“حرمت خون” در حکمت و حکومت

حجت‌الاسلام هادی سروش، مدرس حوزه علمیه در یادداشتی تلگرامی با عنوان «”حرمت خون” در حکمت و حکومت» نوشت:

«گاهی غبار فتنه چنان غلیظ میشود که آثارش برشیشه شفاف “دین” مینشیند! “واضحات دینی” باید تکرار شود.

و از آن‌ جمله “حرمت خون” است.

این آموزه مهم دینی را این روزها در کلیپی ازشهید والامقام سردار حسن باقری در فضای مجازی دست به دست میشود، درآن گله شدید ازبی تدبیری برخی فرماندهان و در نتیجه درخطر قرار گرفتن جان بچه های رزمنده حکایت دارد.. آن شهید عزیز شجاعانه حرکت آنان را تقبیح ، و تصریح میکند ؛ “من برای این خون ها پیش خداجوابی ندارم ، اگرشما دارید خوش بحالتان!”

در این رابطه از دو زاویه میتواند به نظاره نشست؛

اول از زاویه بایدهای “شریعت”که همان حکمت است ، و بعد از زاویه بایدهای “حکومت”.

ابتداءً بدانیم؛ “خون آدمی” چنان حرمتی دارد که به تصریح علامه طباطبائی؛ “ریختن خون انسان،در جمیع ادیان الهی حرام است چرا که تباه کردن یک انسان نبوده و بلکه به تباهی کشاندن خلقت و در واقع منازعه با ربوبیت خداست”.

زاویه اول “خون وحکمت”

تابلوی دین ما《یعلّمهم الکتاب و الحکمة 》است ، پس بین دیانت و حکمت پیوست ناگستنی است.

“حرمت خون” ازجمله تعالیم “کتاب آسمانی”مسلمین است که در آن انبوهی ازحکمت هاست.

بعنوان نمونه دردادگاه الهی؛ اگر بر فرض ، بتوان پاسخ هر خطاء قاصرانه یا مقصرانه را داد، اما قتل باسختی خاصی مواجه است تا جاییکه به غیر از قاتل مباشر و مسبب آن قتل، دیگرانی هم در عذاب قرار میگیرند ؛ مانند آنانکه به “ریختن خونی” رضایت داشته اند!

پیامبر رحمت (ص) فرمود:

《سوگند بخدایی که مبعوثم گرداند؛اگر همه آسمانیان و زمینی یان در ریختن خون یک مسلمان سهیم وشریک باشند و یا راضی باشند، خدا آنان رابصورت به آتش عذاب پرتاب خواهد نمود.》

درآن وانفسای محشر؛ اولین دادگاه که در قیامت بر پا میشود ، دادگاه “خون” است و این نشان از مهمترین جرائم و معاصی اُخروی دارد.

پیامبر(ص) فرمود :《اول مایحکم الله فیه یوم القیامه الدماء》

علت این توجه خاص ربوبی دراین بیان پیامبر(ص) آمده:

《تباه و نابودی همه ی دنیاپیش خدا، از ریختن خون یک مسلمان سبک تر است. _ لزوال الدنیااهون علی الله من قتل رجل مسلم》
در باور این حدیث تردید نکنید که پایه قرآنی اش؛ آیه ۳۲ سوره مائده است ؛《مَنْ قَتَلَ نَفْسَا بِغَیرِ نَفْسٍ أوفَسادٍ فِی الأَرضِ فَکانَّما قَتَلَ النَّاسَ جمیعاً 》

راز اینکه فرمود:

“ریختن خون یک نفر در فرهنگ قرآن مساوی است با کشتن همه انسانها” ؛ در این حقیقت انکار ناپذیرنهفته است که قتل یکنفر در واقع قتل یکنفر نیست، بلکه “ریختن خون انسانیت” است.

از سوی دیگر امام صادق(ع) فرمود : 《صاحب دستی که آلوده به خون مومنی باشد ، هیچ گاه موفق به توبه نمیشود ؛ لایوفق قاتل المومن متعمدا للتوبه》

در”فقه”جمله معروفی داریم؛ «لایبطل دم امرء مسلم» که قاعده مستحکمی است ومبتنی برآیه۳۳ سوره اسراء، و متخذازروایات متعددشیعه وسنی است.
واین قاعده بدین معناست که؛« شرعاً؛ امکان ندارد خون مسلمانی ندید گرفته شود».

البته در برخی نقل ها ، دراین حدیث واژه «لایهدر» آمده یعنی ؛ خون هیچ مسلمانی به “هدر” نخواهد رفت. درنتیجه میتوان گفت نه تنها احکام جزایی و فقهی “خون” درجای خود محفوظ است، بلکه “عواقب وضعی” آن خون ریخته شده ، دامن مسببین و مباشرین را رها نخواهد کرد.

زاویه دوم،”خون وحکومت”

گاهی خون بوسیله دستگاههای حکومتی حق یا باطل ، و بحق یا بباطل ریخته میشود.

