کروناویروس در ساعات پایانی سال ۱۳۹۸

عبدالله شهبازی، تاریخ پژوه، در یادداشتی تلگرامی با عنوان «کروناویروس در ساعات پایانی سال ۱۳۹۸» نوشت:

سال ۱۳۹۸ در فضای شِبه آخرالزمانی apocalyptic بیماری جهان‌گیر (پَندمیک) کروناویروس به پایان می‌رسد؛‌ فضایی که در عمر ۶۴ ساله خود مشابهی برای آن نمی‌شناسم. نزدیک‌ترین واقعه تاریخی شبیه به آن آنفلونزای سال‌های ۱۲۹۶- ۱۲۹۷ ش است که به مرگ ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون انسان در سراسر جهان انجامید و تا به امروز از نظر میزان مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های واگیر بعنوان بزرگ‌ترین فاجعه انسانی تاریخ معاصر شناخته می‌شود.

میزان مرگ‌ومیر ناشی از کروناویروس تاکنون، در مقایسه با تلفات سالیانه بیماری‌های واگیر چون آنفلونزا، زیاد نبوده است. آنچه این هراس را سبب شده پیش‌بینی آینده‌ای است که فراروی ماست.

تا ساعات پایانی سال ۱۳۹۸، طبق آمارهای رسمی دولت‌ها، تعداد مبتلایان به کرونا در سراسر جهان ۲۴۵٬۶۱۳ نفر و تعداد متوفیات ۱۰٬۰۴۸ نفر گزارش شده است. شیوع بیماری در خاستگاه آن، چین (با ۸۰٬۹۶۷ مورد بیماری و ۳۲۴۸ فوت)، متوقف شده و اکنون ایتالیا با ۴۱٬۰۳۵ مورد بیماری و ۳٬۴۰۵ فوت، اسپانیا با ۱۹٬۹۸۰ مورد بیماری و ۱٬۰۰۲ فوت، ایران با ۱۹٬۶۴۴ مورد بیماری و ۱٬۴۳۳ فوت، ایالات متحده آمریکا با ۱۴٬۳۶۶ مورد بیماری و ۲۱۷ فوت، فرانسه با ۱۰٬۹۹۵ مورد بیماری و ۳۷۲ فوت و آلمان با ۱۶٬۶۲۶ مورد بیماری و ۴۴ فوت در رأس جدول قربانیان کرونا قرار دارند. کشورهایی چون کره جنوبی،‌ که بعد از چین موفق‌ترین تجربه را در مهار کرونا به جهانیان عرضه کرد، و سوئیس در رده‌های بعد هستند.

دلایلی در دست است که برخی دولت‌ها، بويژه مصر و ترکیه، آمار مبتلایان و متوفیات ناشی از کرونا را به شدت کتمان می‌کنند. آمار دولتی کرونا در مصر ۲۵۶ مبتلا و ۷ فوت است ولی برخی تحقیقات از حداقل ۱۹٬۳۱۹ مورد بیماری کرونا در مصر و مرگ‌ومیر بیشتر حکایت می‌کند. مواردی، از جمله در کانادا، دیده شده که در گواهی فوت علت مرگ را «بیماری حاد ریوی» ذکر کرده‌اند تا آمار قربانیان کرونا را کاهش دهند.

بنظر می‌رسد موج کرونا هنوز در آغاز راه است و محتمل است که در ماه‌های آینده ایالات متحده آمریکا و هند به دو کانون اصلی جدید کرونا در جهان بدل شوند. پیش‌بینی‌های مبتنی بر مدل‌سازی برخی مراکز معتبر تحقیقی قربانیان فراوانی را پیش‌بینی کرده‌اند. نیویورک تایمز امروز (۱۹ مارس ۲۰۲۰) از تحقیق وزارت بهداشت آمریکا پرده برداشت که طبق آن در بدترین سناریو ۱۱۰ میلیون آمریکایی به کرونا مبتلا می‌شوند و از این میان ۷٫۷ میلیون نفر در بیمارستان بستری شده و ۵۸۶ هزار نفر می‌میرند. در مدل‌سازی‌های مرکز کنترل و مقابله با بیماری‌های آمریکا (سی‌. دی. سی.)، که نیویورک تایمز در ۱۳ مارس ۲۰۲۰/ ۲۳ اسفند ۱۳۹۸ معرفی کرد، ابتلای ۱۶۰ تا ۲۱۴ میلیون آمریکایی به کرونا و مرگ ۲۰۰ هزار الی ۱٫۷ میلیون نفر، در صورت فقدان اقدامات جدی بازدارنده، پیش‌بینی شده است. مدل‌سازی مورخ ۲۳ اسفند ۱۳۹۸ دانشگاه صنعتی شریف، که زیر نظر دکتر علینقی مشایخی استاد برجسته این دانشگاه انجام شد، در بدترین سناریوی محتمل، یعنی فقدان اقدامات بازدارنده مانند عدم تردد مردم، میزان تلفات ناشی از کرونا در ایران را تا ۳٫۵ میلیون نفر تخمین زده است.

