یادگیری زبان انگلیسی و غیرانگلیسی در مدارس و چالش‌های آن
آزاده سهرابی در گزارشی برای مهر نوشت: طرح یک فوریتی رفع انحصار زبان انگلیسی در نظام آموزشی کشور، طرحی است که این روزها مورد نقد جدی قرار گرفته است. بیشتر نقدها البته مربوط به تبصره های این طرح است تا اصل طرح.
اما آنچه در رسانه ها طی روزهای گذشته از سوی نمایندگان مجلس و اعضای کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی مطرح شده است، بیشتر معطوف به همان تبصره های طرح است. حجت‌الاسلام علیرضا سلیمی عضو کمیسیون آموزش‌وتحقیقات مجلس گفته است: «به نظر می‌رسد آموزش دولتی ما ضعیف شده است و بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد، مدارس غیردولتی در بحث آموزش زبان انگلیسی قوی‌تر کار کرده‌اند و باید بحث انحصار آموزش زبان را از مدارس دولتی برداریم تا اگر فردی مایل بود بتواند با پرداخت هزینه‌ها به آموزشگاه‌های خصوصی برود البته هم‌اکنون افراد متمول برای یادگیری زبان از آموزشگاه‌ها استفاده می‌کنند و در این میان دانش‌آموزانی که توانایی مالی کافی ندارند در مدرسه تحت آموزش قرارگیرند و مدرسه فرصت بیشتری را برای آموزش آنها خواهد داشت.»
وی ادامه داده است: «واقعیت این است چند درصد دانش‌آموزان بعد از دوران مدرسه می‌توانند در حد چند جمله مکالمه کنند؟ هم‌اکنون در نحوه آموزش زبان مشکلات جدی داریم و باید این روش تغییر کند.»
محمد جواد ابطحی عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس نیز درباره اینکه براساس این طرح هزینه‌های فراگیری زبان بر عهده دانش‌آموز است و این باز هم به ضرر مردم خواهد بود، گفته است: «آموزش و پرورش نمی‌تواند هزینه‌ها را تضمین کند و در نهایت اگر تعدادی از دانش‌آموزان تمایل داشتند می‌توانند یک کلاس به جز زبان انگلیسی مثلا زبان فرانسه در مدرسه تشکیل دهند و مدرسی را از بیرون برای آموزش زبان فرانسه دعوت کنند.»
کلیت طرح را قبول داریم نه جزئیات را
با اینهمه احد آزادی‌خواه عضو کمیسیون فرهنگی مجلس و یکی از نمایندگان امضا کننده طرح یک فوریتی رفع انحصار زبان انگلیسی در نظام آموزش همگانی کشور در گفتگو با خبرنگار مهر، درباره این طرح با بیان اینکه در حق اصل طرح در فضای مجازی جفا شده است و عده ای به دنبال توطئه های پیچیده اختلاف افکنی در این حوزه شده اند، گفت: طرحی را که ما امضا کردیم هیچ اسمی از حذف زبان انگلیسی از مدارس ندارد و تنها دانش آموزان را در مقطع متوسطه مخیل می کند زبان دیگری را بخوانند.
وی ادامه داد: من شخصا اصل طرح را قبول دارم اما درباره جزئیات طرح در کمیسیون مربوطه پیشنهاداتی می شود و بعد هم نمایندگان طبق قانون وقت دارند آن را اصلاح کنند و نظر بدهند و در صورت نهایی شدن تبدیل به قانون می شود و الان قانون نیست.
آزادی خواه در پاسخ به این پرسش که طبق اصل ۱۵ قانون اساسی این طرح ارائه شده، در پاسخ به این پرسش که آموزش و پرورش می گوید الان هم اگر در منطقه ای تعداد قابل توجهی دانش آموز متقاضی یادگیری زبانی به جز انگلیسی باشند، این کلاس می تواند تشکیل شود اما متقاضی وجود ندارد، بیان کرد: در بسیاری از نقاط کشور مثل کردستان یا آذربایجان دانش آموزان دوست دارند زبان کردی یا ترکی استانبولی یاد بگیرند و باید این امکان برایشان فراهم باشد. ما دنبال این هستیم یک خلاء را پر کنیم. در میان ۱۲ میلیون جامعه دانش آموزی قطعا هزار نفر پیدا می شود که بخواهد زبانی به جز انگلیسی را بخواند.
