آیا اقتصاد بدون روابط خارجی بهبود می‌یابد؟
/گفت‌وگو با محبعلی، حسینی و موسی‌پور/
پریسا صالحی، انصاف نیوز: رییس جمهور اخیرا در یک سخنرانی گفته بود «من بلد نیستم کاری به دنیا نداشته باشم و برای حل مشکلات فقط به داخل نگاه کنم»؛ اظهار نظری که واکنش‌های مختلفی در پی داشت. اما آیا واقعا اقتصاد بدون روابط خارجی امکان رشد دارد؟
انصاف نیوز در این رابطه با سید حمید حسینی، عضو اتاق بازرگانی ایران عدنان موسی‌پور، رییس اتاق بازرگانی ایران و قطر و قاسم محبعلی، کارشناس امور سیاسی به گفت‌وگو پرداختیم.
حسن روحانی در این سخنرانی گفته بود: «بخشی از اقتصاد ما به سیاست و به ویژه سیاست خارجی مرتبط بود و ما این را می‌دانستیم، اینکه بگوید سیاست خارجی بی فایده است و ما مشکلات را حل می‌کنیم، ممکن نیست؛ اگر اقتصاددانی بلد است که با روابط خارجی تخریب شده و در شرایطی که مردم احساس کنند شرایط هر روز سخت‌تر می‌شود و تحریم‌های بین المللی به ما فشار آورد و در فروش محصولات از جمله نفت مشکل داشته باشیم، بگوید.»
حسینی می‌گوید بخش تولید نیاز به بازار خارجی دارد و روابط خارجی می‌تواند این نیاز را برطرف کند. موسی‌پور روابط بین‌المللی را مانند اکسیژن برای اقتصاد می‌داند و محبعلی می‌گوید صحبت از اقتصاد مقاومتی بدون روابط خارجی دچار تناقض است.
متن کامل این گفت‌وگوها را در ادامه می‌خوانید:
حسینی: بخش تولیدی نیاز به بازار خارجی دارد
سید حمید حسینی به انصاف نیوز می‌گوید: «جدا از مسائل سیاسی که بگوییم تا روابط بین‌الملل و مشکلات سیاسی حل نشود اقتصاد کشور را رونق بدهیم، ظرفیت‌های تولیدی‌ای که در کشور ایجاد کردیم بیش از نیاز کشور است. اگر بخواهیم واحدهای صنعتی تولیدی را حمایت کنیم و اقتصاد مقاومتی ایجاد کنیم باید بتوانیم با بازارهای خارج از کشور دسترسی پیدا کنیم. تا وقتی روابط مطلوب یا دست کم روابط عادی با کشورهای دیگر روابط با بازارهای خارج امکان‌پذیر نیست.
در اقتصاد مقاومتی، باید نگاه اقتصاد به داخل باشد ولی برای خارج از کشور تولید کند. این حرف دکتر روحانی در کلیت حرف درستی است. طبق آمار نه ماهه‌ی امسال که منتشر شده 56 درصد ظرفیت انبارها پر شده است. این یعنی ما از تولید حمایت می‌کنیم ولی تولیدی که نتواند بازار پیدا کند در عمل محکوم به شکست است حمایت از تولید این نیست که برویم به تولید پول بدهیم که دوباره راه بیافتد. واحد تولیدی نیاز به بازار دارد.
مهم‌ترین مشکل واحدهای تولیدی بازار است. الان هم مصرف مردم تقریبا در همه‌ی اقلام به خاطر مشکلات اقتصادی به شدت کاهش پیدا کرده یعنی مصرف کشور 25 درصد کاهش یافته است. لذا باید بتوانیم به خارج از کشور دسترسی پیدا کنیم و ارتباط برقرار کنیم و از ظرفیت‌های مازاد استفاده کنیم.
امسال یعنی در این ده ماه ما 115 تن میلیون کالا صادر کردیم خب اگر این هم صادر نمی‌شد که خیلی وضعیت واحدهای تولیدی ما وحشتناک بود لذا اگر ما می‌خواهیم اقتصاد را رونق بدهیم حتما نیاز به همکاری خارج از کشور داریم. نه تنها برای صادرات بلکه برای واردات. بالاخره بسیاری از اقلام مورد نیاز را مجبوریم وارد کنیم. توجیه اقتصادی ندارد که ما بخواهیم همه‌ی کالاها را تولید کنیم.»
