ابراهيم «خروج» نکرد!

محمد فاضلی، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی در یادداشتی تلگرامی با عنوان «ابراهيم «خروج» نکرد!» نوشت:

جمعه هيجده بهمن هزار و سيصد و نود و هشت، در جشنواره سي‌وهشتم فيلم فجر، فيلم «خروج» اثر ابراهيم حاتمي‌کيا را ديدم، اما قبل از نوشتن درباره «خروج»، بگذاريد نقبي بزنم به شش سال قبل، وقتي جلسه سخنراني ايمانوئل والرشتاين (2019-1930)، جامعه‌شناس بزرگ آمريکايي (مؤلف بيش از سي کتاب) در مرکز بررسي‌هاي استراتژيک رياست جمهوري تمام شد.

پرسش و پاسخ با والرشتاين تمام شد و احساس‌ام اين بود که اين مرد بزرگ انديشه بايد حرف‌هاي پيچيده‌تر و مهم‌تري مي‌زد و به يکي از حاضران چيزي نزديک به اين گفتم: حرف‌هايش ساده نبود؟ پاسخ داد، حرف آدم‌هايي مثل والرشتاين اول به نظرت ساده مي‌رسد، مدت‌ها مي‌گذرد و در جريان رخدادها درمي‌يابي که چه حرف‌هاي مهمي گفت و به عمق‌شان پي مي‌بري. سه سال طول کشيد تا معناي گفتار ظاهراً ساده والرشتاين را دريابم.

برداشت اولم از «#خروج» سادگي و دور بودن از سابقه درخشان فيلم‌سازي #حاتمي‌کيا بود. من او را با #روبان_قرمز، #ارتفاع_پست و #آژانس_شيشه‌اي مي‌شناختم. گويي او از سنت خودش خروج کرده و فيلمي دم‌دستي ساخته بود. ساده و دور از سنت حاتمي‌کيا به نظر مي‌رسيد، اما دو روز است روايت به‌ظاهر ساده‌اش دست از سرم برنمي‌دارد.

ابراهيم حاتمي‌کيا به اندازه اخلاق گاه تندش به هنگام مواجهه با خبرنگارها و منتقدان – که کاش تند نبود – در هشدار دادن به قدرت هم تند است، خواه گوينده‌اش حاج‌ کاظم آژانس باشد يا «رحمت بخشي» در فيلم خروج.

قصد ندارم درباره نمادسازي‌هاي فيلم «خروج» بنويسم. «خروج» عين حرف‌هاي والرشتاين مي‌ماند،  مدتي زمان مي‌خواهد – شايد تا وقتي ديگر که فضا براي گفتن و نوشتن درباره‌اش حتي براي خود ابراهيم حاتمي‌کيا مساعدتر باشد –  تا نمادهايي که حاتمي‌کيا کنار هم رديف کرده، آشکار و معنادار شوند. فکر مي‌کنم او دقيقاً به همين دليل در کنفرانس خبري بعد از نمايش فيلم، استوار مي‌گفت به اندازه همه ديگر فيلم‌هايش درباره «خروج» فکر کرده و آن‌را دوست دارد.

حاتمي‌کيا فيلم را با حمایت #سازمان_هنري_و_رسانه‌اي_اوج ساخته است، و اين سازمان به جريان خاص اصولگراي وابسته به يک نهاد نظامي تعلق دارد، اما #خروج_سفارشي_نيست و اين خود حاتمي‌کياست که فيلم ساخته است.

تصور مي‌کنم حاتمي‌کيا سخت کوشيده روايت تصويري جامعه‌اي صبور، ناراضي، کم‌اعتماد و معترض را در خروج به تصوير بکشد. حاتمي‌کيا اين بار صريح و دوباره با قدرت حرف زده است، همان گونه که قبلاً هم چنين کرده بود.

ابراهيم حاتمي‌کيا اين بار بيشتر نقش «#کنشگر_مرزي» را ايفا مي‌کند. کنشگري که در بين گفتمان خودي‌هاي قدرت جايي دارد، اما تسخير نشده است؛ و رو در رو با قدرت، از جانب مردم و براي ايشان سخن مي‌گويد. او اين بار مردم را کف جاده به تصوير کشيده است.

ابراهيم خروج نکرده، سفارشي هم نساخته؛ ولي «خروج‌»اش را جدي بگيريد، دیدنی است.

انتهای پیام