اما در حالی که حتی سخنگوی کمیسیون آموزش مجلس می گوید این طرح در صحن مجلس رای نخواهد آورد نباید به راحتی از کنار ارائه این طرح گذشت چرا که تجربه ثابت کرده است چنین طرح هایی به شکل هایی دیگر بار دیگر در مجلس ارائه و مطرح خواهد شد.
در بخشی از این طرح آمده است: با تصویب این قانون آموزش زبان انگلیسی در نظام آموزش همگانی کشور جنبه اختیاری خواهد داشت و وزارت آموزش‌و پرورش مکلف است امکان آموزش سایر زبان‌های مهم بین‌المللی و منطقه‌ای را به صورت اختیاری فراهم آورد و دانش‌آموزانی که گرایش نظری را برای تحصیل انتخاب کرده یا می‌کنند لازم است حداقل مهارت مکفی در یکی از زبان‌های مورد تایید را کسب کنند.
دانشگاه‌های کشور با هماهنگی دستگاه‌های ذی‌ربط می‌توانند در اجرای این قانون نسبت به تفاهمنامه با دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی، انجمن‌های علمی و فرهنگی، نهادهای دولتی و مدنی یا کنسرسیومی از آنها در کشورهایی که آموزش زبان آن کشورها به لحاظ گستره‌ای بین المللی و منطقه‌ای، مراودات فرهنگی و تجاری دارای اولویت است اقدام کنند.
با تصویب این قانون آموزش و پرورش مکلف خواهد بود آموزش زبان‌های موضوع این قانون و زبان انگلیسی را صرفاً از طریق آموزشگاه‌های آزاد تحت نظارت آن وزارتخانه و حداکثر معادل سه سال تحصیلی منحصراً برای دانش آموزان مقطع دبیرستان ارائه کند؛ همچنین وزارت آموزش‌و پرورش مکلف است برای تسهیل در بهره‌مندی حداکثری دانش‌آموزان از خدمات آموزشگاه‌های آزاد نسبت به تعیین سطوح قیمتی ارائه خدمات آموزشی در این آموزشگاه‌ها نظارت و اعمال مقررات کند. دانش‌آموزانی که خواهان تحصیل در گرایش نظری بوده و قادر به تامین حداقل هزینه آموزشگاه‌های آزاد نباشند می‌توانند از بورسیه‌های مذکور در این قانون بهره‌مند شوند.
سوال هایی که در این میان مطرح می شود این است که:
آیا آموزش و پرورش به تنهایی و با توجه به شرایط اقتصادی که دارد این آمادگی را دارد که به عنوان طرح درس زبان های متنوع را طراحی کند و برایش کتاب و معلم تهیه کند؟
آیا اصل طرح به صورت خود به خود باقی تبصره های طرح را لازم الاجرا نمی کند از جمله اختیاری شدن زبان در مدارس و برون سپاری آموزش زبان؟
آیا سازمان سنجش این امکان را دارد که برای شمار زیادی از زبان های خارجی از ترکی استانبولی تا آلمانی و روسی و… برای کنکور طراحی سوال کند؟
آیا در حالیکه با این میزان تمرکز برای تدریس زبان انگلیسی وضعیت تدریس این زبان در مدارس کشور، ناکارامد است، تضمینی وجود دارد آموزش سایر زبان ها کیفی باشد؟
متقاضی قابل توجه زبان دیگری به جز انگلیسی نداریم
علی باقرزاده معاون سازمان پژوهش و برنامه ریزی کشور در گفتگو با خبرنگار مهر درباره اینکه چرا در مدارس به جز زبان انگلیسی زبان دیگری تدریس نمی شود بیان کرد: یک بخش این مساله به برنامه درسی باز می گردد و بخشی تولید کتاب و تامین نیروی انسانی. اما در وهله اول برای اینکه کلاسی برای زبان دیگری تشکیل شود باید تقاضا وجود داشته باشد. مثلا تقاضا برای تشکیل کلاس زبان فرانسه در یک منطقه زیاد باشد که به تشکیل کلاس برسد و ما فرایند تولید محتوا را برای آن درس آغاز کنیم. ما در حال حاضر به جز زبان انگلیسی کتاب دیگری نداریم و برای متقاضیان تک به تک در مدارس از ظرفیت فوق برنامه ها یا ظرفیت آموزشگاه ها استفاده شده است.
