كرونا و آينده جمعيت

عباس عبدی در روزنامه ایران نوشت:

يكي از نكاتي كه در آينده و جهان پس از كرونا بايد مورد توجه قرار گيرد، مسأله تحولات جمعيتي است. برخي از گزارش‌هاي رسمي با هدف تهييج ‌مردم به فرزندآوري مي‌كوشند كه بگويند با ادامه وضع فعلي رشد جمعيت ايران در سال ۱۴۲۵ به صفر خواهد رسيد. در زمستان گذشته يادداشتي نوشتم و توضيح دادم كه اين برآورد خيلي خوش‌بينانه است. اگر وضع به همين ترتيب ادامه يابد به احتمال فراوان حدود سال ۱۴۱۵ به رشد صفر خواهيم رسيد و بايد براي اين مشكل فكري كرد. نه از اين فكرهاي تبليغاتي كه بيان مي‌شود و هيچ اثري ندارد.

اكنون و با پيشامد مسأله كرونا، گمان مي‌كنم كه تمام محاسبات را باید تغییر داد و در بهترين حالت بايد چندین سال ديگر نيز اين برآورد زماني را جلو انداخت. زيرا كرونا از دو سوي ماجرا يعني زاد و ولد و مرگ و مير بر رشد جمعيت اثر منفي خواهد گذاشت. در زمينه مرگ و مير ارزيابي دقيقي نداریم چون نمی‌دانیم آخر و عاقبت کرونا ما را با چه تعداد مرگ و میر مواجه خواهد کرد؟ ولی در شرایط عادی سالانه حدود ۴۰۰ هزار نفر مرگ و مير داريم. از سوی دیگر زاد و ولد با سرعت زياد در حال كاهش است و در سال ۱۳۹۸، احتمالاً به حدود ۱.۲ ميليون نفر رسید. اين تعداد به معناي كاهش ۲۰ درصدي در زاد و ولد طي فقط ۳ سال گذشته است! که بسیار کاهش چشمگیری است.

پس از كرونا فرآيند كاهش زاد و ولد شديدتر خواهد شد. حتي امسال نیز ممكن است به دلايل گوناگون و ترس از حضور در بيمارستان‌ها، سقط جنين افزايش پيدا كند و انگيزه فرزندآوري كمتر شود كه به احتمال فراوان آثارش را در سال ۱۴۰۰ نشان خواهد داد.

از سوی دیگر مشكلات اقتصادي ناشي از كرونا بيشترين تأثير را در كاهش ازدواج و فرزندآوري خواهد گذاشت و به احتمال فراوان طي دو سال آينده يعني تا سال ۱۴۰۰ ميزان زاد و ولد به زير يك ميليون خواهد رسيد و اگر مرگ و مير كرونا خيلي زياد نباشد، حداقل ۵۰۰ هزار نفر مرگ و مير سالانه را در كشور شاهد خواهيم بود و رشد جمعيت به زير ۰.۵ درصد خواهد رسيد.

البته اين بحران مختص ايران نخواهد بود. ايتاليا نيز يكي ديگر از كشورهايي است كه در اين زمينه دچار بحران جدي خواهد شد. جمعيت ايتاليا از سال گذشته شروع به كاهش كرده است و اثر ناشی از كرونا مي‌تواند سرعت اين ضربه را به شدت افزايش دهد. از سال ۲۰۱۸ تا كنون حدود ۲۰۰ هزار نفر از جمعيت ايتاليا كم شده است. كرونا نه تنها رشد زيادي در مرگ و مير خواهد داشت، بلكه در كوتاه‌مدت ممكن است كاهش شديد مواليد را سبب شود.

شايد تغييرات جمعيت‌شناختي اثر كرونا كمتر از ديگر آثار كرونا بر جهان به نظر برسد ولی پایداری آن بیشتر خواهد بود. اثرات گفته شده فقط در حوزه زاد و ولد بود، ممكن است حوزه مهاجرت نيز تحت تأثير كرونا قرار گيرد اين مسأله به شدت بستگي به اثرات اقتصادي كرونا دارد. اگر جوامع کرونازده پس از رکود و بيكاري اوليه موجب افزايش تولید و اشتغال شود، طبعاً مهاجرت به سوي غرب و اروپا را تشديد مي‌كند.

البته بشر نشان داده که در مواجهه با مصایب واكنش‌هاي خاص خود را برای بقا دارد. مثلاً پس از جنگ كه تعداد زيادي كشته مي‌شوند، به طور غريزي به سوي زاد و ولد بيشتر ميل مي‌كند و احتمال دارد كه در مواجهه با كرونا نيز اين رفتار ديده شود ولي بعيد است كه در كوتاه‌مدت شاهد چنين رفتاري باشيم.

انتهای پیام