خود هستند. البته هنوز مدت زیادی از این اتفاق نگذشته و در مسائل بین‌الملل نمی‌توان به این زودی اظهارنظر قطعی و پیش‌بینی کرد.
وی 5 سناریو را برای پایان این اتفاق متصور دانست و ادامه داد: سناریوی اول یک جنگ فراگیر و تصرف تمام مناطق کردنشین توسط ترکیه است. موانع این سناریو، مخالفت آمریکا، فشار اروپا بر اثر فجایع انسانی، فرسایشی شدن جنگ و مقاومت کردها و احیای قدرت داعش و گروه‌های تروریستی و به دنبال آن افزایش دوباره نقش‌آفرینی ایران و روسیه است.
این کارشناس روابط بین‌الملل ادامه داد: سناریوی دوم جنگ محدود برای افزایش نفوذ ترکیه در مناطق کردنشین است. چند عامل این سناریو را تقویت می‌کند. یکی تلاش ترکیه برای اتمام سریع عملیات است. عدم عقب‌نشینی کامل نیروهای آمریکا از مناطق کردنشین نیز نشان می‌دهد آمریکا مایل به فراگیر شدن این جنگ نیست. همچنین ترکیه نمی‌خواهد تحت فشار افکار بین‌المللی قرار گیرد. احتمال آزادسازی داعش و ورود آن به خاک ترکیه هم وجود دارد و حتی ممکن است آمریکا به نفع کردها چرخش انجام دهد.
رنجکش بیان کرد: سناریوی سوم اتحاد دولت مرکزی سوریه و کردها علیه ترکیه است. هیچ کشوری تعرض به سرزمین خود را تحمل نمی‌کند. نابرابر بودن جنگ و ناامیدی کردها از دولت‌های غربی باعث تسلیم و سازش‌پذیری آنان در مقابل دولت مرکزی خواهد شد.
عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی با اشاره به نقش شورای امنیت در سناریوی چهارم گفت: ممکن است روسیه، فرانسه و حتی چین، آمریکا را برای ایجاد منطقه پرواز ممنوع با خود همراه کنند.
وی در تبیین سناریو پنجم بیان کرد: همچنین احتمال دارد جنگ به مرز ترکیه کشیده و با وجود نیروهای کرد در ترکیه این کشور دچار آشوب شود.
عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی درباره اینکه تحقق کدام سناریو برای ایران بهتر خواهد بود، افزود: عقب‌نشینی کردها از مواضع تجزیه‌طلبانه خود و حفظ استقلال بشاراسد بهترین اتفاق برای ایران خواهد بود.
انتهای پیام