وی ادامه داد: در حال حاضر سازمان پژوهش ساختار گروه زبان خارجی را دارد که دو کارشناس زبان غیر از انگلیسی برای آن پیش بینی شده است.
شاید هم یکی از دلایل پایین بودن متقاضی این است که حتی در کشورهای روسیه، چین و… هم کنفرانس ها به زبان انگلیسی برگزار می شود. یعنی فرانسوی زبان ها و چینی زبان ها هم انگلیسی شان خوب است. اما باز می گویم که نه برای کنکور مشکلی وجود دارد که تعداد متقاضیان غیرانگلیسی زیاد شود و نه برای ما که تولید محتوا انجام دهیم
باقرزاده درباره اینکه باید آموزش و پرورش چه کار کند که متقاضیان زبان غیر از انگلیسی در میان دانش آموزان زیاد شود، اظهار کرد: باید برایش تبلیغات شود. اگر تقاضا باشد قطعا ما برای تولید کتاب اقدام می کنیم. شاید هم یکی از دلایل پایین بودن متقاضی این است که حتی در کشورهای روسیه، چین و… هم کنفرانس ها به زبان انگلیسی برگزار می شود. یعنی فرانسوی زبان ها و چینی زبان ها هم انگلیسی شان خوب است. اما باز می گویم که نه برای کنکور مشکلی وجود دارد که تعداد متقاضیان غیرانگلیسی زیاد شود و نه برای ما که تولید محتوا انجام دهیم.
وی درباره ناکارآمدی تدریس زبان در مدارس نیز گفت: ببینید برنامه درسی زبان انگلیسی بنا بر دیالوگ نبوده است و از ابتدا دستور زبان انگلیسی و آموزش آن مدنظر بوده است. ولی نیاز جامعه دستور زبان نیست، زبان و یادگیری آن بدون گفتگو معنا پیدا نمی کند. امسال البته تغییراتی در کتاب ها بوده است و با ساختار جدید سازمان پژوهش دنبال این هستیم که یک پیوستگی در دروس دیده شود.
کارآیی آموزش اکثر درس ها در مدرسه پایین است
هامون سبطی کارشناس مسائل آموزش و پرورش نیز درباره این طرح مجلس با همه ابعادش بیان کرد: به نظرم این طرح مثل این می ماند که در یک تاریکی فقط خرطوم یک فیل را دیده باشیم. من به عنوان کسی که ۳۰ سال است تجربه آموزش ادبیات و زبان شناسی را در کشور دارم می گویم که بچه هایی به پایه دوازدهم می رسند تا در سال آخر در مسابقه علمی شرکت کنند که در ادبیات فارسی هم همان وضعی را دارند که در زبان انگلیسی دارند. یعنی اگر به آنها بگویید ۵ شخصیت بزرگ در شاهنامه را نام ببر به نفر پنجم نمی رسند. اگر بگویید سه شخصیت ادبیات جهان را نام ببر به سومی نمی رسند.
وی ادامه داد: بچه های ما در خواندن بیت های فارسی مثل یک زبان بیگانه با آن برخورد می کنند. در معنا کردن شعر نو مشکل دارند. دلیل اصلی این وضعیت این است که ما نتوانسته ایم علاقه به آموختن را در آنها ایجاد کنیم. در کنارش دنیای فعلی آنقدر جذابیت دارد که وقتشان را با دیگر علائقشان پر کنند.
سبطی بیان کرد: با نگاهی که برخی نمایندگان مجلس به بحث ناکارامدی تدریس زبان در مدارس دارند، باید دیگر درس ها را هم حذف کنیم چون ما شاهد ناکارآمدی درس ریاضی یا ادبیات فارسی هم در مدارس هستیم. موضوع این است که آموزش و پرورش باید بتواند علاقه نسبت به معارف بشری و دین و اخلاق در دانش آموزان ایجاد کند. تا علاقه نباشد با دستورات انشایی راه به جایی نمی بریم.