او در مورد مشکلات نفتی توضیح می‌دهد: «اقتصاد کشور نشان داده که وقتی سال گذشته نفت را از آن گرفتیم منفی نبوده اما با نفت رشد آن 9 درصد منفی شده، پیشبینی می‌شود امسال رشد اقتصادی 6/7 منفی باشد. این نشان می‌دهد که نفت در اقتصاد ما هنوز پررنگ است. امسال سال بسیار سختی را در پیش داریم باید بتوانیم بدون نفت بودجه‌ی کشور را متعادل کنیم و از افزایش قیمت‌ها و افزایش قیمت ارز جلوگیری کند. اگر دولت واقعا بتواند امسال سال آینده این کار را انجام دهد که شاهکار کرده ولی الان نشان داده که برای درآمدهای بودجه و ارز کشور وابستگی به نفت داریم و نبود روابط خارجی می‌تواند باعث شود همین میزان صادرات هم متوقف شود.»
حسینی در ادامه می‌افزاید: «آمار وزارت بازرگانی می‌گوید 85 درصد کالاهای وارداتی، مواد واسطه‌‌ای یا مود اولیه است. در مورد کالاهای مصرف نهایی که امسال بدتر شده یعنی ورود کالاهای ساخته شده را تقریبا ممنوع کردیم. برای تولید دست کم در بسیاری از صنایع ما نیاز به وارد کردن مواد اولیه و کالاهای نیم‌ساخته‌ای داریم. آمار نشان می‌دهد که هروقت واردات ما کاهش پیدا کرده است.
اینطور نیست که ما خوشحال باشیم که وارداتمان کم شده است. واردات کشور به طور مستقیم با تولید و صنعت ارتباط دارد. برای مثال در حوزه‌ی علوفه و خوراک دام کاملا وابسته هستیم. در یک کشور بیابانی توجیه اقتصادی ندارد که ما بخواهیم علوفه بکاریم و از آن برای مرغداری و دامداری استفاده کنیم. یکی از صنایع بزرگ ما صنعت طیور و دامداری و مرغداری و صنایع غذایی وابسته به اینها است. اگر نتوانیم کالای مورد نیاز را وارد کنیم دچار مشکل می‌شویم یا مثلا در صنعت دارو، مواد اولیه‌ی بسیاری از داروهایی که حتی در داخل ساخته می‌شود وارداتی است، اگر نتوانیم وارد کنیم قطعا زندگی مردم مختل می‌شود.
الان در ماه 36 میلیون دلار واردات داریم. صنعت فولاد و حتی پالایشگاه‌ها و کلا همه‌ی صنایع ما به نحوی واردات دارند. اصلا در دنیا مرسوم نیست که کشوری همه‌ی کالاها را تولید کند. بعضی اقلام را تولید می‌کنیم و بعضی اقلام را هم وارد می‌کنیم. فکر نکنیم که می‌شود روابط را با همه قطع کرد و زندگی کرد. بدون ارتباطات خارجی و بدون داشتن ارتباطات قطعا نمی‌توان رشد اقتصادی ایجاد کرد.»
او در پایان اضافه می‌کند: «من اعتقاد دارم که نظر رهبری هم با نظر آقای روحانی هماهنگ است. هم اقتصاد مقاومتی که ایشان اشاره می‌کند و هم اینکه ایشان چندبار تکرار کرده که دشمنان ما می‌خواهند ایران را مثل زیمباوه و کره‌ی شمالی کنند. حتما ما باید در روابط خارجی به صورت فعال حضور داشته باشیم و دستگاه دیپلماسی تلاش کند که نگذارد حلقه‌ی محاصره‌ی کشور تنگ شود.»