تنها نیرویی که می‌تواند کرونا را مهار کند و تلفات انسانی را به شدت کاهش دهد مداخله فعال حکومت‌ها و مدیریت قوی آنان برای کنترل بحران است. این رفتاری است که در چین و کره جنوبی انجام گرفت و با مهار بیماری به الگوی جهانیان بدل شد. به این دلیل است که دولت فرانسه، پس از تعلل فراوان، سرانجام با جدیت وارد میدان شده‌ و با وضع مقررات شدید، از جمله جریمه تردد بدون مجوز تا ١٣۵ یورو، مانع از خروج مردم از خانه‌ها می‌شود و آنگونه که امروز، ۱۹ مارس/ ۲۹ اسفند، اعلام شد دولت آلمان ۱۲۰ هزار نفر نیروی ذخیره ارتش خود را برای مبارزه با کرونا فرامی‌خواند. این رفتاری است که در برخی کشورهای آمریکای لاتین نیز دیده می‌شود مانند گواتمالا که بلافاصله پس از فوت اولین بیمار کرونایی در ۱۳ مارس/ ۲۳ اسفند مقررات شدید وضع کرد و از جمله برای خروج بدون مجوز از منزل جریمه سنگین به مبلغ ۳۰۰ کیتزل (واحد پول محلی، معادل درآمد دو هفته کارگر متخصص) قائل شد.

کروناویروس اولین بار در ۱۷ نوامبر ۲۰۱۹/ ۲۶ آبان ۱۳۹۸ در ووهان چین به یک فرد (بیمار شماره یک) منتقل شد. در ۳۱ دسامبر ۲۰۱۹/ ۱۰ دی ۱۳۹۸ چین شیوع این ویروس و در ۱۱ ژانویه ۲۰۲۰/ ۲۱ دی ۱۳۹۸ اولین مورد مرگ در اثر کرونا را به سازمان بهداشت جهانی گزارش داد. در ۱۳ ژانویه ۲۰۲۰/ ۲۳ دی ۱۳۹۸ اولین مورد کرونا در تایلند، در ۱۶ ژانویه/ ۲۶ دی در ژاپن و در ۲۱ ژانویه/ اول بهمن در ایالت واشنگتن (در شمال غربی آمریکا) مشاهده شد. در هر سه کشور بیماران ویروس را مستقیماً از شهر ووهان چین به کشورهای فوق منتقل کرده بودند.

طبق تحقیقی که بر اساس ژنوم ایرانیان مسافر به کانادا انجام شده زمان ورود کروناویروس به ایران نیز حوالی ۱۵ ژانویه ۲۰۲۰/ ۲۵ دی ۱۳۹۸ است و اگر الگوی تایلند و ژاپن و آمریکا را معیار قرار دهیم از طریق مسافر یا مسافرینی که از ووهان چین به ایران بازگشته‌اند. اولین فوت مشکوک به کرونا در ایران در ۱۱ بهمن ۱۳۹۸/ ۳۱ ژانویه ۲۰۲۰ در بیمارستان شهدای یافت‌آباد تهران مشاهده شد و در نشریات بازتاب یافت. وزارت بهداشت ایران این خبر را تکذیب کرد. دومین مورد فوت مشکوک به کرونا در ۲۱ بهمن/ ۱۰ فوریه در تهران نیز با تکذیب وزارت بهداشت مواجه شد. سرانجام، در ۳۰ بهمن ۱۳۹۸/ ۱۹ فوریه ۲۰۲۰ وزارت بهداشت ایران دو مورد فوت به علت ابتلا به کرونا را در شهر قم تأیید کرد.

تا امروز، که پایان سال ۱۳۹۸ ش است، بنظر می‌رسد نحوه اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت درباره پدیده کرونا این‌گونه بوده و از سوی نهادهای مسئول فراتر از وزارتخانه فوق نیز عزم جدی برای مهار کرونا مشاهده نمی‌شود. بدینسان، حدود ۶۴ روز پس از ورود کرونا به ایران همچنان شاهد سردرگمی و فقدان تصمیم‌گیری نهادها و مقامات مسئول هستیم. این ۶۴ روز تاریخی از دست رفت ولی می‌توان امیدوار بود که با ظهور عزم راسخ و مدیریت قوی فرایند جدی مهار بیماری آغاز شود و تلفات آن، طبق مدل‌سازی دانشگاه صنعتی شریف، از حدود ۳٫۵ میلیون نفر به حداقل ممکن یعنی ۱۲ هزار نفر در دوره چهار ماهه کاهش یابد.

عبدالله شهبازی
یک ساعت مانده به تحویل سال نو ۱۳۹۹ ش.

انتهای پیام