امام علی(ع)دراین مورد با صراحت تمام به مالک نوشت:

《بپرهيز از خونها و خونريزيهاى بناحق، زيرا هيچ چیزی مانند خونریزی نیست … إِيَّاکَ وَالدِّمَاءَ وَسَفْکَهَا بِغَيْرِ حِلِّهَا، فَإِنَّهُ لَيْسَ شَيْءٌ أَدْنَى لِنِقْمَة، وَلاَ أَعْظَمَ لِتَبِعَة، وَلاَ أَحْرَى بِزَوَالِ نِعْمَة، وَانْقِطَاعِ مُدَّة..》

در این بیان امام علی چهار اثر منفى برای ريختن خون به ناحق آمده:
انتقام شديد الهى[دردنیا]،
مجازات سنگين[درآخرت]،
زوال نعمت[هایی مانندامنيّت و برکت]،

وچهارم ؛ کوتاه شدن دوران حکومتها.

ودر خصوص اثرات منفیِ خونریزی روی حکومت ، تصریح میفرماید:

《فَلاَ تُقَوِّيَنَّ سُلْطَانَکَ بِسَفْکِ دَم حَرَام، فَإِنَّ ذَلِکَ مِمَّا يُضْعِفُهُ وَيُوهِنُهُ، بَلْ يُزِيلُهُ وَيَنْقُلُهُ》.

دراین عبارت امام علی ازچهارواژه (يُضْعِفُ، يُوهِنُ، يُزِيلُ و يَنْقُلُ) استفاده نموده که در هر کدام دقت مهمی لحاظ شده ، بدین توضیح ؛

باریختن خون ؛ اقتدارِ حاکمیت ابتداءاً “تضعیف” میشود. [با تضعیف اقتدار، کشور مورد طمع قرار میگیرد]

سپس ؛ حاکمیت وحکومت سست میشود. [قهراًدشمن قصدحمله میکند]

ودر مرحله سوم که “یُزیل”بکاررفته، یعنی؛ حکومت ساقط میشود.

ومرحله چهارم که مرحله “یُنقل” است یعنی ؛ کل حاکمیت به جای دیگرو اشخاص دیگری منتقل میشود.

اگر در این بخش سخن از “خون وحکومت” طرح کردیم مقصود این نیست که “حکومت” متهم شود ، چرا که برخی از نیروهای حافظ امنیت هم جان شان را در حوادث اخیر از دست دادند !

ومقصود این هم نیست که حاکمیت در برابر کسانیکه قصد براندازی دارند ، دست روی دست گذارد!

بلکه مقصود این است که وقتی در جامعه اسلامی ، خونی ریخته شد و از جنبه نزاع های فردی و قومی خارج باشد ، لازم است “حکومت اسلامی” که داعیه احیاء احکام دینی دارد ، ونیز به حکم “صداقت در حکم رانی” ؛ خودش در مورد “خون” با حساسیت دینی و وجدانی پیشگام باشد و با بررسی کامل و تبیین مستدل با شواهد قانع کننده وارد میدان شود.

برای خنثی شدن اقدامات رسانه های معاند ، اقدام نهادهای حاکمیتی است که میتواند معترضین را از آشوبگران طاغی متمایز سازد ، و روشن کند سلاح گرم دست چه کسی بوده ؟ دست نیروی انتظامی و نظامی بوده یا آشوبگران ؟ شلیک از سوی نیروی مسلح به آشوبگران بوده یا از سمت آشوبگران به مردم ؟ خلاصه قاتل و مقتول در چه جایگاهی قرار داشته ؟

حالا در این بین ، حتی اگر “یک نفر” هم بناحق جان خود را از دست داده ، حکومت موظف به دلجوئی و جبران است .

وبه باور این قلم؛ پیش بینی “شارع مقدس” برای موارد اشتباه در قتل ؛ بداعیه اجرای حدود و یا قصاص توسط “حاکم شرع” ، برای جبران خون ریخته شده در همین موارد است ، بلکه این موارد اظهر مصادیق است.

نوشتن و گفتن درباره حرمت خون ، حداقل کاری است ، هم امید را در دل شهروندان زنده نگه میدارد و هم هر نیروی مسلح و غیر معصومی را ، به مسئله “دماء” حساس میکند.

سخن آخر ؛ امیداست برای جلوگیری از “تخریب” گرفتار “تضییع” نشویم.
محافظت از نظام اسلامی و نیز اموال عمومی وخصوصی ، و مقابله با براندازی وظیفه تعریف شده مقامات انتظامی وامنیتی حکومت است.

اما وقتی پای “خون” در میان است، حساسیت خودش پیدا میکند و دیگر هر اقدامی که منجر به خطرافتادن جان انسانی باشد ، قابل توجیه نیست.
اینجاست که اعلام مستندات کافی و قانع کننده برای توجیه و مجاب نمودن افکار عمومی ، ضرورت دارد.

و پیداست که در چنین مدیریت شایسته ای از سوی حاکمان ، دست و رسانه های بدخواهان این ملت از کوچکترین سوء استفاده ای خالی میماند.

خوشبختانه در آخرین مراحل نوشتن این مقاله ، باخبری مواجه شدم که شورای عالی امنیت ملی ، پیشنهادات خوبی در رابطه با نام گذاری “شهید” بر کشته شدگانی که از شهروندان عادی بوده اند و پرداخت “دیه” و دلجوئی از خانواده هایشان را مطرح نموده است.

انتهای پیام