موسی پور: روابط بین‌المللی اکسیژن اقتصاد است
موسی‌پور در مورد ارتباطلت خارجی به انصاف نیوز می‌گوید: «من بدون اینکه جهت‌گیری سیاسی نظرم را می‌گویم. از نظر من اقتصاد را مثل یک انسان می‌بینم که احتیاج به روابط و برقراری ارتباط دارد و نیاز به ورود اکسیژن به بدنش دارد. ارتباط با دنیا و به خصوص کشورهای همسایه، تبادلات تجاری و حسن ارتباط با دنیا را هم چیزی شبیه به اکسیژن برای بدن می‌دانم.
شاید بعضی اتفاقات در اقتصاد ما بیافتد اما قطعا ما نمی‌توانیم جزیره‌ای عمل کنیم و جدا از کل دنیا بخواهیم به دنبال یک تحول خاص در اقتصادمان باشیم. حالا هرچه هم گفتیم با تکیه بر تولید داخل، منافاتی با ارتباط با دنیا ندارد. اینکه بگوییم همه چیز را در کشور خودمان تولید کنیم و هیچ احتیاجی به ارتباط با دنیا نداریم، معادله‌ی اشتباهی است.
ما یک اقتصاد نفتی هستیم. اخبار مالیاتی و فشارهای مالیاتی که به بخش‌های مختلف اقتصادی و مردم آمده پیرو همین موضوع است. به فرض یک خانواده ماهی هزار دلار درآمد داشت و با آن امرار معاش می‌کرد. الان این هزار دلار شده صد دلار، قطعا کار سخت‌تر شده است.
مشکل اساسی و اصلی ما این است که تک محصولی هستیم. در واقع بخش عمده‌ای از توانمندی‌های ما به بخش نفت ربط پیدا کرده. با وجود اینکه طی سال‌های گذشته شعار دادیم و صحبت کردیم و همه می‌دانند که باید اقدامات اصلاحی انجام می‌دادیم و بیشتر به بخش خصوصی بها می‌دادیم اما چنین اتفاقی نیافتاد و کم شدن فروش نفت اتفاق خوبی برای ما نیست.
تجارت خارجی و تولید یعنی تبادل با دنیا، مواد اولیه، دانش، خرید و فروش به معنای ارتباط با دنیا. تحارت خارجی بدون ارتباط با دنیا بی‌معنا است، وقتی می‌گوییم حجم تجارت خارجی ما ۷۰ میلیارد دلار است، یعنی ما ۷۰ میلیارد دلار با کشورهای دنیا داد و ستد کردیم. بذون این تجارت بخش عمده‌ای از تولبد داخلی ما از کار می‌افتد. شاید نزدیک به ۱۰۰ درصد تولید و به خصوص بخش‌های مربوط به صادرات بدون این تبادل می‌خوابید. بنابراین این آیتمی نیست که قابل حذف یا مذاکره باشد.
دنیا از این مرحله هم گذشته یادمان باشد حتی در موضوع اقتصاد مقاومتی هم اقتصاد ما باید صادرات‌محور باشد. برای اقتصاد صادرات‌محور اولین پایه است که با دنیا ارتباط داشته باشیم تا بالاخره یک بازاری را پیدا کنیم. شما نمی‌توانید بدون داشتن بازار در دیگر کشورها اقتصاد را صادرات‌محور کنید.»
محبعلی: سرمایه‌گذاران حاضر به ریسک در ایران نیستند
قاسم محبعلی، دیپلمات و مدیرکل سابق وزارت خارجه، در اینباره می‌گوید: «شاید اگر رییس‌جمهور این حرف را به گونه‌ای دیگر می‌گفتند بهتر بود. در دنیای امروز هیچ کشوری توسعه پیدا نمی‌کند مگر اینکه روابط خارجی مناسبی داشته باشد و ریسک اقتصادی آن کم باشد و در بحران، جنگ یا تنش با قدرت‌های بزرگ در دنیا نباشد. در حالیکه ایران با بزرگترین قدرت اقتصادی دنیا و همسایه‌های ثروتمند و قدرتمندش مثل عربستان صعودی و کشورهای خلیج فارس و کشورهای اروپایی در تنش و تخاصم است.