با نگاهی که برخی نمایندگان مجلس به بحث ناکارامدی تدریس زبان در مدارس دارند، باید دیگر درس ها را هم حذف کنیم چون ما شاهد ناکارآمدی درس ریاضی یا ادبیات فارسی هم در مدارس هستیم. موضوع این است که آموزش و پرورش باید بتواند علاقه نسبت به معارف بشری و دین و اخلاق در دانش آموزان ایجاد کند. تا علاقه نباشد با دستورات انشایی راه به جایی نمی بریم
مسعود عسگری معلم با سابقه زبان انگلیسی درباره این طرح با همه جزئیاتش به خبرنگار مهر گفت: من یک سوال از ۵۷ نماینده ای که این طرح را امضا کردند دارم این است که آیا در روستای دور افتاده در سیستان و بلوچستان دسترسی بچه به آموزشگاه چگونه ممکن است؟
آموزشگاه های زبان هم کارایی لازم را در تدریس زبان ندارند
وی ادامه داد: در تهران با وجود اینهمه آموزشگاه خیلی از دانش آموزان نمی روند به آموزشگاه یا دسترسی ندارند. نکته مهمتر این است که آمار بالایی از دانش آموزان کلاس خودم که کلاس آزاد رفته اند و کلی هزینه کرده اند و وقت گذاشته اند اما چیزی عایدشان نشده است. از بیان دو جمله عاجز هستند. بعد با وجود اینهمه مشکل زبان را از آموزش و پرورش بگیریم و بدهیم به بخش خصوصی؟ همه این طرح ها به نظر بدون سند می آید.
این معلم زبان درباره این سوال که آیا در صورت عدم اجبار به انتخاب زبان انگلیسی در میان دانش آموزانش کسانی را می بیند که بخواهند زبان دیگری یاد بگیرند، بیان کرد: امروزه دانش اموزان با موبایل و کامپیوتر و … سر و کار دارند و همین را هم که در نظر بگیریم می بینیم واژه هایی که باید بدانند انگلیسی است. آنها متوجه می شوند که نیاز به دانستن زبان انگلیسی دارند. برای آنها این زبان در اولویت است و زبان بین المللی در کشور ما هم شناخته می شود و اولین زبانی است که هر آموزشگاهی به تدریس آن تمرکز دارد و از صدا و سیما تا منابعی که در اینترنت باید جستجو کنند تا کتاب ها و مجلاتی که در دسترس است، انگلیسی است.
وی ادامه داد: اگر اینطور نبود چرا دانش آموز من که خارج از کلاس به صورت اختیاری به آموزشگاه می رود، نمی رود زبان آلمانی بخواند؟ چرا قبل از پایه هفتم که زبان اجباری است، می رود انگلیسی می خواند؟ برای اینکه امکانات بیشتری دارد و زبان راحت تری هم هست.
عسگری گفت: من در آموزشگاه هم تدریس می کنم و با قاطعیت می گویم که بسیاری از آموزشگاه های ما تبدیل به سوپرمارکت شده اند. این سخن من نیست سخن اولیاست. بچه هایشان دو سال می رود آموزشگاه دو جمله نمی تواند بگوید و فقط کارنامه های ۹۹ و ۱۰۰ می گیرند. من به مدیر آموزشگاهی می گویم فلان دانش آموز صلاحیت رفتن به ترم بالاتر را ندارد اما می گوید باید نمره بالا بدهید وگرنه دیگر ثبت نام نمی کند و شهریه از دست می رود. حالا در این فضا چه فرقی دارد آموزش را به آموزشگاه ها بسپاریم؟
وی در پایان درباره دلایل ناکارامدی تدریس زبان در هر دو صوتر مدرسه و آموزشگاه بیان کرد: ببینید در مدرسه که مشخص است من یک کلاس ۴۰ نفره دارم که هفته ای یکساعت قرار است زبان یاد بگیرند. حالا تعطیلی هم پیش می آید. واقعا من در این یک ساعت به ۴۰ نفر باید چه چیز درس بدهم؟ اما آیا این به معنای این است که روند را اصلاح کنیم یا کل صورت مساله را پاک کنیم؟ یک بحث دیگر هم این است که به جز سر کلاس ها بچه ها یا هر کسی که زبان آموزش می بینید در معرض این زبان نیست. این یادگیری را پایین می آورد و البته بحث های دیگری مثل گرامر محور بودن آموزش زبان در کشورمان هم هست.
به نظر می رسد برای اینکه طرحی کارشناسی شده بدون اما و اگرهایی که بخش هایی از آن در این گزارش آمد به مجلس شورای اسلامی برسد، نیاز است که دیدی کل نگر بر مسائل آموزش در کشور داشته باشیم تا طرح ها به جای آنکه در نگاه اول در راستای خصوصی سازی به نظر برسند یا پاک کردن صورت مساله، طرح هایی باشند که برای حل مشکلات اساسی در امر آموزش طرح ریزی شده باشند.
انتهای پیام
