به بهانه التهابات اخیر کشور: دعوت حاکمان و مسوولان به نهج البلاغه

حجت الاسلام هادی سروش، مدرس حوزه، در یادداشتی با عنوان «به بهانه التهابات اخیر کشور: دعوت حاکمان و مسوولان به نهج البلاغه» نوشت:

همانطوری که در حوادث روزگار؛ شرایط انسان یک نواخت نیست، شرایط جامعه هم در یک حالت نرمال بسر نمی‌برد، گاه آرامش است و گاه بحران.

امام علی (ع) که برای مدت کوتاهی حاکمیت دینی و سیاسی بر عمده جهان اسلام را تجربه کرد و بهترین نوع حکومت دینی را الگوسازی نمود، چهار عنصر مهم را برای هر حکومتی، خصوصا حکومت‌های مدعی “حکومت دینی” ضروری می‌داند.

بیان امام علی (ع) چنین است:
«باید سکانداران جامعه پیشتاز، و به شهروندان خود راست بگویند، تمام قدرت عقلانیت خود را حاضر کنند و از فرزندان آخرت باشند ..؛ – فَلْیَصْدُقْ رَائِدٌ أَهْلَهُ – وَ لْیُحْضِرْ عَقْلَهُ- وَ لْیَکُنْ مِنْ أَبْنَاءِ الْآخِرَهِ»(نهج/ خ؛۱۵۴)

وظیفه نخست: پیشتاز بودن

اگر امام علی (ع) در مرحله‌ی اول به پیشتاز بودن مسوولان تصریح می‌نماید، چون در پیشتاز بودن آنان دو خصوصیت مهم قرار دارد:

اولا؛ تا خود، آنچه که ادعا می‌کنند و یا بدان رای داده‌اند را با همه‌ی وجود چیشده و تجربه کنند و داشته‌های ملتی را “موش آزمایشگاه سیاست” قرار ندهند!
و ثانیا؛ حضور حاکمیت در راس همه‌ی راحتی و ناراحتی‌های حکومت، باعث دلگرمی شهروندان و دوری از مخالفت مدنی آنان در جامعه می‌شود.
پیشتازبودن می‌تواند برآیندی بنام “صداقت” داشته باشد.

وظیفه دوم: صداقت

مسوولان؛ “امانت داران” کلان جامعه هستند و زیر نگاه دقیق و موشکافانه شهروندان جامعه قرار دارند.
طبیعی است؛ در اندک شرایط بحرانی؛ نگاه شهروندان، به ارکان یا اعضاء حاکمیت با ذهنیت منفی شکل بگیرد.

بر اساس همین واقعیت است که امام علی (ع) به مالک اشتر نوشت:

«اگر مردم درباره‌ی تو، گمانِ ستمکاری روا داشتند، دليلِ تصمیمات خود را برايشان شفاف آشکار کن، و با شفاف سازی و صداقت،آن دیدِ منفی جامعه را از خودت برگردان؛ – إِن ظَنَّتِ الرَّعِيَّةُ بِکَ حَيفًا فَأصحِر لَهُم بِعُذرِکَ، وَ اعدِل عَنکَ ظُنُونَهُم بِإِصحَارِکَ.»(نهج/نامه۵۳)

استفاده از تعبير “أصحِر” که از “صحرا” گرفته شده، بدین نکته اشارت دارد که امور مردمی و مسائل حکومتی باید مانند صحرا، در برابر ديد همگان قرار گیرد و آشکار باشد، همانطوریکه در صحرا همه چيز روشن و آشکار است.

این نه تنها وظیفه‌ی مسوولان و کارگزاران است، بلکه نقطه محوری درحاکمیت و امامت جامعه است.

برای همین مهم، امام علی (ع) ساختار رهبری و زعامت خود را، کاملا مبرای از هر گونه پنهانکاری معرفی نموده:

«به خداسوگند به اندازه‌ی سر سوزنی حقيقتی را پنهان نکردم، و هيچ گونه دروغی به زبان نياورم؛ – والله ما کَتمتُ وَشمَة، ولاکَذبتُ کِذبة » (نهج البلاغه خ،۱۶)

او از افتخارات رهبری و مدیریتی خود می‌داند که تنها لاپوشی موقتی که داشته؛ در مورد اسرار جنگی بوده، و اطلاع رسانی را حق شهروندان می‌داند، چه زیبا فرمود:

« آگاه باشید و بدانيد که حق شما در نزد من آن است که هيچ رازی را جز در جنگ بر شما نپوشانم؛ – لا و إِن لکم عندی أَلا أَحتجز دُونکم سرّا الا فی حَرب. » (نامه ۵۰ )

تردیدی نیست هر مقدار پنهان کاری بیشتر شود؛ دیوار بی اعتمادی بین مردم و حاکمیت را آجر به آجر بلندتر و بلندتر کند!

وظیفه سوم : عقلانیت

مسوولین با شعور و درایت به قول امام علی (ع) :

“با چشم عقل می‌بینند، و با توجه به همه‌ی جوانب عمل می‌کنند، سود و زیان برنامه‌ی خود را از ابتداء ارزیابی می‌کنند.” (نهج البلاغه خ ۱۵۴)

ببینید؛ اگر برای اداره امور فردی و خانوادگی، ضرورت اندیشه و محاسبه انکار ناپذیر است، واقعا برای مدیریت جامعه چه مقدار تعقل و تدبیر لازم است؟
قطعا مدیریت موفق در  یک کشور پهناور با وجود سلایق مختلف و نیازهای متفاوت از توان فکری یک فرد و یا گروه، خارج است و انکار این حقیقت چیزی جز “دیکتاتوریت اندیشه” بدنبال ندارد!

لذا تعبیر دقیق امام علی این است که پیشوایان سیاسی جامعه، برای اداره امور؛ “عقل خود را حاضر کنند”.
تعبیر”حاضر کردنِ عقل”، یعنی دعوت متواضعانه و استفاده از تمام نخبگانی که صاحب خرد و تدبیر هستند.
و این؛ راهی جز، عدم دخالت حب و بغض‌ها و خط کشی‌های سیاسی ندارد.

وظیفه چهارم: معنویت

ننوشته، نوشته شده است؛ که هر جامعه‌ای مافوق نیازهای مادی، به معنویت نیاز دارد و مقصد و مقصود از معنویت، فقط “گشت ارشاد” نیست.
“برتر بینی” و “تسویه حساب‌های سیاسی” بدترین تباهی‌های اخلاقی جامعه است!

واقعیت تلخی را گرفتار آمده‌ایم که؛ جامعه‌ی ما از تسویه حساب‌های سیاسی در رنج دردناکی بسر می‌برد.
و این واقعیت؛ چه بخواهیم و چه نخواهیم، چه بدانیم و چه ندانیم، چه اعتراف کنیم و چه منکر باشیم؛ دست به گریبان ماست.

نشان این نقطه ضعف در آنجایی خود را نمایان می‌کند که طرح یک قانون، تصویب آن و اجرای آن وقتی با چالش‌های سیاسی و اجتماعی روبرو می‌شود و سنگینی پیامدهای آن به مسوولان می‌رسد، به راحتی به گردن یکدیگر می‌اندازنند!

آیا این رویه، نشان از “دوری از معنویت” نیست؟!

اینجاست که امام علی (ع) همه‌ی حاکمیت را به “معنویت و آخرت اندیشی” دعوت می‌کند.

انتهای پیام