طبیعی است که هیچ سرمایه‌گذاری حاضر نیست در ایران سرمایه‌گذاری کند و هیچ شرکت صاحب تکنولوژی‌ای حاضر نیست این میزان ریسک را بپذیرد، در نتیجه تعاملات اقتصادی و تجاری و تکنولوژی و علمی ایران با دنیا دچار بحران است. طبیعی است که شرکت‌ها و کمپانی‌ها دنبال جایی می‌روند که امنیت داشته باشند و خطری منافع آنها را تهدید نکند در حالی که ما بالاترین ریسک اقتصادی را در دنیا داریم، تحریم هستیم و نرخ ارز دچار نوسان است. در نتیجه نه برای سرمایه‌گذار داخلی و نه سرمایه‌گذار خارجی و نه هیچ کارآفرینی خوب نیست. لذا حرف رییس‌حمهور از این لحاظ کاملا درست است.»
او در مورد اقتصاد مقاومتی می‌گوید: «این تناقض است. اقتصاد در چارچوب ارتباطات معنی دارد. اگر مقصود از اقتصاد مقاومتی اقتصاد رزیلین اقتصاد تاب‌آور است با اقتصاد رزیستنس که منظور از آن این است که در برابر سایر اقتصادها امتناع و عدم همکاری دارد دو مفهوم متفاوت است.
اقتصاد تاب‌آور اقتصادی است که به دلیل ارتباطات مختلفی که دارد و هم در ارتباطات تجاری و هم تولید در برابر نوسانات توانایی تاب‌آوری دارد. برای مثال در تجارت خارجی اگر با کشورهای متنوعی از نظر اقتصادی، سیاسی و امنیتی ارتباط وجود داشته باشد و این تنوع اقتصادی با یکی دو کشور محدود نباشد اگر یا این کشورها دچار مشکل شود می‌تواند کشورهای دیگر را جایگزین کند در واردات هم به همین صورت است. اگر کشوری بتواند تنوع واردات از کشورهای مختلف با سیاست‌های مختلف داشته باشد، می‌تواند از چالش‌ها و اختلافات آنها برای پیشبرد منافع اقتصادی خود اسنفاده کند و اگر بحرانی به وجود آمد آن بحران نمی‌تواند در منافع آن کشور تاثیر بگذارد.
فرق آن مثل اقتصاد تک‌محصولی و چندمحصولی است. اقتصاد تک‌محصولی مثل اقتصاد نفتی بلافاصله دچار مشکل می‌شوند. اگر کشوری دارای زمینه‌های مختلف باشد و تولیدات مختلفی داشته باشد، در زمان بحران می‌تواند با تولیدات و کالاهای دیگر بحران را کاهش دهد یا از آن عبور کند. از این جنبه به آن اقتصاد تاب‌آور گفته می‌شود. اگر منظور از اقتصاد مقاومتی ابن است به نظر می‌آید بک تناقضی وجود دارد نمی‌شود هم در کشور را بست هم با کشورهای دیگر در ارتباط بود.»
او در پایان اضافه می‌کند: «در دنیای امروز تجربه نشان داده کشورهایی توسعه پیدا می‌کنند که روابط مناسب خارجی داشته باشند. چین تا قبل از ۱۹۸۰ اقتصادش روز به روز کاهش پیدا می‌کرد و فقر و بی‌ثباتی در چین رو به رشد بود ولی بعد از آن که روابط خارجی خود را بهبود بخشید اقتصاد آن از ۱۹۸۰ که ۳۰۰ میلیارد بود امروز به ۱۴ تریلیون یعنی ۱۴ هزار میلیارد دلار رسیده است.
اقتصاد هند هم تا ۱۹۹۰ از اقتصاد ایران هم کوچکتر بود و ۹۰ میلیارد بود اقتصاد ایران ۱۱۰ میلیارد بود اما امروزه تریلیون دلار است. تغییر امروز در اقتصاد هند به خاطر تغییر در روابط خارجی آن است. سیاست خارجی این کشورها تغییر پیدا کرده و اقتصاد آنها رشد پیدا کرده، اقتصاد ایران هم زمانی تغییر پیدا می‌کند که سیاست خارجی آن تغییر کند.»
انتهای پیام
